Frou Pontjer út to riden.FROU PONTJER UT TO RIDEN.Yn ’e stoepe fen Joute-baes.YN ’E STOEPE FEN JOUTE-BAES.DE SKEARWINKEL FEN JOUTE-BAES.(Iebele, skriuwer fen de siktaris, en Jappe tromslagger, sitte yn de stoepe fen Joute-baes to petearjen.)Iebele.Dat bigjint der mei Joute-baes poatterich út to sjen. De barbierstôk heal ôfbritsen; it hûs út de ferve; in partij pannen fen de stoepe ôf; in pear ruten mei skriften biplakt. It giet swietkes op in ein mei de man.—Jappe.As de gevel fen syn hûs sa moai wier as fen syn troanje, den wier ’t in paleis. Syn noas is allehiel forgulde.—Iebele.Ja, fol snijwirk der by. Mar hwet scille men sizze? Jeneverke is der yn, en den giet it sa.—Jappe.Ja, en dat is oanboaze sont er sels in slok forkeapet.—Iebele.Ik tink, det hy sels de greatste minger wol wêze scil.—Jappe.En syn wiif spijt der ek net yn.—Iebele.Nou, dat wol noch al jamk sa wêze, as de frouljue oer de fyftich komme. As de iene streling ophâldt, moat ’er ien ef oar wer wêze. Mar it koe hjar wol ’ris gean as Foâk-omme en Gadske-moije, dêr ús pake selger altiten fen forhelle.—Jappe.Hwet forhelle hy den?—Iebele.Dat wierne in pear âlde ljue dy yn ’t Goutumer dykhúske wennen.—Jappe.O, dêr de Grousters en de Wirdumers Snjeon-to-joune altyd oangongen, as hja fen de Ljouwerter wykmerke mei in lyts sûske wer nei hûs pongelen.—Iebele.Krekt. Nou, dy âlde ljue krigene alle beide smeits yn ’t koart gûd en pimpelen swietkes mei eltsoar hinne. Hwet hja mei de gnirkerij woun hiene rekke gau op, en op it lêst hâldden hja neat oer as in inkel moai bjizzemstûrke, dat noch in poatstik fen Gadske-moije wier. Nou tochten hja: de houn dy ús biten hat, moat ús ek wer genêze; hwet wy mei de drank forspile habbe, moatte wy ek mei de drank wer winne.” Dêrom woenen hja oan de geande en kommende man in sûpke fortaepje, en sloegen in kwartke jenever op by Hannema to Harns. Do hja datte op ’e taep hiene sei Foâk-omme tsjin syn wyfke: “Kasteleinske, jow my in romerfol, ljea’.” Gadske-moije tape him in fiks sûpke en waerd bitelle mei ’t bjizzemstûrke. In amerij dêrnei sei Gadske-moije oan Foâk-omme: “Kastelein, jow my ’ris in sûpke mei Berenborger; ik hab hwette kjeld op ’e mage. Dêr habb’ jy in stûr.” Foâk-omme naem de stûr oan, en joech syn wiif in romerfol, en wer skoane mjitte. En dat stûrke gong sa lang oer en wer oer, det it hiele kwartke op wier.—Jappe.Dat wier in drokke nearring; mar it kaptael dat ’er for kaem wier en bleau in stûr.—Iebele.Dat is neat; sokke stûren sweevje der ek altiten op ’t greate kantoar om. Foâk-omme brocht it lege fetke mei de stûr oan de barnder to Harns. De man seach by de noas lâns, en frege: “Hwet hja for de jenever nomd hiene?” “Wel, krekt as oare kasteleins; de romerfol in stûr, sei Foâk-omme; “hawar! dêr habbe jy ’t hiele kaptael, dat wy ynbard habbe. Gadske ef ik habbe der nin duit fen opstitsen.”—Jappe.In gnappe rekkening. Ik tink, ’t einkebislút mei Joute-baes scil nin hier better wêze. It moeit my fen him. It is dochs sa ’n minnen keardel net, en der sit in flinke kop op him; dy moat nou yn de jenever smoarje. Scoeste nin rie wite, Iebele, om him de drank wers to meitsjen?—Iebele.Dêr binne nin krûden for woechsen. Al sjen se de hel barnen, en de divel sei: “Dêr scil ik dy ynkeile astou in drip wer nimste, drank moatte se hawwe. Dêr scil ’k dy in nuver set fen forhelje. Ef wiste hwet der mei Bonsen Pilger lêsten bard is?—Jappe.Mei Bonsen de hynstetysker? né.—Iebele.Krekt, dy. Hy kaem alle jounen dronken thús, bruide syn wiif en sloech it gûd stikken. Op ’t lêst foun de sweager, in âld bysjager, hwet út om him to bikearen. Hja joegen him in rûs as in kartou; biklaeiden him as in lyk, en leinen him yn in deafet. Tsjin det hy wekker waerd, setten se in kom mei barnende foarloop op ’e groun del, dat in blauwe lôge joech en dêr gongen seis fen syn kinde, forklaeid as divels mei hoarnen op ’e kop, om hinne sitten. Bonsen waerd wekker; biseach de mouwen fen syn hennekleed, dat er oan hie; stiek de kop út de kiste, en seach de ougryslike swarte divelskoppen mei wite tosken, dy de wjerskyn fen dy blauwe lôge noch ougrysliker makke. “Hwer bin ik hjir, mannen?” rôp Bonsen to lêste. “Yn de hel!” brimden al de divels. “De hel! de hel!” sei Bonsen, “Ei ju! En hwer forkeapje se hjir den bêste Hannema-jenever?” Mei ien helle er in bjizzemstûrke ta de ûnderbroeksbûse út, en sei tsjin ien fen de satans: “Hawar, heite! Helje dou my as in man dêr ’ris in pear romerfollen for. Den scilste ek mei priuwe.”—Iebele.In skoane bikearinge! Ja, sa giet it. En hwet it langer dûrret, hwet it slimmer wirdt. As de minske âld wirdt, stjerre njunkenlytsen alle mâlle flinken en raenjen yn him, allinne it sûpen en de gjirgens net. Ho âlder wy wirde, ho earniger en drankswieter. Dat binne twa divels, dy al sterker yn ús wirde hwet al ’t oare earmer en lytser yn ús wirdt.Ynse(in skipper op de Eastynjen, dy op dit praetke ynkomt). En dochs wit ik ’er in probatum rie for. As ’t net helpt, kinne jimme my frij kielhelje.—Jappe.Dat wolle wy wol ’ris hearre, skipper. It kin to pas komme, en den scil ik it op ’e tromme bringe.—Ynse.Ja, maet, mar it giet om dea. Der komt fen de patient faek nin rabantke to lânne.—Iebele.Nou, den is der noch net mear om hals as in sûpkeal. Hwet er langer libbet, hwet er greater baerch wirdt en mear in lêst en skande for wiif en bern. Dea ef better wirde, is de baes.—Ynse.Ik bin nou thús komd fen Soerabaya, en dêr wier ik yn ’t hospitael mei sike soldaten. Dêr brochten se my ek by in soldaet, dy in flesse mei jenever neist him hie. “Dat is in swiet drankje,” sei ik. “Ja, sei de dokter, it is in drankje om de drank mei ôf to learen.” “Mei ôf to learen? sei ik, “sa bryk kin ik ’t net oan.” “Ja, mei ôfleare, sei de dokter; as de korporaels de dronkenskip der mei nin bamboezen útbruije kinne, den krij ik se yn de lapdoaze. Ik scil in sûper noait de jenever onthâlde; hwent den wirdt hy der noch slijer nei. As er om in healfearnke freget, bring ik him in dikkop; freget er om in dikkop, ik skink him in healmingelen. Dat bealget den sa lang, det er stomdronken is en yn ’e doljorum falt. Wirdt er nou wekker, den hat er troch de hetsichheit fen dy drank in barnende toarst; as lear forskrokke, is syn earste fraech nei kâld wetter. Yn pleats fen wetter bring ik him in tsjettelfol jenever. Ik bring ’er him in stik brea by, dat ik yn jenever dipt hab, en in panfol seane ryst mei in souske fen in mannich leppelfollen jenever der oer. Dêr barnt hy den as de hel fen toarst! Drinke moat it sûpkeal, eft er wol ef net, en omdet er neat oars fynt, slacht er al wer jenever yn. Mei eltse swolch wirdt de brân onhiermliker. Oalje jit er yn ’t fjûr, dat er úteaze wol. Hy beart en stampfoetet as in biseten skepsel; hy flokt alle divels út de hel op om wetter, mar nin drip, nin inkel dripke wirdt him ta lavenisse jown.—Iebele.Dat liket wol nei de rikeman yn de hel. Mar hwet is ’t ein?—Ynse.It eintsjebislút is, det de sûper heal forbrând fen binnen en pûr razend fen toarst yn in grousomme tsjinst falt, dêr de measten foar opstrûpe, mar dy der troch komme binne yn ’e groun genêzen. Hja meije nin jenever rûke ef sjen; as hja it wird fen jenever hearre, moatte hja koarts spije, sa ’n ynnige walge habbe hja oan ’t gûd. To Soerabaya, sei de dokter, hie er in bulte soldaten mei dit middelke holpen, mar noch folle mear op ’t tsjerkhôf brocht.—Iebele.Better, skipper, det hjar kringen it ierdryk bidongje ûnder de deaden, as det hja langer in stank en in walge ûnder de libbenen binne.—Jappe.Dou gieste der út mei koegelsfeart, Iebele. Scoene wy ’t net hwet sêfter mei Joutebaes oanlizze kinne? Hy is oars in bêst kearel, en wy binne hjir net yn Eastynjen.—Ynse.Nou, dat siz ik ek. Yn Eastynjen komt it op nin aep oan.—Jappe.En yn ’t fean net op in turf. As wy him ’ris ta lid fen itMatigheids-Genootschapkrije koene? Hwet tocht dy dêr fen?—Iebele.Nou, bisiikje it mar ’ris. Hy scil ’t mei de gek bislaen, en dou scilste der noch sneu ôfkomme. Mar hwet boerd hat er hjir boppe de doar hinge? Dat moat ik earst ’ris lêze. (Iebele lêst). “Hjir wirdt skeard met Dútske messen; mar jimme moatte mei Hollânsk jild bitelje.” (Iebele giet mei Jappe en Ynse yn de skearwinkel.)Iebele.Dêr habbe jy in gnap printke foar de doar hingjen, Joute-baes.—Joutebaes.Foldocht it hwette?Iebele.Ja, mar ’t kin noch moaijer.—Joute-baes.Lit hearre. Dy ’t wit moat ’t sizze.—Iebele.Ik scoe ’t sa meitsje:Lânsljue!“Hjir is de skearwinkel fen Joute-baes. Us lân is fordield yn ljue dy skeare, en yn ljue dy skeard wirde. Pas op, det jimme komme ûnder de minsken dy skeare; dat is profytlikst. Mar kinne ef meije jimme net mei ’t mês omgean, kom den by Joute-baes. Hy docht oars as syn collegas. Hy nimt jimme ’t bird hiel sêft en bileefd ôf, en yn pleats fen 21 sinten is hjir it skearjild mar in botsen.”—Joute-baes.Dêr scille wy neat fen ha; hwent as jimme allegearre ’t mês opnimme, den hab ik dien wirk.—Iebele.It hat nin need, baes. As jy in pear tûzen goune tractemint hiene, en ’er in bytke mear as neat for diene, en ’er ek neat mear for hoefden to witten astwaalf-maal-twaalf is honderd-vierenveertig, lyk as de ontfangers, ja, den scoe ’k it spil ek net stean; mar nou je mei skearen en skoenmeitsjen amper in dukaet yn de wike winne, scil nimmen jo ’t mês út de hânnen nimme.—Joute-baes.Dat is gekkepraet. As der ien fen myn collegas stjert ef syn gaezjemint kriget, den binne der wol fyftich, ja, soms wol hûndert, dy de flecht op de skearwinkel habbe, en dêr krûpe, flaeije, kringe, wrotte, wrame, lige, en lasterje se den om yn ’t plak to kommen. Hwet woestou prate, Iebele, det nimmen my binijt? Der is sa ’n greaten banjer net yn dit lân dy syn soan net for de skearwinkel opbringt. Sa gau as it boike yn ’e widze laeit, tilt de faer it gerdyntsje op, sjucht syn soan oan, en lústert sêft, sa det de kreamheinster it net heart: “Tink dou mar nearne om. Dou scilste ek út it greate ieslok ite.”—Ynse.Nou, ik moat sizze, it is in bêst farwetter. Yn de hannel en skipfeart giet it biteljen jamk sa hird as in lûs op in tarre kleed. Mar yn de skearwinkel is ’t jild by de fisk. Jonge, maet, as de krediteur de debiteur koartjan op de kiel hat, den komt de lêste duit mei in amerij los.—Jappe.Sa komt it út, der moat skeard en der moat bitelle wirde; as men mar gau, sêft en bileefd skeard wirdt. Mar dêr skilt by tiden rju folle oan; dat hab ’k forline jier ’ris to Warkum ûnderfoun.—Joute-baes.To Warkum? Ei, ju! Hwer sjippen se dy dêr mei yn? Mei brij?—Jappe.Né, mar sûnder gekheit; dat stie der bryk by. Ik kaem dêr mei Olfertboer, dy in pleats oer de Hoarsa hiere woe. It wier krekt Warkumer merke, en foar det wy nei lânhearre gongen, woe ’k my earst skeare litte. Sa roun ik by de Hynste-brêge in skearwinkelke yn, en sei: “Baes, kinn’ je my de bird ek ôfnimme?” “Ja wol, sei de man; gean jy sitten.” Ik foel djip yn in brede briedstoel del, en seach ’ris roun wylst baes syn spillen klearmakke. It wier allegearre tsjep en sindelik as de brân. De treeft en ’t earnen gûd wier glêdskjirre, det men der yen wol yn spegelje koene.—Ynse.Ja, mar dat wier ’t wirk fen de frou; wy moatte mar witte, eft de baes de man wier dêr er for oan boart kaem.—Jappe.Dat hie der wol oan. Ik lei de holle efteroer op it beklingsbankje del en ’k waerd ynsjippe; mar do de baes de fingers op myn troanje sette, wier ’t krekt eft my in lôge biwalme, sa hjit wierne syn hânnen. Mar it slimste wier binefter; do er oan ’t skearen kaem, dounse my dat mês op de kop om, sa staetten him de hânnen oan. Sa lang as dat by de kevel bleau, telde ik ’t net; mar do er my mei dat flimige skearmês op de strôte bigoun to kiteljen, toft ik, dat giet om dea. “Hwet skilt jo, baes?” sei ik. “Neat, man, sei er; “ik bin sa frisk as in nút. Ho sa?” “Wel,” sei ik, “it is krekt eft je in kwea consjinsje habbe en my slachtsje wolle, mar det je net goed doare. De hânnen ridelje jo. Kom, jow my ’t skearmês eris.” Dêrmei ik sels foar in lyts skylpodden spegelke oan ’t skraebjen, mar dat waerd gau fillen. De earste streek de bêste roun my ’t reade sop mei in strael it kin del. Ik joech de man in stûr, en frege him eft er dêr tichte by nin oare skearwinkel wiste. Mar dat wier poetsje ’t each út, baes wier prot en woe kik noch mik sizze. Mei myn heal bird roun ’k as in tsjeaf de doar út, eang det my immen sjen scoe. Gelokkich kaem my myn collega, Jan Tamboer, to mjitte, dy my nuver oanseach, en frege: “Biste yn de rouwe, Jappe?” “Né, sei ik, “ho den?” “Wol, dou rinste, sei er, mei in healskeard bird krekt as myn bûrman Joël, de slachter, dy okkerdeis syn heit forlern hat.” “Nou ja, sei ik, mar wiis my mar gau in goed barbier.” Hy wiisde my in hûs yn de baginestrjitte dêr in earnen bekken úthinge, en in barbierstôk ta de gevel útstike, dy wyt, read en blau ferve wier.—Ynse.O, dêr efter it stêdhûs.—Jappe.Krekt. Nou dêr ik yn. Do de baes foar my stoe, en de sjippe hwette yn ’t bekken klitste, seach er my wiles mei sa’n skeef en bitinkelik each oan, krekt eft ik him net bitelje scoe. “Ho wjirmen is ’t nou, baes? sei er op it lêst; “in heal bird? Jy binne noch net ienders in goe Fries; dy binne troch de bân allehiel skeard, oars?” Do ’k him de set forhelle, skettere de man ’t út fen laitsjen. “Dat tanket jo de koekút, sei er do: “it wier jister de bêste snein yn de marke, en nou is myn collega fen nacht oan de gyl wêst. Fen ’e moarn to fiif ûre hie er in stik lead op ’e holle, det ’k tochte, daelk saeit er yn ’e dolte. Sliepe koe er net, en do hat er ta tydkoartinge in skippoun mannich tsjiis wreaun, det him ’t swit de kop del roun. Bigripe jy nou, hwerom him de hânnen ridelje?” “Klear”, sei ik, “as de dei”. Ik joech de man in stûr, en gong mei Olfertboer nei de lânhearre, en do wy de doar yngongen, sei ’k tsjin Olfert: “Hjir is nou dyn skearwinkel.” “As dat sa is, sei Olfert, den hoopje ik det ik der ôfkomme scil as dou; namenlik, healskeard.”—Iebele.Dat liket my nuver ta mei dat rideljen; jo ek net, Joute-baes? ’t Tsjiiswriuwen moat it dien ha, mar oars ridelje de jeneverljue net, as der mar goed foer yn sit lyk as mei de skearbaes. As hja jouns de mage der in tommebreed ûnder set habbe en de moarns de krêft der út bromd, den moatte hja earst al in wjirmforskrikker habbe, foar det hja mei de hânnen hwette útrjuchtsje kinne.—Joute-baes.Dat giet mei in minske, Iebele, krekt as mei in haloazje. As hja ôfroun binne, moatte hja wer opwoun wirde, en it kaike is bêste jenever fen Koatstertille.—Jappe.Wol to forstean, by in jeneverminske. De houn dy him jouns biten hat, moat him moarns wer genêze, en dy byt him krekt sa lang det er yn flarden skoerd is.—Joute-baes.Hearstou ek hwette fen de separatisten, Jappe?—Jappe.Né, as det it troch de bân goede ljue binne, dy hjar stil by hjar bidriuw deljane en dêr men wol steat op meitsje kinne. Myn sweager, Aukebaes, hat in pear timmerfeinten dy separatist binne, mar hy seit, as hja allegearre sa binne, den woe er wol det al syn foltsen separatist wier. Mar ho freegje jy dêr sa nei, Joute-baes?—Joute-baes.Myn sister Marijke is der ek by komd, sont hja sa mei de limoer oanhelle is, en nou scoe hja wol sjen det myn wiif en ik mei de einen yn ’t kroas fen de sleatten omgrûdzene.—Jappe.Ja, yn de drank habbe hja de divel sjoen. In domenij, dy moarns in goed slok drinkt, kriget seis wike by hjar, en lêsten habbe se ien in moanne ûnder de preekstoel set, omdet er yn ’tMatigheidsgenootschapgien wier.—Joute-baes.Dêr habbe se gelyk oan. Nou wit ik net, eft ik ek nin separatist wird.—Iebele.Ho kaem dat sa bryk?—Jappe.Wol, hja seinen, immen dy net sûpt en him sels bitwinge kin, hwet hoeft dy him sels mei hânteikening to binen en oan keattingen to lizzen? Dat dogge allinne sûpers, dy oars nin macht genôch oer hjar sels habbe.—Joute-baes.Nou wirdt it wer hwette oars. Mar ús Marijke hat it net allinne tsjin dat onskildich dripke, dat ik nim; mar forline snein hab ik ’t noch oars by hjar forbruid—Iebele.Dat hie Bauk jister al yn ’e bôlkoer. Mienste dat net fen de hoanne?—Joute-baes.Dat is ’t. Wol, ik hie der allehiel nin erch yn; mar forline snein-to-moarn in bytke foar njoggenen roun ’k efkes by hjar yn; hja wier al mei in fleet fen hjar kaliber nei in boereskûrre ta, dêr ien fen hjar domenijs ’t wird die, mar de faem wier thús. Sa kaem ik efter by de bleek, dêr de hoanne yn in fjirderskoer stoe, mei in net ’er oer. “Scille jimme hjoed in sopke ha?” frege ik de faem. “Né, sei hja, “ho komm’ je dêr by.” “Wel, sei ik, en wiisde op de hoanne; “ik tochte det dy baes der oan moast. Hwet docht er den yn de koer?” “Frou tinkt, sei de faem by de noas lâns, en hja glimke wiles, “frou tinkt, det sneins in hoanne yn ’t hok nin pas jowt.” “Moat dat bist ek al sabbath hâlde? sei ik; “ik kin wol sjen, ljea’, det dyn frou nea net troud west is. Oars scoe hja alle herten by hjar eigen tinke, en de hinkes net sûnder man litte. Pastoarske, masterke, myn wiif, dy minsken habbe ûre noch wille, sa lang as ’er gjin hoanne wer yn ’t hok is. En sa tink ik ’er ek oer.” Mei ien skoerde ik ’t net fen de koer los en soalde de hoanne yn ’t hok. Nou, der wier wille yn Jerusalem! dat kinne jimme tinke. Skraebje, kerlke siikje, kok! kok! kok! roppe oan syn weitene jifferkes; om hjar hinne bôgje, en wiles de wjukken as in bileefd tsjinner lâns de groun slypje; dat wier ’t wirk fen in eagenblik. De tapassinge wier, det de sultan ’t hiele serail yn de fearren siet, en ta slot victoria kraeide oer alle separatiste fammen, dy de limoer hienen.—Jappe.Dat is sa moai, det it hast net moaijer kin, en men moatte foartgean, as it op syn moaist is. Dei jimme allegearre!—Joute-baes.Ja, mar dou hoefste it net op de tromme to bringen. It is al ûnder de frouljue!—Iebele.Is de bar oan my?—Joute-baes.Ja, fal del.Hessel(in ielskipper op London.) Goe’n dei, foltsen!—Joute-baes.Wolkom thús! Biste wer by honk? In goede reis hawn?—Hessel.Sa matichjes. Ik hie in poun mannich tabak oan boart; dêr hiene se my omtrint mei snapt. Dat reau fen Ingelske kommizen hat my de mêst en de hiele aek mei hammers bitikke, eft ’er hjir ef dêr ek forholen gatten wierne, dêr wy slûkersgûd yn hiene; it is lykwol noch al goed biteard. Hja habbe neat foun.—Joute-baes.Ha jimme ’t goed mei de iel hawn?—Hessel.Nou, dat mei sa wol wêze. Der is ús in bulte ôfstoarn; ik leau wol tûzen poun. Sont de sjeachtme yn de bargen west is, is ’t ek yn de iel, en dat wol mar net ophâlde. Wy habbe soms ek noch wol ’ris lêst fen de fochte fen dy koaltarfabriken, dy yn de Theems útrint.—Iebele.Myn wiif hat my frege, Hessel, eftstou hjar fen Londen it thégûd ek meibrocht haste?—Hessel.Dêr habbe wy in skean ongelok mei hawn. Sa as se my de koer mei pastelein oan boart brocht hiene, komme der in pear skeve fiskwiven by my om iel. Oan boart founen se in pear fordroege prûmkes, dy de feinten útspein hiene; dy treauwen hja yn hjar koarte einkes piip en stieken do ’ris oan. Hja dampten, det hjar de reek boppe de kop fleach, en do elkoar kitelje en hompe, en oan ’t mâlfarjen; det de iene mei ’t grouwe dronkene gat yn de koer fen dyn wiifs pastelein foel; ik hab neat oars meibrocht as in partij diggels, dy allinne goed binne for ús lytse Beits om ’er mei to pronkjen.—Joute-baes.Is dy Ingelske jiffer ek mei hjar gat yn myn skearmês fallen?—Hessel.Dat woe ’k wol; mar dat is bihâlden bleaun. Dêr habbe jy ’t.—Geale-boer.Binne dy nou sa folle better?—Ynse.Dat scoe ’k leauwe. Sjoch, dêr liz ’k nou in hier op ’t ich; blies der ’ris op. (Geale bliest, en it hierke fljucht yn twaën.)—Geale.As in flime, hê? Mar kinne jy de Dútske ek sa net slypje, Joute?—Joute-baes.Hwerom net? Mar dy geane aenstons omlizzen, en de Ingelske witte fen nin fyftich âlde birden to sizzen.—Geale.Hwer komt soks by to pas?—Joute-baes.It Ingelske stiel en de timpering is better. En dêr komt by, de Dútske messen binne breed en tin-blêddich, en rinne mei in ynpannige bocht fen de rêch nei it ich ta. Dêr troch skeppe se, en as se net fjûrskerp binne, den snije se de birdstoppel net allinne, mar wippe dy der ek út. Dêrom lûke folle Dútske messen sa, en dogge sear. De Ingelske binne smeller, mar steviger, hwent hja rinne as in beitel by de ich ta. Dêrom snije hja wol, mar om hjar stevichheit lûke se nea net, en as se net skerp binne, sear scilste dy net dwaen, mar dou kinste der neat ôfkrije.—Geale.Ja, sa binne de poepen. It kin hjar neat skele as se ’t ’er ús ôfskeare ef ôfskoerre, mar alle rûchte, dy wy op de bûse habbe, moat ’er ôf.—Joute-baes.Praetste fen de fyndoekspoepen?—Geale.Ja, fen dy flienske poespassen, dy ús frouljue allerlei bellen en flarden oansmarre, en as der op ’t ein net gauwernôch jild komt, it de earme boer ta bislút mei parate executie fen de bealch skoerre. Mar siz my ’ris, Joute, as de Ingelske skearmessen sa folle better as dy Dútske binne, hwerom nimme de skearbazen den allegearre nin Ingelske?—Joutebaes.Omdet hja dom ef earm binne. De Ingelske messen binne dûrsommer, mar folle djûrder. Hja kinne de Ingelske ek net goed oansette; hwent as dy net fjûrskerp binne, doge se de houn yn ’t gat net. En den miene se ek, det se mei sa ’n brede Dútske seine de stânnen fen in boerekin better ôfmeane kinne as mei in Ingelske sichte.—Ynse.Lêsten bin ik skeard to Stiens, det de triennen my oerrounen. Wy scoene dêr to gast by Rinke-bysitter, dy in omkesizzer fen ús mem is. Foar det ’k nei him ta gong, liet ik earst myn bird ’ris neisjen by in skoenmakker. Sa as ’k yn de doar kaem, riisde my dêr in greate Olfert fen in keardel fen de skammel oerein. Hy hie hânnen as slaeijen, dêr knoarren as foege barge-ierdappels oansieten fen ’t skoenmeitsjen, en dêr skoerde er sa moarddedich mei op myn eansicht om, det it krekt wier eft de kop ’er ôf scoe. Ik tochte, dit wirdt myn lêste ûre, as der noch in stomp mês bykomt, en omdet ik krekt in Londonsk mês for bysitter by my hie, forsocht ik him om my dêr mei to skearen. “Sa ’n pyst glydt my troch de fingers, sei de man; ik moat in foech swird yn ’e kloeren habbe: dêr kin ’k de bargeboarstels better mei reitsje.” En dêr rekke er my ek mei, det it my ivich hûge scil. Wel, ik kin je sizze, Joute, det ’k lêsten yn dy stoarm, do ús alles stikken fleach, net sa bang west bin as ûnder dat fordomde poepemês en de poaten fen dy Stienzer oaljefant.—Geale.Né den is ’t my lêsten to Frentsjer better ôfgien. Dêr wier ik op de bargemerke; ik hie de kroech al tweintich kear út en yn wêst om in bargenegoasje, do ik my skeare liet yn in winkeltsje, dêr in tsjep jongfaem it mês hantearre. Sa as hja my ynsjippe hie, sei ik: “Kom, ljeave, wy kinne ’t eltsoar hwette makliker meitsje.” Ik sette ’t minske op myn knibbel, en sa hat se my skeard. Us domenijs Frans, je witte wol, de studint, hie my dêr ynlaet; hwent hy hie kinde oan dat frommis, en stie mei noch in pear hoantsen oer dit wirk to kachelakjen; mar ik bin noch nea sa bihindich bitsjinne as fen dy sêfte linige fammefingers.—Joute-Baes.Ja, dat is Fryske skranderheit, det wy skoenmakkers mei ús stive, pikkige, knoarrige lobben de minsken ’t bird ôfnimme moatte. Myn âld wiif scoe ’t ommers trijeris sa maklik dwaen, en dy scoeste ek net op de knibbel sette. Joech hja dy ek in fûgel, Geale?—Geale.Dat kin ommers net minder. Dy skeard is wirdt fen de skearbaes de mûle ôffage.Joute-baes.Wier der ek nijs to Frentsjer?”—Geale.Né, mar wol to Herbayum. Dêr wennet in minger fen ús Jelt-om, dy koeken fen him nimt; dêr moast ik ’ris oanrinne. Dy boer hie de soan fen syn lânhearre by him yn de kost; mar sa ’n frjemde ynbyldinge, as dy jongfeint hie, ha ’k noch nea fen heard.—Ynse.Ik doar wedzje, sa mâl net as fen Foâke-moalker.—Geale.Hwer maelt dy de plasse oer?—Ynse.Dy mient det er in groatkerl is, en sjocht er in hin, den fljucht er hast út eltsoar fen binaudheit, sa bang is er det it bist him oppikke scil.—Geale.Nou, hwet ik dy forhelje scil, liket my rikelik sa mâl ta. Dy jongkeardel, dêr ik dy fen sei, stie stôkrjucht op en del, mei de earmen slûk by de tsjea del, yn de hirdsherne to brommen, krekt, kin ik dy sizze, as in pedaelpiip yn in oargel.—Iebele.Dat is briker as bryk.—Geale.Ja, mar hear syn ynbyldinge ’ris, en ho er dêr oankomd is. Syn faer woe him twinge om domenij to wirden, omdet er de kattechismus sa goed opsei, en dêr hie er krekt sa folle sin oan as oan hingjen. Bihalven rju gehúgen hie er ek nin formogens, goeman. Mar dat holp net. Hy moast op de preekstoel, al scoe er der troch ’t gekkehûs opfleane. Do er noch op de Latynske skoalle gong, moast er altiten earst syn leksom by de faer opsizze, in strang keardel, dy se as jonge ek hwette kreammers-Latyn mei de bollepyst ynheid hiene. Koe er syn leksom noch net, den waerd er yn in fjirders-turfkoer by de eftergevel ophyst, en dêr hong er den sa lang twiske himel en ierde to bingeljen ta er alles op in prik koe. Boartfeinten mocht er nea by him ha; dy wierne to biisaftich, en scoene him ondogensk meitsje. Hy krige nin oar boartersreau om de sinnen to forsetten as in keameroargel; dêr spile er den de ’salmen Davids en de Evangeliske gesangen op, en dat gounzjen en hersenskraebjen hat krekt sa lang dûrre, det er simpel wirden is. Forline hjerst, do de blêdden fen de beammen foelen, bigoun er tipelsinnich to wirden. Iendris yn ’t holste fen de nacht hearde syn heit in oeribel gebrom; de âld man giet opstean, rint mei in lantearne it hiele hûs fen ûnderen nei boppen troch, en fynt eind’lik syn soan boppe op de fljirring pûrneaken rjucht op en del krekt as in soldaet, dy mei ’t snaphaen op skouder yn ’t gelid stie. Undertwiske bromde er mar toereloers foart. De âld man frege him: “Hwet scil dit bitsjutte, Frans? Gean nei bêd as in feint.” “It bêd is myn plak net, heit, sei Frans; “myn plak is yn de tsjerke. Ik bin in oargelpiip; mar mei dy swiere twjirre wyn fen jisterjoune bin ’k út it oargel waeid. Ik hab in pomp tsjin de preekstoel oan hawn, en dêr hab ik dy dûk fen krige. Gelokkich det ’k hiel bleaun bin. Bring my gau wer op myn plak, heit! It hiele moaije oargel is oars skeind. Gau, gau! Mar foarsichtich.” En do bigoun Frans wer to brommen, en hy bromt nou al fyftsjin jier oan in stik.—Ynse.Wel, sa mâl kin ’t net. Mar de lêste kening fen Ingelân hie ek al nuvere gridzen yn ’e kop.—Iebele.Hwa?—Ynse.George de tredde. Hy hie 56 jier regearre, do er yn syn bernskens kaem, en op ’t lêst allehiel simpel waerd, noch sa net fen âlderdomme, as fen syn ondogenske bern, dy him in bulte fortriet goeman oandienen.—Iebele.Ik miende det de kroande hollen boppe sokke dingen wierne.—Joute-baes.Jonge, né! De kroan is wol boppe de holle, mar de holle net boppe ’t fortriet. Mar hwet wier er den mei Jurjen-omme to redden?—Ynse.De âlde hear miende, det er in slinger yn in klok wier, en stoe ûren efter ien yn in herne fen de keamer fen de iene skonk op de oare to wiuwen—Iebele.Nou, dat wol sa wol ’ris gean mei de keningen. As hja miene, det hja slinger en gewicht beide binne, en det ’er nin rêdtsje him reppe mei, dat hja net earst oan ’t rinnen brocht habbe; as hja tinke, det ’er net in inkele biweging wêze mei, dy net fen hjar útgiet, en den hjar sin net krije kinne; ja, den bigjint hjar op ’t ein de plasse noch wol ’ris to malen.—Tamke(in âld skroar dy de hiele dei krantet). Ja, en dêrom hie ’k forwachte, det Jurjen-omme ek noch in klokswicht oan syn gat hongen hie. Den hie er de oppositie en it ministerie en de kening tagelyk west.—Geale.Dat rint my to heech. Dêr bigryp ik neat fen.—Tamke.Dat hoeft ek net, boer. De Friezen rinne nou dochs mar for spek mei.Geale.Dêr stiet Jappe nou al sont in kertier to eameljen mei Jarich-ontfanger en syn soan Ubele, de studint. Hwer scoene dy ’t sa drok oer habbe?—Tamke.Lusterje ’ris efter ’t doars-skird; den wiste it. (Geale harket).Jarich.(Bûten doar). Ik siz ’t dy, Jappe; Joute wit syn paed fiks skjin to meitsjen.Jappe.Ja, mar hy is noch sa fier net hinne, ef hy stiet noch wol for reden. It slimste is, hy slacht ’er mei in kwinkslach troch hinne, en as er dêr syn formoanner mei oan ’t laitsjen kriget, den hat er it woun.—Jarich.Ik wit rie, wy moatte him mei syn eigen jild bitelje en gekheit tsjin gekheit sette. Dou, Ubele, bigjinste mar ’ris mei de kop troch ien fen dy beide ruten to stekken, dy mei pompier biplakt binne.—JappeDat is goed. Mar den moastene jimme ’t der hinne draeije, det Joute yn ’tMatigheidsgenootschapkomt. Dat liket my skoan for him ta. By ús folk to Drachten habbe hja dat ek.—Ubele, de studint. (Hy stekt de holle troch ien fen de beide ruten, dy mei pompier biplakt binne, yn de skearwinkel op). Dei jimme allegearre! Is de baes by honk?—Joute-baes.(Hy stekt de gleone pûkelige holle troch it oare pompieren rút nei bûten ta). Krekt útgien om in poddehierrich studintsje to skearen.—Allegearre.Moai! gnap, man! Ha, ha, ha! Gnap, Joute!—Jarich.Dei jimme allegearre! Ik wiste net Joute, det jy op jins âlde dei noch piip-ba boartene.—Joute.Men moatte al sa hwette dwaen om de bern, ontfanger. Ik hear, jimme wolle my yn ’tmatigheidsgenootschaphabbe.... O Fetse! Wolstou in bytke weiskikke; dou sitste foar ’t lear. Ik woe ’t mês ’ris oanstrike.—Jarich.Ik sjen, det wy forklapt binne. Mar scoe dat sa fier mis wêze, det wy allegearre yn ’tmatigheidsgenootschapgongen? Wy meitsje ommers lang sokke kearels net út as ús oarreheit-en-hjarre. Mar dêr wier ek nin jenever oer ’e flier. Noch yn 1790, 1800 en om dy streek, as in dokter by in boer oan hûs kaem, en der moast in dripke wêze, den moast it earst út it neiste doarp helle wirde. En kom nou ’ris! Dy bûter is ommers oeral oer ’t fjûr. Sa ’n ôfgelegen klûs is der yn ’t wyldlân net, dêr nin flesfol jenever is.—Joute-baes.Nou, en hwet scoe dat, collega?—Jarich.Hwet dat scoe? Det ’er út dat jeneversûpen in partij pysten en skreitsen opstien binne, dêr ús oarreheit-en-hjarre man foar man elts in stik ef fjouwer fen ta kjitte sloegen. Hawar! Hwer sjogge jy dy drege, geve, longerige, bjinitige en breedskoftige kearels yn Fryslân, dy er foar 50 jier noch wierne? Ommers nearne net. Alle jierren wirde der by ’t lotsjen mear ôfkard, dy de mjitte net habbe.—Joute-baes.En komt dat fen de jenever?—Iebele.Ja, fen de jenever, dy de divel yn de hel útfoun hat om ús Friezen nei siel en lichem to moardzjen. As men hounen lyts hâlde wol, hwet docht men den? Men jowt hjar jenever ef brandewyn yn. En mei ús minsken giet it net oars. Hawar! jonges fen trettsjin, fjirtsjin, fyftsjin jier bigjinne ommers al jenever to drinken. Op ’t lêst scille de Friezen der noch útsjen as forskrompele mankes, dy op sterk wetter steane.—Jarich.En om de bern noch gauwer op to druijen, komt der de baeitabak by. Streuperts, dy pas yn ’e broek binne, rinne nou al mei in barnende piip ef sigaer lâns de strjitte to boartsjen.—Jappe.En den binne se ek hwet mansk.Iebele.Dat is noch ’t slimste fen allegearre. Smoken en brandewyndrinken waerd âldtiids oer ien kaem skeard. Do ik in bern wier mocht nimmen roke foar syn achttsjinde jier, en dy ’t weage, waerd neiroppen: “It wirdt onwaer, mannen! De bargen bigjinne mei strieën to rinnen.” En kaem him ien fen syn folk to mjitte, dy sloech him de piip út de bek. De piip wier ’t bigjin fen de mounichheit. Nou habbe de bern de piip beet as hja pas út de rokken binne, en dêrom binne hja den ek mounich; dêrom meije hja flokke, sûpe, dôfhûdich en bretael tsjin âlders en masters wêze.—Jarich.Wel, der binne jamk âlders, dy der greatsk op binne, det kak-by-de-hak al in sûch mannich dwaen kin. Myn bûrwiif Beits groeit in foet yn ’t fjouwerkant, as se hjar opsloepen jonge mei in piip yn de hirdsherne sjucht, det him de reek om de kop bôget. Mei in ynnich wolbiheagen, krekt eft hjar soan in oerfleaner yn kinst en wittenskip wier, seit dy gekke malappe den: “Ja, ús Teakeman mei graech in pypke.”—Iebele.De bern miene, det de piip hjar yn ienen in pear foet greater makket, en sa komt it, det hja nou de bernskens oerslane. Hwent al dat boartsjen fen knikken, topjen, hoepjen, hazze-en-houn, en kaper-op-sé, dêr ’t hiele jier elts op syn tiid de strjitte fol fen wier, dêr sjocht men nou sa net mear fen. Mar makket de tabak de bern gek en bretael, de jenever makket de âlde ljue ondogensk.—Joute-baes.Wel, dat scoe den wol eigendivelsk wêze, det men nin slok drinke koene sûnder in biskiter to wirden.—Iebele.Ik siz net, det in sûper ’t ’er op taleit om my to biskiten. Ik siz, det hy syn koerakter forsûpt. Lyk as er pit en merch út syn lichem sûpt, sa docht er it ek út syn siel. Der is nin hâldfêst mear oan de man. Hwet er nou bilooft en wol, dat is him wer forgetten as er omsjocht. Hawar! lit alle ljue, dy hannel en wannel dien habbe, sizze, as hja sa op ’t wird fen in sûper wol in oartsen joegen? Dêr haste Seakele groatmakker, Ubele skipper, Feike tsjiisker; binne it yn ’e groun net de bêste minsken fen de wrâld? En hwet steat kinste meitsje op hjar wirden ef biloften?—Geale.Jonges, né! Hja binne sa wif as de wyn. Jimme seinene niis det de jenever en de tabak ús manljue sa lyts en onsjuch makke ha; dêr komt my hwette by yn ’t sin. Wy hienen lêsten in poep yn ongetiid, dy noch ûnder Napoleon tsjinne hie; dat wier in moai skrander en fornimstich keardel. Dy hie altiten syn oanstriid, det ús frouljue sa great, sa flink en sa moai wierne, en de Friezen sels sokke pysten.—Iebele.Dat leauste wol. Us frouljue meije hwet kofje en thé slabje, mar hja drinke nin jenever en hja smoke net.—Ynse.Sa giet it, maet. For de hel wierne de ljue net eang mear. Do hat de divel syn fjûr yn de jenever stitsen, en sa jit hy hjar nou yn dit libben al de hel as wetter troch de weaze yn de termen del. Nou forbarne hja ynwindich. En hja binne der wol tûzen ris slijer nei as nei brea. Sa is de divel. Syn hel gûchelt er ús foar as in himmel. Hjir by ús yn ’e stêd rekkenje se nou, det om ’t tredde hûs in jenever-hûske stiet. Dat binne allegearre timpels fen de satan. Yn Ingelân hingje boerden út de kroegen, dêr op stiet:Stomdronken, en nin strie yn de kelder, for ien stûr. One penny!—Joute-baes.Nou, Ynse, praet dou hwetstou wo’ste, mar astou dy divel weijageste, den helleste der in oaren wer yn, dy neat better is.—Ynse.En hwa is dy?—Joute-baes.It bankerot. Den moat ús lân sinke as in stien. Myn ljeave man, as ik en in oar nin dripke op syn tiid namen, hwer scoenen den de miljoenen weikomme, dy ’t lân, en alle stêdden en doarpen, nou fen de accyns op de jenever rispje. Ik siz mar, dy nin jenever drinke, dat binne lânforrieders, dy ’t net goed miene mei hjar lân en kening. Hwet seistou, Jaen Heindrik? ef Haerm? Ho hjitste?Harmen(in hantsjemier). Wolstu mich manges barbieren?—Joute.Ja wol, man. Sa ’n naesje is der net dy ik net skear.—Harmen.Jau, boasken! Aber ich gebe dich nich mehr dan ’n ortken.—Joute.In oartsen? In oartsen? En dat fen in riken skevel as dy, dy mei tritich keabelde keizersgounen yn ’e pong en in tsjiis op ’e puchel wer nei dyn lân tsjochste?—Harmen.Jau, jau! Du krigeste nich mehr.—Joute.Nou, gean sitten mar. Libje en libje litte. Us ljeavenhear hat ommers de oksen krekt sa goed skepen as de minsken. Mar nou moat ik dy earst freegje, Harmen, ho wolste skeard wirde? Op ’e rachel? Op ’e tomme? Ef op ’e leppel?—Harmen.Auf dem rachel? Was heis das?—Joute.Den spij ik dy yn de bek, Harmen; stryk ’er de sjippe trijeris oer hinne, en ik skear dy.—Harmen.Und was meinstu, boasken, mit dem daum?—Joute.Den stek ik dy de tomme efter de kiuwen, ik span it fel fen dyn wang út, en ik skear dy.—Harmen.Und dei leffel?—Joute.Ik stek dy in silveren leppel twiske fel en kevel, en dêr skear ik dy op. Op de rachel kostet in duit; op de tomme en de leppel elts in oartsen.—Harmen.Noe, männeken, für mich auf dem leppel.—Joute.Op de leppel? Op in silveren leppel? Kaptael! Nou sjen ik, Harmen, detste út in ryk lân biste; út it lân fen de baronnen en degnädige herren. (Joute sjippet him yn mei hinnekjitte. Hy hellet in blikken leppel út in komke mei divelsdrek, en stekt him dy efter de kiezzen. Sa sit Harmen dêr, wylst Joute it skearmês op it lear oanstrykt, en syn mopke smoarfet troch de noas roffelt en oandachtich nei Harmen opsjocht.)—Harmen.Wo kik dat hündeken noa, baes?—Joute.Ei, ju, as ’er drokte is, lyk as nou, den giet it wol ’ris hwet hastich ta; den fljucht ’er wol ’ris in flitske fen noas ef kin ôf, en dêr gobbert ús mopke op.—Harmen.Potstausend sakkrement! Kerl! Meinst mich die nase ab zu schneiten? Du henker! (Harmen smyt de skeardoek ôf en fljucht mei koegelsfeart de skearwinkel út.)—Allegearre.Ha, ha, ha! Jy scille de nearringe staf meitsje, baes.—Joute.Wol to forstean, de poepenearringe. Mopke is de sjamme, dêr ik alle poepen mei ôfbalje. For in oartsen wol ik sa folle stank net yn de skearwinkel habbe.—Waetse(trekskipper.) De earste lucht is der oars al ôf. As de mieren earst yn ’t lân komme den rûke hja op it swietste.—Joute.Dêrom neame se hjar ommers ek nije griente. Mar it kin my net skele, as dy griente farsk ef âld is, ik mei net oer de lucht.—Ynse.Ei, ju! hja rûke krekt as de Turken, en dat komt, det de poepen, sa lang as se hjir to lânne binne, yn ’t hea lizze, en hjar net omtklaeije, en de Turken sliepe altyd yn de klean. Al de útwazemingen fen ’t lichem, dy yn de sliep sterkst binne, gean by hjar yn de klean sitten.Swopke(domenijsfaem). Dach sizze fen domenij, en as je moarn to fiif ûre ek komme koene om him to skearen?—Joute.Ho sa ier?—Swopk.Domenij moat nei de klasjes to Snits ta.—Joute.Nou, goed, ljea’! Meitsje mar, det er in goed kears barnt, det ik sjen kin.—Swopk.Dêr scil ’t net oan haperje, as jou mes mar net stomp is.—Joute.(Tsjin Auke, in âld boer.) Auke, lit dy faem ’ris troch ’e hânnen gean.—Auke.Dy tiid is oer. Dêr hab ik nin nocht langer oan.—Joute.Dat is neat. Is ’t net goed for de ien, den is ’t goed for de oare.—Swopk.Alde stakkerts! Hwet scoene jimme? Mar ik scil je by domenij oankleije, Joute, det je de boeren tsjin syn faem oanhysje.Joute.(Fiif-ûre yn de moarntiid. Hy rinkelt oan de pasterijedoar. Swopk docht op.) Moarn! Is domenij al by de wirken?—Swopk.Ja, mar men hat hjir ivich fen dy smelle ongelokken. Ik jaen de man in kears, en hy is út.—Domenij.Swopk! Swopk! De kears is út.—Swopk.Ja, ja, ik hear it al. Ik scil je helpe. (Swopk en Joute komme mei ’t ljocht.)—Joute.Moarn, domenij! Iere moarn it ljocht út? Ho moat dat? En jy scille jou ljocht hjoed foar de klasjes fen Snits skine litte.—Domenij.It ljocht is net allinne út, Joute, mar it is ek wei; hwent ik sjen it nearne net.—Swopk.Ik ek net. Hwet balsom nou!—Domenij.Nou, ho ’t is dat wit ik net. It is net yn ’e hichte en net yn ’e lichte. It is nearne net. It is wei.—Swopk.Ja, domenij, tsjin ’e balken oan scil ’t net sitte. Ha je ’t ek yn ’e bûse fen ’e nachtrok stitsen?—Domenij.Nou, mar nin gekheit, en bring oar ljocht.—Swopk(dy weigiet). Hwet donder! Dat is tsjoenderij.—Swopk(dy werom komt). Dêr is foar de twade kear ljocht. Pas op, Joute, det de tsjoensters it net wer weihelje.—Joute.Dêr scil ik by wêze. (Joute skeart domenij en seit): Komt jou broer hast út, domenij?—Domenij.Dy is al út, Joute. Hy scil nei Anjum en Dockum ta om op birop to preekjen. Hy hat al in dou, as er nou ek mar in kou hie.—Joute.Den hat er al boaske? Nou, dat is goed, as er mar oppast det er it net seit.—Domenij.Boaskjen is ommers nin skelmstik.—Joute.Dat is wier. Mar yn eltse gemeinte binne in boel âlders, dy hjar dochters bittere jern slite wolle, en dy dochters wolle ek onbitinkelike graech by de man sliepe. De iel smachtet sa net nei de dauwe as in jong frommis om fen de stoel to fallen. As er nou noch net forsein is, den binne dat ommers allegearre debondgenotenfen jou broer, dy mei mannemacht to fjûr en to swird for him stride, al is er de greatste stumper op ’e stoel; en witte hja, det er boaske hat, den hawwe hja him foar ’e hounen foun, al koe er balken yn twa preekje.—Swopk.Domenij! Joute, ju! Kom hjir nou ’ris. (Domenij en Joute geane nei de pronkkeamer, Swopk stiet foar de iepene kleankast, dêr de kears lûd yn stiet to barnen). Dêr ha we omkoal nou! Sjoch my dat merakel ’ris oan! Men siikje yen gik, en de kears stiet yn de kleankast to barnen. Ho komme je dêrby, domenij?—Domenij.Ik hab ’er myn nije rok út krige, en ik moat it ljocht siker yn de kast bisletten hawwe, do ik de doar ticht die.—Joute.Ha de tsjerkfâlden de pasterij al asterearre?—Swopk.It wier wol tsjinstich; hwent as domenij sa yn ’e gedachten foartpandert, den fleane wy d’ iene tiid ef de oare noch ’ris mei de hiele santepetyk yn ’e loft.—Joute.Sa giet it. De straffe folget op ’e sonde. De straffe fen in âld faem is in els yn ’e tonge. De straffe fen in goekeap hoed, koft by de stamme Juda, is de rânne by de earste reinboi ôfweakke en op de skouders del. De straffe op in gnappe kokenfaem is in lege boddelerij. De straffe op nauwe skoen is ekstereagen. De straffe op ’t hijlkjen is in skoanmoer. De straffe op in bern is nachts yn ’t spier en net sliepe. De straffe op in namme is in silveren leppel, en de straffe op ’t rinnen yn gedachten is ’t weisinken fen ’t ljocht en in piktsjustre keamer.—Domenij.En de straffe op it pimpeljen is in noas mei snijwirk en ridelige hannen, as men syn klanten moarnsier skeare moat.—Joute.Moarn, domenij! Gereis!—Domenij.Moarn Joute!As domenij yn gedachten rint....AS DOMENIJ YN GEDACHTEN RINT....(Tsjin de faem). Swopk is de thé klear?—Swopk.It is allegearre kant en klear. De âlde jiffrou mei Ynse en Tabe sitte al nei jo to wachtsjen.—Domenij.Scil Tabe ek mei?—Swopk.Ei, ja! In omke mei ommers syn neef wol meinimme. Tabe hat nei Aden yn de Reade Sé west, seit er, en hy hat sa lang op dat griene wetter omdigere, det hy woe nou dy foyaedzje nei Snits wol ’ris mei ha.—Domenij.Dou biste in goed abbekaet, binamme astou for dy sels bekkeste. Ik bigryp it wol; hy moat joun by dy meide.—Swopk.Nou scoene je to wrâld sizze, ho komme jy dêrop, domenij? Ik ha nin hier op myn holle, dy er om tinkt.—Domenij.Ja, ljea’, dou biste Mennist. Dyn hierren tinke der net om, mar dyn sinnen to faker. (Domenij giet oan ’e thétafel). Moarn jimme! Noch soun, Tabe?—Tabe.Kaptael. Domenij ek goed?—Domenij.Bêst, mar ik hab rju to rêdden mei de orthodoxe oksen. Hja sizze den wol ’ris fen okseprippers, as hja fen domme ljue prate, mar ik ha mear lêst fen de oksen as fen de okseprippers. Ik woe wol det hja allegearre yn Canaän wierne. Den wierne se yn hjar erfdiel, en wy scoene hwette mear rêst habbe.—Ynse.Ja, mar domenij, jimme binne der sels ek in bytke skild fen. Do ik de lêste reis nei Eastynjen die en somtyds fleande fisken oan boart krige, den tocht ik wol ’ris yn my sels, dy bisten binne ommers krekt as ús domenijs, liberael en orthodox; heal fûgel, heal fisk.—Jiffrou.(Domenijs mem). Ho nou, Ynse! Wuden jou ons sukke merakels wysmaike? Dat had ik wrychtich fen in diaken niet wacht. Fisken fliege? Dinke jou dat je hier kynders foar hewwe. In koe ken noch niet ienders fliege, en die is noch in ’e weide op ’t lan; en nou suden jou ons wys maike, dat de fisken uet it waiter fliege!—Ynse.Nou, ik siz je den, jiffrou, det ik se faek sjoen ha, en tûzenen eastynjefarrers mei my.—Jiffrou.Merakels, altemail merakels!—Tabe.Né jiffrou! Omke liigt noait ef hy moat wierheit to koart komme. Mar witte je wol, jiffrou....—Swopk.Hjir is noch in goed pantsjefol, Tabe. Wolstou dat ha?—Tabe.Ik ha oars nôch, ljea’; mar omdetstou it fregeste scil ’k it nimme. Witte je wol, hwet ús op reis oerkomd is, jiffrou?—Jiffrou.Nou, seker weer merakels. Dink niet, dat je ’n kyn foar hebbe, hor Tabe!—Tabe.Wel, né, suvere wierheit. Wy smieten ’t anker út yn de Reade Sé, krekt op it plak dêr de Israeliten droechfoets troch gongen wierne, en dêr Farao mei syn leger fordronk. Do wy ’t anker lichte scoene, wier it sa swier wirden, det wy alles hast oan flarden wynden; mar do it boppe kaem, hinge der in tsjille oan fen de swiere izeren oarlochswein fen kening Farao. Ien fen de leppels fen it anker hie der krekt yn hekke.—Jiffrou.Sien, dat loof ik beter, Tabe, as fen die fliegende fisken; want fen Farao en syn waigen leest men in de bibel. Jonges, Jonges, wat binne jou al feer in de wereld op weest, Tabe! In de Rode Zee! Suden je met je schip ook wel na de Dode Zee toe deure, dar Sodoma en Gomarra in forbrand binne?—Tabe.Ja, wol nei de hel, as je my mar kaerten en pompieren jowe.—Jiffrou.Fui, so ’n grousam woard, Tabe! Ik wude wel, dat ik jou niet fraigd hadde. Wete jou wel, feint, dat de weg na de hel breed is, en dat jou dair wel komme kenne, as je dair weze wille?—Domenij.En sûnder kaerten en pompieren.—Tabe.Nou ja; mar jiffrou praet fen doaren, en dat seit men net tsjin in séman. (Der wirdt oan ’e pasterijedoar rinkele).Swopk.Dêr is de koster, domenij. Dy hat hjir jisterjoune ek al west.—Koster.Goe’ moarn allegjerre! De grytman hat my frege, eft ik him dat pompier fen de pasterijefinne ’ris bringe woe?—Domenij.O, krekt, dat hie ’k skandelik forgetten. (Domenij hat krekt it bûterflotske yn ’e hân om in stik iten to smarren, en giet ’er mei nei ’t pultrom om it pompier to krijen).—Domenij.Dêr is ’t pompier. Ho giet it mei mynhear-en-hjarre?—Koster.Sa matich. Mynhear hat earjister út to iten west by de gormandeur, en jister hie er it wakker yn ’t liif. Doctor seit, det itkoude stoffenbinne. En mefrou hat in droevigen lêst fen winen.—Tabe.For in oartsen siik en for in botsen stront, dat is for seis duiten mei inoar.—Koster.Nou, deadlik is ’t noch net.—Domenij.Sa, den binne se beide sa hwette gammel. Nou, de groetenis oan mynhear en mefrou. Ik scil moarn wol ’ris komme. Swopk, hwer is de bûter? Jow my de bûter ’ris.—Swopk.Wel, dy hiene jy aenstons yn ’e hân. Jy hawwe him dochs net by de kears yn de kas set? Ik sjen de bûter op nin wegen ef fjilden.—Tabe.Ik miende det it jo bigoun to bigreatsjen, domenij. Jy hawwe de bûter efter it slot smiten. Sjen mar ’ris yn ’t pultrom. (Domenij slút it pultrom op, dêr de bûter yn in jildlaedke stiet).—Swopk.Goed biwarre, domenij.—Domenij.Dat komt fen dy hast.—Jiffrou.Jou buse, domenij! Heres myn tiid! Jou sille jou sels noch wechbringe. De butter in ’t pultrum! Nou, Nou! So ken ik ’t fen myn levensdagen niet an.—Ynse.Nou, domenij, as wy foart scille, den wirdt it tiid. Der is mar in lyts sigentsje, en der is ek noch in rek yn de wyn, dat wy skouwe moatte.—Domenij.Nou, ik bin klear. Swopk, hwer haste myn klean?—Swopk.It kin je wol bite, domenij. Neist jo op ’e stoel laeit jou rôk en jou lekkenske jas.—Domenij.(Hy stiet gysten op, en yn de forbyldinge, det er mar ien ding hat oan to tsjen, sjit er de rôk oan de rjuchter- en de jas oan de lofterearm, en sa de pasterij mei feart útstappende ropt er:) Moarn, mem! Moarn, Swopk!—Jiffrou.Heres myn tiid, domenij! Wat scill’je nou? Domenij, as dat so mut, dan mach moeke altiten wel met jou reize om op jou te passen. Jou binne ommers geen klein kyn? (Domenij bliuwt oan ’e hael.)—Swopk.Domenij! Hei, domenij! sa net wei. Domenij! woll’ je nou mei de oudkopen troch Snits rinne en forkwanselje jou eigen plunjes?—Jiffrou.(Hja hat Domenij beet). Foel je dan niks? Foel je niet, man, dat de rok- en jas-mouwen jou op de eers bengele?—Domenij.Al wer mis. (Hy tsjocht de rôk oan, en dêr de jas oer hinne).—Jiffrou.Ynse, jou mutte op myn seun toesien. Jou wete wel. Fui! Fui! Nou, gereis jimme.—Ynse.Dêr kinne jy steat op meitsje, jiffrou. Wy scille domenij sûnder haverij thús leverje. Elts syn bar is net to folle. Earst hat de harder syn skiep laet en nou scille de skiep de harder liede.—Tabe.Joun om njuggen ûre binne wy der wer, Swopk! Meitsje den mar, det de boerekofje en in helder fjûr yn ’e poeskoken klear stiet. Den scil ik dy mear fortelle fen de Reade Sé.Sate Westerein.1853.J. H. H.
Frou Pontjer út to riden.
FROU PONTJER UT TO RIDEN.
Yn ’e stoepe fen Joute-baes.
YN ’E STOEPE FEN JOUTE-BAES.
(Iebele, skriuwer fen de siktaris, en Jappe tromslagger, sitte yn de stoepe fen Joute-baes to petearjen.)
Iebele.Dat bigjint der mei Joute-baes poatterich út to sjen. De barbierstôk heal ôfbritsen; it hûs út de ferve; in partij pannen fen de stoepe ôf; in pear ruten mei skriften biplakt. It giet swietkes op in ein mei de man.—Jappe.As de gevel fen syn hûs sa moai wier as fen syn troanje, den wier ’t in paleis. Syn noas is allehiel forgulde.—Iebele.Ja, fol snijwirk der by. Mar hwet scille men sizze? Jeneverke is der yn, en den giet it sa.—Jappe.Ja, en dat is oanboaze sont er sels in slok forkeapet.—Iebele.Ik tink, det hy sels de greatste minger wol wêze scil.—Jappe.En syn wiif spijt der ek net yn.—Iebele.Nou, dat wol noch al jamk sa wêze, as de frouljue oer de fyftich komme. As de iene streling ophâldt, moat ’er ien ef oar wer wêze. Mar it koe hjar wol ’ris gean as Foâk-omme en Gadske-moije, dêr ús pake selger altiten fen forhelle.—Jappe.Hwet forhelle hy den?—Iebele.Dat wierne in pear âlde ljue dy yn ’t Goutumer dykhúske wennen.—Jappe.O, dêr de Grousters en de Wirdumers Snjeon-to-joune altyd oangongen, as hja fen de Ljouwerter wykmerke mei in lyts sûske wer nei hûs pongelen.—Iebele.Krekt. Nou, dy âlde ljue krigene alle beide smeits yn ’t koart gûd en pimpelen swietkes mei eltsoar hinne. Hwet hja mei de gnirkerij woun hiene rekke gau op, en op it lêst hâldden hja neat oer as in inkel moai bjizzemstûrke, dat noch in poatstik fen Gadske-moije wier. Nou tochten hja: de houn dy ús biten hat, moat ús ek wer genêze; hwet wy mei de drank forspile habbe, moatte wy ek mei de drank wer winne.” Dêrom woenen hja oan de geande en kommende man in sûpke fortaepje, en sloegen in kwartke jenever op by Hannema to Harns. Do hja datte op ’e taep hiene sei Foâk-omme tsjin syn wyfke: “Kasteleinske, jow my in romerfol, ljea’.” Gadske-moije tape him in fiks sûpke en waerd bitelle mei ’t bjizzemstûrke. In amerij dêrnei sei Gadske-moije oan Foâk-omme: “Kastelein, jow my ’ris in sûpke mei Berenborger; ik hab hwette kjeld op ’e mage. Dêr habb’ jy in stûr.” Foâk-omme naem de stûr oan, en joech syn wiif in romerfol, en wer skoane mjitte. En dat stûrke gong sa lang oer en wer oer, det it hiele kwartke op wier.—Jappe.Dat wier in drokke nearring; mar it kaptael dat ’er for kaem wier en bleau in stûr.—Iebele.Dat is neat; sokke stûren sweevje der ek altiten op ’t greate kantoar om. Foâk-omme brocht it lege fetke mei de stûr oan de barnder to Harns. De man seach by de noas lâns, en frege: “Hwet hja for de jenever nomd hiene?” “Wel, krekt as oare kasteleins; de romerfol in stûr, sei Foâk-omme; “hawar! dêr habbe jy ’t hiele kaptael, dat wy ynbard habbe. Gadske ef ik habbe der nin duit fen opstitsen.”—Jappe.In gnappe rekkening. Ik tink, ’t einkebislút mei Joute-baes scil nin hier better wêze. It moeit my fen him. It is dochs sa ’n minnen keardel net, en der sit in flinke kop op him; dy moat nou yn de jenever smoarje. Scoeste nin rie wite, Iebele, om him de drank wers to meitsjen?—Iebele.Dêr binne nin krûden for woechsen. Al sjen se de hel barnen, en de divel sei: “Dêr scil ik dy ynkeile astou in drip wer nimste, drank moatte se hawwe. Dêr scil ’k dy in nuver set fen forhelje. Ef wiste hwet der mei Bonsen Pilger lêsten bard is?—Jappe.Mei Bonsen de hynstetysker? né.—Iebele.Krekt, dy. Hy kaem alle jounen dronken thús, bruide syn wiif en sloech it gûd stikken. Op ’t lêst foun de sweager, in âld bysjager, hwet út om him to bikearen. Hja joegen him in rûs as in kartou; biklaeiden him as in lyk, en leinen him yn in deafet. Tsjin det hy wekker waerd, setten se in kom mei barnende foarloop op ’e groun del, dat in blauwe lôge joech en dêr gongen seis fen syn kinde, forklaeid as divels mei hoarnen op ’e kop, om hinne sitten. Bonsen waerd wekker; biseach de mouwen fen syn hennekleed, dat er oan hie; stiek de kop út de kiste, en seach de ougryslike swarte divelskoppen mei wite tosken, dy de wjerskyn fen dy blauwe lôge noch ougrysliker makke. “Hwer bin ik hjir, mannen?” rôp Bonsen to lêste. “Yn de hel!” brimden al de divels. “De hel! de hel!” sei Bonsen, “Ei ju! En hwer forkeapje se hjir den bêste Hannema-jenever?” Mei ien helle er in bjizzemstûrke ta de ûnderbroeksbûse út, en sei tsjin ien fen de satans: “Hawar, heite! Helje dou my as in man dêr ’ris in pear romerfollen for. Den scilste ek mei priuwe.”—Iebele.In skoane bikearinge! Ja, sa giet it. En hwet it langer dûrret, hwet it slimmer wirdt. As de minske âld wirdt, stjerre njunkenlytsen alle mâlle flinken en raenjen yn him, allinne it sûpen en de gjirgens net. Ho âlder wy wirde, ho earniger en drankswieter. Dat binne twa divels, dy al sterker yn ús wirde hwet al ’t oare earmer en lytser yn ús wirdt.
Ynse(in skipper op de Eastynjen, dy op dit praetke ynkomt). En dochs wit ik ’er in probatum rie for. As ’t net helpt, kinne jimme my frij kielhelje.—Jappe.Dat wolle wy wol ’ris hearre, skipper. It kin to pas komme, en den scil ik it op ’e tromme bringe.—Ynse.Ja, maet, mar it giet om dea. Der komt fen de patient faek nin rabantke to lânne.—Iebele.Nou, den is der noch net mear om hals as in sûpkeal. Hwet er langer libbet, hwet er greater baerch wirdt en mear in lêst en skande for wiif en bern. Dea ef better wirde, is de baes.—Ynse.Ik bin nou thús komd fen Soerabaya, en dêr wier ik yn ’t hospitael mei sike soldaten. Dêr brochten se my ek by in soldaet, dy in flesse mei jenever neist him hie. “Dat is in swiet drankje,” sei ik. “Ja, sei de dokter, it is in drankje om de drank mei ôf to learen.” “Mei ôf to learen? sei ik, “sa bryk kin ik ’t net oan.” “Ja, mei ôfleare, sei de dokter; as de korporaels de dronkenskip der mei nin bamboezen útbruije kinne, den krij ik se yn de lapdoaze. Ik scil in sûper noait de jenever onthâlde; hwent den wirdt hy der noch slijer nei. As er om in healfearnke freget, bring ik him in dikkop; freget er om in dikkop, ik skink him in healmingelen. Dat bealget den sa lang, det er stomdronken is en yn ’e doljorum falt. Wirdt er nou wekker, den hat er troch de hetsichheit fen dy drank in barnende toarst; as lear forskrokke, is syn earste fraech nei kâld wetter. Yn pleats fen wetter bring ik him in tsjettelfol jenever. Ik bring ’er him in stik brea by, dat ik yn jenever dipt hab, en in panfol seane ryst mei in souske fen in mannich leppelfollen jenever der oer. Dêr barnt hy den as de hel fen toarst! Drinke moat it sûpkeal, eft er wol ef net, en omdet er neat oars fynt, slacht er al wer jenever yn. Mei eltse swolch wirdt de brân onhiermliker. Oalje jit er yn ’t fjûr, dat er úteaze wol. Hy beart en stampfoetet as in biseten skepsel; hy flokt alle divels út de hel op om wetter, mar nin drip, nin inkel dripke wirdt him ta lavenisse jown.—Iebele.Dat liket wol nei de rikeman yn de hel. Mar hwet is ’t ein?—Ynse.It eintsjebislút is, det de sûper heal forbrând fen binnen en pûr razend fen toarst yn in grousomme tsjinst falt, dêr de measten foar opstrûpe, mar dy der troch komme binne yn ’e groun genêzen. Hja meije nin jenever rûke ef sjen; as hja it wird fen jenever hearre, moatte hja koarts spije, sa ’n ynnige walge habbe hja oan ’t gûd. To Soerabaya, sei de dokter, hie er in bulte soldaten mei dit middelke holpen, mar noch folle mear op ’t tsjerkhôf brocht.—Iebele.Better, skipper, det hjar kringen it ierdryk bidongje ûnder de deaden, as det hja langer in stank en in walge ûnder de libbenen binne.—Jappe.Dou gieste der út mei koegelsfeart, Iebele. Scoene wy ’t net hwet sêfter mei Joutebaes oanlizze kinne? Hy is oars in bêst kearel, en wy binne hjir net yn Eastynjen.—Ynse.Nou, dat siz ik ek. Yn Eastynjen komt it op nin aep oan.—Jappe.En yn ’t fean net op in turf. As wy him ’ris ta lid fen itMatigheids-Genootschapkrije koene? Hwet tocht dy dêr fen?—Iebele.Nou, bisiikje it mar ’ris. Hy scil ’t mei de gek bislaen, en dou scilste der noch sneu ôfkomme. Mar hwet boerd hat er hjir boppe de doar hinge? Dat moat ik earst ’ris lêze. (Iebele lêst). “Hjir wirdt skeard met Dútske messen; mar jimme moatte mei Hollânsk jild bitelje.” (Iebele giet mei Jappe en Ynse yn de skearwinkel.)
Iebele.Dêr habbe jy in gnap printke foar de doar hingjen, Joute-baes.—Joutebaes.Foldocht it hwette?Iebele.Ja, mar ’t kin noch moaijer.—Joute-baes.Lit hearre. Dy ’t wit moat ’t sizze.—Iebele.Ik scoe ’t sa meitsje:
Lânsljue!
“Hjir is de skearwinkel fen Joute-baes. Us lân is fordield yn ljue dy skeare, en yn ljue dy skeard wirde. Pas op, det jimme komme ûnder de minsken dy skeare; dat is profytlikst. Mar kinne ef meije jimme net mei ’t mês omgean, kom den by Joute-baes. Hy docht oars as syn collegas. Hy nimt jimme ’t bird hiel sêft en bileefd ôf, en yn pleats fen 21 sinten is hjir it skearjild mar in botsen.”—Joute-baes.Dêr scille wy neat fen ha; hwent as jimme allegearre ’t mês opnimme, den hab ik dien wirk.—Iebele.It hat nin need, baes. As jy in pear tûzen goune tractemint hiene, en ’er in bytke mear as neat for diene, en ’er ek neat mear for hoefden to witten astwaalf-maal-twaalf is honderd-vierenveertig, lyk as de ontfangers, ja, den scoe ’k it spil ek net stean; mar nou je mei skearen en skoenmeitsjen amper in dukaet yn de wike winne, scil nimmen jo ’t mês út de hânnen nimme.—Joute-baes.Dat is gekkepraet. As der ien fen myn collegas stjert ef syn gaezjemint kriget, den binne der wol fyftich, ja, soms wol hûndert, dy de flecht op de skearwinkel habbe, en dêr krûpe, flaeije, kringe, wrotte, wrame, lige, en lasterje se den om yn ’t plak to kommen. Hwet woestou prate, Iebele, det nimmen my binijt? Der is sa ’n greaten banjer net yn dit lân dy syn soan net for de skearwinkel opbringt. Sa gau as it boike yn ’e widze laeit, tilt de faer it gerdyntsje op, sjucht syn soan oan, en lústert sêft, sa det de kreamheinster it net heart: “Tink dou mar nearne om. Dou scilste ek út it greate ieslok ite.”—Ynse.Nou, ik moat sizze, it is in bêst farwetter. Yn de hannel en skipfeart giet it biteljen jamk sa hird as in lûs op in tarre kleed. Mar yn de skearwinkel is ’t jild by de fisk. Jonge, maet, as de krediteur de debiteur koartjan op de kiel hat, den komt de lêste duit mei in amerij los.—Jappe.Sa komt it út, der moat skeard en der moat bitelle wirde; as men mar gau, sêft en bileefd skeard wirdt. Mar dêr skilt by tiden rju folle oan; dat hab ’k forline jier ’ris to Warkum ûnderfoun.—Joute-baes.To Warkum? Ei, ju! Hwer sjippen se dy dêr mei yn? Mei brij?—Jappe.Né, mar sûnder gekheit; dat stie der bryk by. Ik kaem dêr mei Olfertboer, dy in pleats oer de Hoarsa hiere woe. It wier krekt Warkumer merke, en foar det wy nei lânhearre gongen, woe ’k my earst skeare litte. Sa roun ik by de Hynste-brêge in skearwinkelke yn, en sei: “Baes, kinn’ je my de bird ek ôfnimme?” “Ja wol, sei de man; gean jy sitten.” Ik foel djip yn in brede briedstoel del, en seach ’ris roun wylst baes syn spillen klearmakke. It wier allegearre tsjep en sindelik as de brân. De treeft en ’t earnen gûd wier glêdskjirre, det men der yen wol yn spegelje koene.—Ynse.Ja, mar dat wier ’t wirk fen de frou; wy moatte mar witte, eft de baes de man wier dêr er for oan boart kaem.—Jappe.Dat hie der wol oan. Ik lei de holle efteroer op it beklingsbankje del en ’k waerd ynsjippe; mar do de baes de fingers op myn troanje sette, wier ’t krekt eft my in lôge biwalme, sa hjit wierne syn hânnen. Mar it slimste wier binefter; do er oan ’t skearen kaem, dounse my dat mês op de kop om, sa staetten him de hânnen oan. Sa lang as dat by de kevel bleau, telde ik ’t net; mar do er my mei dat flimige skearmês op de strôte bigoun to kiteljen, toft ik, dat giet om dea. “Hwet skilt jo, baes?” sei ik. “Neat, man, sei er; “ik bin sa frisk as in nút. Ho sa?” “Wel,” sei ik, “it is krekt eft je in kwea consjinsje habbe en my slachtsje wolle, mar det je net goed doare. De hânnen ridelje jo. Kom, jow my ’t skearmês eris.” Dêrmei ik sels foar in lyts skylpodden spegelke oan ’t skraebjen, mar dat waerd gau fillen. De earste streek de bêste roun my ’t reade sop mei in strael it kin del. Ik joech de man in stûr, en frege him eft er dêr tichte by nin oare skearwinkel wiste. Mar dat wier poetsje ’t each út, baes wier prot en woe kik noch mik sizze. Mei myn heal bird roun ’k as in tsjeaf de doar út, eang det my immen sjen scoe. Gelokkich kaem my myn collega, Jan Tamboer, to mjitte, dy my nuver oanseach, en frege: “Biste yn de rouwe, Jappe?” “Né, sei ik, “ho den?” “Wol, dou rinste, sei er, mei in healskeard bird krekt as myn bûrman Joël, de slachter, dy okkerdeis syn heit forlern hat.” “Nou ja, sei ik, mar wiis my mar gau in goed barbier.” Hy wiisde my in hûs yn de baginestrjitte dêr in earnen bekken úthinge, en in barbierstôk ta de gevel útstike, dy wyt, read en blau ferve wier.—Ynse.O, dêr efter it stêdhûs.—Jappe.Krekt. Nou dêr ik yn. Do de baes foar my stoe, en de sjippe hwette yn ’t bekken klitste, seach er my wiles mei sa’n skeef en bitinkelik each oan, krekt eft ik him net bitelje scoe. “Ho wjirmen is ’t nou, baes? sei er op it lêst; “in heal bird? Jy binne noch net ienders in goe Fries; dy binne troch de bân allehiel skeard, oars?” Do ’k him de set forhelle, skettere de man ’t út fen laitsjen. “Dat tanket jo de koekút, sei er do: “it wier jister de bêste snein yn de marke, en nou is myn collega fen nacht oan de gyl wêst. Fen ’e moarn to fiif ûre hie er in stik lead op ’e holle, det ’k tochte, daelk saeit er yn ’e dolte. Sliepe koe er net, en do hat er ta tydkoartinge in skippoun mannich tsjiis wreaun, det him ’t swit de kop del roun. Bigripe jy nou, hwerom him de hânnen ridelje?” “Klear”, sei ik, “as de dei”. Ik joech de man in stûr, en gong mei Olfertboer nei de lânhearre, en do wy de doar yngongen, sei ’k tsjin Olfert: “Hjir is nou dyn skearwinkel.” “As dat sa is, sei Olfert, den hoopje ik det ik der ôfkomme scil as dou; namenlik, healskeard.”—Iebele.Dat liket my nuver ta mei dat rideljen; jo ek net, Joute-baes? ’t Tsjiiswriuwen moat it dien ha, mar oars ridelje de jeneverljue net, as der mar goed foer yn sit lyk as mei de skearbaes. As hja jouns de mage der in tommebreed ûnder set habbe en de moarns de krêft der út bromd, den moatte hja earst al in wjirmforskrikker habbe, foar det hja mei de hânnen hwette útrjuchtsje kinne.—Joute-baes.Dat giet mei in minske, Iebele, krekt as mei in haloazje. As hja ôfroun binne, moatte hja wer opwoun wirde, en it kaike is bêste jenever fen Koatstertille.—Jappe.Wol to forstean, by in jeneverminske. De houn dy him jouns biten hat, moat him moarns wer genêze, en dy byt him krekt sa lang det er yn flarden skoerd is.—Joute-baes.Hearstou ek hwette fen de separatisten, Jappe?—Jappe.Né, as det it troch de bân goede ljue binne, dy hjar stil by hjar bidriuw deljane en dêr men wol steat op meitsje kinne. Myn sweager, Aukebaes, hat in pear timmerfeinten dy separatist binne, mar hy seit, as hja allegearre sa binne, den woe er wol det al syn foltsen separatist wier. Mar ho freegje jy dêr sa nei, Joute-baes?—Joute-baes.Myn sister Marijke is der ek by komd, sont hja sa mei de limoer oanhelle is, en nou scoe hja wol sjen det myn wiif en ik mei de einen yn ’t kroas fen de sleatten omgrûdzene.—Jappe.Ja, yn de drank habbe hja de divel sjoen. In domenij, dy moarns in goed slok drinkt, kriget seis wike by hjar, en lêsten habbe se ien in moanne ûnder de preekstoel set, omdet er yn ’tMatigheidsgenootschapgien wier.—Joute-baes.Dêr habbe se gelyk oan. Nou wit ik net, eft ik ek nin separatist wird.—Iebele.Ho kaem dat sa bryk?—Jappe.Wol, hja seinen, immen dy net sûpt en him sels bitwinge kin, hwet hoeft dy him sels mei hânteikening to binen en oan keattingen to lizzen? Dat dogge allinne sûpers, dy oars nin macht genôch oer hjar sels habbe.—Joute-baes.Nou wirdt it wer hwette oars. Mar ús Marijke hat it net allinne tsjin dat onskildich dripke, dat ik nim; mar forline snein hab ik ’t noch oars by hjar forbruid—Iebele.Dat hie Bauk jister al yn ’e bôlkoer. Mienste dat net fen de hoanne?—Joute-baes.Dat is ’t. Wol, ik hie der allehiel nin erch yn; mar forline snein-to-moarn in bytke foar njoggenen roun ’k efkes by hjar yn; hja wier al mei in fleet fen hjar kaliber nei in boereskûrre ta, dêr ien fen hjar domenijs ’t wird die, mar de faem wier thús. Sa kaem ik efter by de bleek, dêr de hoanne yn in fjirderskoer stoe, mei in net ’er oer. “Scille jimme hjoed in sopke ha?” frege ik de faem. “Né, sei hja, “ho komm’ je dêr by.” “Wel, sei ik, en wiisde op de hoanne; “ik tochte det dy baes der oan moast. Hwet docht er den yn de koer?” “Frou tinkt, sei de faem by de noas lâns, en hja glimke wiles, “frou tinkt, det sneins in hoanne yn ’t hok nin pas jowt.” “Moat dat bist ek al sabbath hâlde? sei ik; “ik kin wol sjen, ljea’, det dyn frou nea net troud west is. Oars scoe hja alle herten by hjar eigen tinke, en de hinkes net sûnder man litte. Pastoarske, masterke, myn wiif, dy minsken habbe ûre noch wille, sa lang as ’er gjin hoanne wer yn ’t hok is. En sa tink ik ’er ek oer.” Mei ien skoerde ik ’t net fen de koer los en soalde de hoanne yn ’t hok. Nou, der wier wille yn Jerusalem! dat kinne jimme tinke. Skraebje, kerlke siikje, kok! kok! kok! roppe oan syn weitene jifferkes; om hjar hinne bôgje, en wiles de wjukken as in bileefd tsjinner lâns de groun slypje; dat wier ’t wirk fen in eagenblik. De tapassinge wier, det de sultan ’t hiele serail yn de fearren siet, en ta slot victoria kraeide oer alle separatiste fammen, dy de limoer hienen.—Jappe.Dat is sa moai, det it hast net moaijer kin, en men moatte foartgean, as it op syn moaist is. Dei jimme allegearre!—Joute-baes.Ja, mar dou hoefste it net op de tromme to bringen. It is al ûnder de frouljue!—Iebele.Is de bar oan my?—Joute-baes.Ja, fal del.
Hessel(in ielskipper op London.) Goe’n dei, foltsen!—Joute-baes.Wolkom thús! Biste wer by honk? In goede reis hawn?—Hessel.Sa matichjes. Ik hie in poun mannich tabak oan boart; dêr hiene se my omtrint mei snapt. Dat reau fen Ingelske kommizen hat my de mêst en de hiele aek mei hammers bitikke, eft ’er hjir ef dêr ek forholen gatten wierne, dêr wy slûkersgûd yn hiene; it is lykwol noch al goed biteard. Hja habbe neat foun.—Joute-baes.Ha jimme ’t goed mei de iel hawn?—Hessel.Nou, dat mei sa wol wêze. Der is ús in bulte ôfstoarn; ik leau wol tûzen poun. Sont de sjeachtme yn de bargen west is, is ’t ek yn de iel, en dat wol mar net ophâlde. Wy habbe soms ek noch wol ’ris lêst fen de fochte fen dy koaltarfabriken, dy yn de Theems útrint.—Iebele.Myn wiif hat my frege, Hessel, eftstou hjar fen Londen it thégûd ek meibrocht haste?—Hessel.Dêr habbe wy in skean ongelok mei hawn. Sa as se my de koer mei pastelein oan boart brocht hiene, komme der in pear skeve fiskwiven by my om iel. Oan boart founen se in pear fordroege prûmkes, dy de feinten útspein hiene; dy treauwen hja yn hjar koarte einkes piip en stieken do ’ris oan. Hja dampten, det hjar de reek boppe de kop fleach, en do elkoar kitelje en hompe, en oan ’t mâlfarjen; det de iene mei ’t grouwe dronkene gat yn de koer fen dyn wiifs pastelein foel; ik hab neat oars meibrocht as in partij diggels, dy allinne goed binne for ús lytse Beits om ’er mei to pronkjen.—Joute-baes.Is dy Ingelske jiffer ek mei hjar gat yn myn skearmês fallen?—Hessel.Dat woe ’k wol; mar dat is bihâlden bleaun. Dêr habbe jy ’t.—Geale-boer.Binne dy nou sa folle better?—Ynse.Dat scoe ’k leauwe. Sjoch, dêr liz ’k nou in hier op ’t ich; blies der ’ris op. (Geale bliest, en it hierke fljucht yn twaën.)—Geale.As in flime, hê? Mar kinne jy de Dútske ek sa net slypje, Joute?—Joute-baes.Hwerom net? Mar dy geane aenstons omlizzen, en de Ingelske witte fen nin fyftich âlde birden to sizzen.—Geale.Hwer komt soks by to pas?—Joute-baes.It Ingelske stiel en de timpering is better. En dêr komt by, de Dútske messen binne breed en tin-blêddich, en rinne mei in ynpannige bocht fen de rêch nei it ich ta. Dêr troch skeppe se, en as se net fjûrskerp binne, den snije se de birdstoppel net allinne, mar wippe dy der ek út. Dêrom lûke folle Dútske messen sa, en dogge sear. De Ingelske binne smeller, mar steviger, hwent hja rinne as in beitel by de ich ta. Dêrom snije hja wol, mar om hjar stevichheit lûke se nea net, en as se net skerp binne, sear scilste dy net dwaen, mar dou kinste der neat ôfkrije.—Geale.Ja, sa binne de poepen. It kin hjar neat skele as se ’t ’er ús ôfskeare ef ôfskoerre, mar alle rûchte, dy wy op de bûse habbe, moat ’er ôf.—Joute-baes.Praetste fen de fyndoekspoepen?—Geale.Ja, fen dy flienske poespassen, dy ús frouljue allerlei bellen en flarden oansmarre, en as der op ’t ein net gauwernôch jild komt, it de earme boer ta bislút mei parate executie fen de bealch skoerre. Mar siz my ’ris, Joute, as de Ingelske skearmessen sa folle better as dy Dútske binne, hwerom nimme de skearbazen den allegearre nin Ingelske?—Joutebaes.Omdet hja dom ef earm binne. De Ingelske messen binne dûrsommer, mar folle djûrder. Hja kinne de Ingelske ek net goed oansette; hwent as dy net fjûrskerp binne, doge se de houn yn ’t gat net. En den miene se ek, det se mei sa ’n brede Dútske seine de stânnen fen in boerekin better ôfmeane kinne as mei in Ingelske sichte.—Ynse.Lêsten bin ik skeard to Stiens, det de triennen my oerrounen. Wy scoene dêr to gast by Rinke-bysitter, dy in omkesizzer fen ús mem is. Foar det ’k nei him ta gong, liet ik earst myn bird ’ris neisjen by in skoenmakker. Sa as ’k yn de doar kaem, riisde my dêr in greate Olfert fen in keardel fen de skammel oerein. Hy hie hânnen as slaeijen, dêr knoarren as foege barge-ierdappels oansieten fen ’t skoenmeitsjen, en dêr skoerde er sa moarddedich mei op myn eansicht om, det it krekt wier eft de kop ’er ôf scoe. Ik tochte, dit wirdt myn lêste ûre, as der noch in stomp mês bykomt, en omdet ik krekt in Londonsk mês for bysitter by my hie, forsocht ik him om my dêr mei to skearen. “Sa ’n pyst glydt my troch de fingers, sei de man; ik moat in foech swird yn ’e kloeren habbe: dêr kin ’k de bargeboarstels better mei reitsje.” En dêr rekke er my ek mei, det it my ivich hûge scil. Wel, ik kin je sizze, Joute, det ’k lêsten yn dy stoarm, do ús alles stikken fleach, net sa bang west bin as ûnder dat fordomde poepemês en de poaten fen dy Stienzer oaljefant.—Geale.Né den is ’t my lêsten to Frentsjer better ôfgien. Dêr wier ik op de bargemerke; ik hie de kroech al tweintich kear út en yn wêst om in bargenegoasje, do ik my skeare liet yn in winkeltsje, dêr in tsjep jongfaem it mês hantearre. Sa as hja my ynsjippe hie, sei ik: “Kom, ljeave, wy kinne ’t eltsoar hwette makliker meitsje.” Ik sette ’t minske op myn knibbel, en sa hat se my skeard. Us domenijs Frans, je witte wol, de studint, hie my dêr ynlaet; hwent hy hie kinde oan dat frommis, en stie mei noch in pear hoantsen oer dit wirk to kachelakjen; mar ik bin noch nea sa bihindich bitsjinne as fen dy sêfte linige fammefingers.—Joute-Baes.Ja, dat is Fryske skranderheit, det wy skoenmakkers mei ús stive, pikkige, knoarrige lobben de minsken ’t bird ôfnimme moatte. Myn âld wiif scoe ’t ommers trijeris sa maklik dwaen, en dy scoeste ek net op de knibbel sette. Joech hja dy ek in fûgel, Geale?—Geale.Dat kin ommers net minder. Dy skeard is wirdt fen de skearbaes de mûle ôffage.Joute-baes.Wier der ek nijs to Frentsjer?”—Geale.Né, mar wol to Herbayum. Dêr wennet in minger fen ús Jelt-om, dy koeken fen him nimt; dêr moast ik ’ris oanrinne. Dy boer hie de soan fen syn lânhearre by him yn de kost; mar sa ’n frjemde ynbyldinge, as dy jongfeint hie, ha ’k noch nea fen heard.—Ynse.Ik doar wedzje, sa mâl net as fen Foâke-moalker.—Geale.Hwer maelt dy de plasse oer?—Ynse.Dy mient det er in groatkerl is, en sjocht er in hin, den fljucht er hast út eltsoar fen binaudheit, sa bang is er det it bist him oppikke scil.—Geale.Nou, hwet ik dy forhelje scil, liket my rikelik sa mâl ta. Dy jongkeardel, dêr ik dy fen sei, stie stôkrjucht op en del, mei de earmen slûk by de tsjea del, yn de hirdsherne to brommen, krekt, kin ik dy sizze, as in pedaelpiip yn in oargel.—Iebele.Dat is briker as bryk.—Geale.Ja, mar hear syn ynbyldinge ’ris, en ho er dêr oankomd is. Syn faer woe him twinge om domenij to wirden, omdet er de kattechismus sa goed opsei, en dêr hie er krekt sa folle sin oan as oan hingjen. Bihalven rju gehúgen hie er ek nin formogens, goeman. Mar dat holp net. Hy moast op de preekstoel, al scoe er der troch ’t gekkehûs opfleane. Do er noch op de Latynske skoalle gong, moast er altiten earst syn leksom by de faer opsizze, in strang keardel, dy se as jonge ek hwette kreammers-Latyn mei de bollepyst ynheid hiene. Koe er syn leksom noch net, den waerd er yn in fjirders-turfkoer by de eftergevel ophyst, en dêr hong er den sa lang twiske himel en ierde to bingeljen ta er alles op in prik koe. Boartfeinten mocht er nea by him ha; dy wierne to biisaftich, en scoene him ondogensk meitsje. Hy krige nin oar boartersreau om de sinnen to forsetten as in keameroargel; dêr spile er den de ’salmen Davids en de Evangeliske gesangen op, en dat gounzjen en hersenskraebjen hat krekt sa lang dûrre, det er simpel wirden is. Forline hjerst, do de blêdden fen de beammen foelen, bigoun er tipelsinnich to wirden. Iendris yn ’t holste fen de nacht hearde syn heit in oeribel gebrom; de âld man giet opstean, rint mei in lantearne it hiele hûs fen ûnderen nei boppen troch, en fynt eind’lik syn soan boppe op de fljirring pûrneaken rjucht op en del krekt as in soldaet, dy mei ’t snaphaen op skouder yn ’t gelid stie. Undertwiske bromde er mar toereloers foart. De âld man frege him: “Hwet scil dit bitsjutte, Frans? Gean nei bêd as in feint.” “It bêd is myn plak net, heit, sei Frans; “myn plak is yn de tsjerke. Ik bin in oargelpiip; mar mei dy swiere twjirre wyn fen jisterjoune bin ’k út it oargel waeid. Ik hab in pomp tsjin de preekstoel oan hawn, en dêr hab ik dy dûk fen krige. Gelokkich det ’k hiel bleaun bin. Bring my gau wer op myn plak, heit! It hiele moaije oargel is oars skeind. Gau, gau! Mar foarsichtich.” En do bigoun Frans wer to brommen, en hy bromt nou al fyftsjin jier oan in stik.—Ynse.Wel, sa mâl kin ’t net. Mar de lêste kening fen Ingelân hie ek al nuvere gridzen yn ’e kop.—Iebele.Hwa?—Ynse.George de tredde. Hy hie 56 jier regearre, do er yn syn bernskens kaem, en op ’t lêst allehiel simpel waerd, noch sa net fen âlderdomme, as fen syn ondogenske bern, dy him in bulte fortriet goeman oandienen.—Iebele.Ik miende det de kroande hollen boppe sokke dingen wierne.—Joute-baes.Jonge, né! De kroan is wol boppe de holle, mar de holle net boppe ’t fortriet. Mar hwet wier er den mei Jurjen-omme to redden?—Ynse.De âlde hear miende, det er in slinger yn in klok wier, en stoe ûren efter ien yn in herne fen de keamer fen de iene skonk op de oare to wiuwen—Iebele.Nou, dat wol sa wol ’ris gean mei de keningen. As hja miene, det hja slinger en gewicht beide binne, en det ’er nin rêdtsje him reppe mei, dat hja net earst oan ’t rinnen brocht habbe; as hja tinke, det ’er net in inkele biweging wêze mei, dy net fen hjar útgiet, en den hjar sin net krije kinne; ja, den bigjint hjar op ’t ein de plasse noch wol ’ris to malen.—Tamke(in âld skroar dy de hiele dei krantet). Ja, en dêrom hie ’k forwachte, det Jurjen-omme ek noch in klokswicht oan syn gat hongen hie. Den hie er de oppositie en it ministerie en de kening tagelyk west.—Geale.Dat rint my to heech. Dêr bigryp ik neat fen.—Tamke.Dat hoeft ek net, boer. De Friezen rinne nou dochs mar for spek mei.
Geale.Dêr stiet Jappe nou al sont in kertier to eameljen mei Jarich-ontfanger en syn soan Ubele, de studint. Hwer scoene dy ’t sa drok oer habbe?—Tamke.Lusterje ’ris efter ’t doars-skird; den wiste it. (Geale harket).Jarich.(Bûten doar). Ik siz ’t dy, Jappe; Joute wit syn paed fiks skjin to meitsjen.Jappe.Ja, mar hy is noch sa fier net hinne, ef hy stiet noch wol for reden. It slimste is, hy slacht ’er mei in kwinkslach troch hinne, en as er dêr syn formoanner mei oan ’t laitsjen kriget, den hat er it woun.—Jarich.Ik wit rie, wy moatte him mei syn eigen jild bitelje en gekheit tsjin gekheit sette. Dou, Ubele, bigjinste mar ’ris mei de kop troch ien fen dy beide ruten to stekken, dy mei pompier biplakt binne.—JappeDat is goed. Mar den moastene jimme ’t der hinne draeije, det Joute yn ’tMatigheidsgenootschapkomt. Dat liket my skoan for him ta. By ús folk to Drachten habbe hja dat ek.—Ubele, de studint. (Hy stekt de holle troch ien fen de beide ruten, dy mei pompier biplakt binne, yn de skearwinkel op). Dei jimme allegearre! Is de baes by honk?—Joute-baes.(Hy stekt de gleone pûkelige holle troch it oare pompieren rút nei bûten ta). Krekt útgien om in poddehierrich studintsje to skearen.—Allegearre.Moai! gnap, man! Ha, ha, ha! Gnap, Joute!—Jarich.Dei jimme allegearre! Ik wiste net Joute, det jy op jins âlde dei noch piip-ba boartene.—Joute.Men moatte al sa hwette dwaen om de bern, ontfanger. Ik hear, jimme wolle my yn ’tmatigheidsgenootschaphabbe.... O Fetse! Wolstou in bytke weiskikke; dou sitste foar ’t lear. Ik woe ’t mês ’ris oanstrike.—Jarich.Ik sjen, det wy forklapt binne. Mar scoe dat sa fier mis wêze, det wy allegearre yn ’tmatigheidsgenootschapgongen? Wy meitsje ommers lang sokke kearels net út as ús oarreheit-en-hjarre. Mar dêr wier ek nin jenever oer ’e flier. Noch yn 1790, 1800 en om dy streek, as in dokter by in boer oan hûs kaem, en der moast in dripke wêze, den moast it earst út it neiste doarp helle wirde. En kom nou ’ris! Dy bûter is ommers oeral oer ’t fjûr. Sa ’n ôfgelegen klûs is der yn ’t wyldlân net, dêr nin flesfol jenever is.—Joute-baes.Nou, en hwet scoe dat, collega?—Jarich.Hwet dat scoe? Det ’er út dat jeneversûpen in partij pysten en skreitsen opstien binne, dêr ús oarreheit-en-hjarre man foar man elts in stik ef fjouwer fen ta kjitte sloegen. Hawar! Hwer sjogge jy dy drege, geve, longerige, bjinitige en breedskoftige kearels yn Fryslân, dy er foar 50 jier noch wierne? Ommers nearne net. Alle jierren wirde der by ’t lotsjen mear ôfkard, dy de mjitte net habbe.—Joute-baes.En komt dat fen de jenever?—Iebele.Ja, fen de jenever, dy de divel yn de hel útfoun hat om ús Friezen nei siel en lichem to moardzjen. As men hounen lyts hâlde wol, hwet docht men den? Men jowt hjar jenever ef brandewyn yn. En mei ús minsken giet it net oars. Hawar! jonges fen trettsjin, fjirtsjin, fyftsjin jier bigjinne ommers al jenever to drinken. Op ’t lêst scille de Friezen der noch útsjen as forskrompele mankes, dy op sterk wetter steane.—Jarich.En om de bern noch gauwer op to druijen, komt der de baeitabak by. Streuperts, dy pas yn ’e broek binne, rinne nou al mei in barnende piip ef sigaer lâns de strjitte to boartsjen.—Jappe.En den binne se ek hwet mansk.Iebele.Dat is noch ’t slimste fen allegearre. Smoken en brandewyndrinken waerd âldtiids oer ien kaem skeard. Do ik in bern wier mocht nimmen roke foar syn achttsjinde jier, en dy ’t weage, waerd neiroppen: “It wirdt onwaer, mannen! De bargen bigjinne mei strieën to rinnen.” En kaem him ien fen syn folk to mjitte, dy sloech him de piip út de bek. De piip wier ’t bigjin fen de mounichheit. Nou habbe de bern de piip beet as hja pas út de rokken binne, en dêrom binne hja den ek mounich; dêrom meije hja flokke, sûpe, dôfhûdich en bretael tsjin âlders en masters wêze.—Jarich.Wel, der binne jamk âlders, dy der greatsk op binne, det kak-by-de-hak al in sûch mannich dwaen kin. Myn bûrwiif Beits groeit in foet yn ’t fjouwerkant, as se hjar opsloepen jonge mei in piip yn de hirdsherne sjucht, det him de reek om de kop bôget. Mei in ynnich wolbiheagen, krekt eft hjar soan in oerfleaner yn kinst en wittenskip wier, seit dy gekke malappe den: “Ja, ús Teakeman mei graech in pypke.”—Iebele.De bern miene, det de piip hjar yn ienen in pear foet greater makket, en sa komt it, det hja nou de bernskens oerslane. Hwent al dat boartsjen fen knikken, topjen, hoepjen, hazze-en-houn, en kaper-op-sé, dêr ’t hiele jier elts op syn tiid de strjitte fol fen wier, dêr sjocht men nou sa net mear fen. Mar makket de tabak de bern gek en bretael, de jenever makket de âlde ljue ondogensk.—Joute-baes.Wel, dat scoe den wol eigendivelsk wêze, det men nin slok drinke koene sûnder in biskiter to wirden.—Iebele.Ik siz net, det in sûper ’t ’er op taleit om my to biskiten. Ik siz, det hy syn koerakter forsûpt. Lyk as er pit en merch út syn lichem sûpt, sa docht er it ek út syn siel. Der is nin hâldfêst mear oan de man. Hwet er nou bilooft en wol, dat is him wer forgetten as er omsjocht. Hawar! lit alle ljue, dy hannel en wannel dien habbe, sizze, as hja sa op ’t wird fen in sûper wol in oartsen joegen? Dêr haste Seakele groatmakker, Ubele skipper, Feike tsjiisker; binne it yn ’e groun net de bêste minsken fen de wrâld? En hwet steat kinste meitsje op hjar wirden ef biloften?—Geale.Jonges, né! Hja binne sa wif as de wyn. Jimme seinene niis det de jenever en de tabak ús manljue sa lyts en onsjuch makke ha; dêr komt my hwette by yn ’t sin. Wy hienen lêsten in poep yn ongetiid, dy noch ûnder Napoleon tsjinne hie; dat wier in moai skrander en fornimstich keardel. Dy hie altiten syn oanstriid, det ús frouljue sa great, sa flink en sa moai wierne, en de Friezen sels sokke pysten.—Iebele.Dat leauste wol. Us frouljue meije hwet kofje en thé slabje, mar hja drinke nin jenever en hja smoke net.—Ynse.Sa giet it, maet. For de hel wierne de ljue net eang mear. Do hat de divel syn fjûr yn de jenever stitsen, en sa jit hy hjar nou yn dit libben al de hel as wetter troch de weaze yn de termen del. Nou forbarne hja ynwindich. En hja binne der wol tûzen ris slijer nei as nei brea. Sa is de divel. Syn hel gûchelt er ús foar as in himmel. Hjir by ús yn ’e stêd rekkenje se nou, det om ’t tredde hûs in jenever-hûske stiet. Dat binne allegearre timpels fen de satan. Yn Ingelân hingje boerden út de kroegen, dêr op stiet:Stomdronken, en nin strie yn de kelder, for ien stûr. One penny!—Joute-baes.Nou, Ynse, praet dou hwetstou wo’ste, mar astou dy divel weijageste, den helleste der in oaren wer yn, dy neat better is.—Ynse.En hwa is dy?—Joute-baes.It bankerot. Den moat ús lân sinke as in stien. Myn ljeave man, as ik en in oar nin dripke op syn tiid namen, hwer scoenen den de miljoenen weikomme, dy ’t lân, en alle stêdden en doarpen, nou fen de accyns op de jenever rispje. Ik siz mar, dy nin jenever drinke, dat binne lânforrieders, dy ’t net goed miene mei hjar lân en kening. Hwet seistou, Jaen Heindrik? ef Haerm? Ho hjitste?
Harmen(in hantsjemier). Wolstu mich manges barbieren?—Joute.Ja wol, man. Sa ’n naesje is der net dy ik net skear.—Harmen.Jau, boasken! Aber ich gebe dich nich mehr dan ’n ortken.—Joute.In oartsen? In oartsen? En dat fen in riken skevel as dy, dy mei tritich keabelde keizersgounen yn ’e pong en in tsjiis op ’e puchel wer nei dyn lân tsjochste?—Harmen.Jau, jau! Du krigeste nich mehr.—Joute.Nou, gean sitten mar. Libje en libje litte. Us ljeavenhear hat ommers de oksen krekt sa goed skepen as de minsken. Mar nou moat ik dy earst freegje, Harmen, ho wolste skeard wirde? Op ’e rachel? Op ’e tomme? Ef op ’e leppel?—Harmen.Auf dem rachel? Was heis das?—Joute.Den spij ik dy yn de bek, Harmen; stryk ’er de sjippe trijeris oer hinne, en ik skear dy.—Harmen.Und was meinstu, boasken, mit dem daum?—Joute.Den stek ik dy de tomme efter de kiuwen, ik span it fel fen dyn wang út, en ik skear dy.—Harmen.Und dei leffel?—Joute.Ik stek dy in silveren leppel twiske fel en kevel, en dêr skear ik dy op. Op de rachel kostet in duit; op de tomme en de leppel elts in oartsen.—Harmen.Noe, männeken, für mich auf dem leppel.—Joute.Op de leppel? Op in silveren leppel? Kaptael! Nou sjen ik, Harmen, detste út in ryk lân biste; út it lân fen de baronnen en degnädige herren. (Joute sjippet him yn mei hinnekjitte. Hy hellet in blikken leppel út in komke mei divelsdrek, en stekt him dy efter de kiezzen. Sa sit Harmen dêr, wylst Joute it skearmês op it lear oanstrykt, en syn mopke smoarfet troch de noas roffelt en oandachtich nei Harmen opsjocht.)—Harmen.Wo kik dat hündeken noa, baes?—Joute.Ei, ju, as ’er drokte is, lyk as nou, den giet it wol ’ris hwet hastich ta; den fljucht ’er wol ’ris in flitske fen noas ef kin ôf, en dêr gobbert ús mopke op.—Harmen.Potstausend sakkrement! Kerl! Meinst mich die nase ab zu schneiten? Du henker! (Harmen smyt de skeardoek ôf en fljucht mei koegelsfeart de skearwinkel út.)—Allegearre.Ha, ha, ha! Jy scille de nearringe staf meitsje, baes.—Joute.Wol to forstean, de poepenearringe. Mopke is de sjamme, dêr ik alle poepen mei ôfbalje. For in oartsen wol ik sa folle stank net yn de skearwinkel habbe.—Waetse(trekskipper.) De earste lucht is der oars al ôf. As de mieren earst yn ’t lân komme den rûke hja op it swietste.—Joute.Dêrom neame se hjar ommers ek nije griente. Mar it kin my net skele, as dy griente farsk ef âld is, ik mei net oer de lucht.—Ynse.Ei, ju! hja rûke krekt as de Turken, en dat komt, det de poepen, sa lang as se hjir to lânne binne, yn ’t hea lizze, en hjar net omtklaeije, en de Turken sliepe altyd yn de klean. Al de útwazemingen fen ’t lichem, dy yn de sliep sterkst binne, gean by hjar yn de klean sitten.
Swopke(domenijsfaem). Dach sizze fen domenij, en as je moarn to fiif ûre ek komme koene om him to skearen?—Joute.Ho sa ier?—Swopk.Domenij moat nei de klasjes to Snits ta.—Joute.Nou, goed, ljea’! Meitsje mar, det er in goed kears barnt, det ik sjen kin.—Swopk.Dêr scil ’t net oan haperje, as jou mes mar net stomp is.—Joute.(Tsjin Auke, in âld boer.) Auke, lit dy faem ’ris troch ’e hânnen gean.—Auke.Dy tiid is oer. Dêr hab ik nin nocht langer oan.—Joute.Dat is neat. Is ’t net goed for de ien, den is ’t goed for de oare.—Swopk.Alde stakkerts! Hwet scoene jimme? Mar ik scil je by domenij oankleije, Joute, det je de boeren tsjin syn faem oanhysje.
Joute.(Fiif-ûre yn de moarntiid. Hy rinkelt oan de pasterijedoar. Swopk docht op.) Moarn! Is domenij al by de wirken?—Swopk.Ja, mar men hat hjir ivich fen dy smelle ongelokken. Ik jaen de man in kears, en hy is út.—Domenij.Swopk! Swopk! De kears is út.—Swopk.Ja, ja, ik hear it al. Ik scil je helpe. (Swopk en Joute komme mei ’t ljocht.)—Joute.Moarn, domenij! Iere moarn it ljocht út? Ho moat dat? En jy scille jou ljocht hjoed foar de klasjes fen Snits skine litte.—Domenij.It ljocht is net allinne út, Joute, mar it is ek wei; hwent ik sjen it nearne net.—Swopk.Ik ek net. Hwet balsom nou!—Domenij.Nou, ho ’t is dat wit ik net. It is net yn ’e hichte en net yn ’e lichte. It is nearne net. It is wei.—Swopk.Ja, domenij, tsjin ’e balken oan scil ’t net sitte. Ha je ’t ek yn ’e bûse fen ’e nachtrok stitsen?—Domenij.Nou, mar nin gekheit, en bring oar ljocht.—Swopk(dy weigiet). Hwet donder! Dat is tsjoenderij.—Swopk(dy werom komt). Dêr is foar de twade kear ljocht. Pas op, Joute, det de tsjoensters it net wer weihelje.—Joute.Dêr scil ik by wêze. (Joute skeart domenij en seit): Komt jou broer hast út, domenij?—Domenij.Dy is al út, Joute. Hy scil nei Anjum en Dockum ta om op birop to preekjen. Hy hat al in dou, as er nou ek mar in kou hie.—Joute.Den hat er al boaske? Nou, dat is goed, as er mar oppast det er it net seit.—Domenij.Boaskjen is ommers nin skelmstik.—Joute.Dat is wier. Mar yn eltse gemeinte binne in boel âlders, dy hjar dochters bittere jern slite wolle, en dy dochters wolle ek onbitinkelike graech by de man sliepe. De iel smachtet sa net nei de dauwe as in jong frommis om fen de stoel to fallen. As er nou noch net forsein is, den binne dat ommers allegearre debondgenotenfen jou broer, dy mei mannemacht to fjûr en to swird for him stride, al is er de greatste stumper op ’e stoel; en witte hja, det er boaske hat, den hawwe hja him foar ’e hounen foun, al koe er balken yn twa preekje.—Swopk.Domenij! Joute, ju! Kom hjir nou ’ris. (Domenij en Joute geane nei de pronkkeamer, Swopk stiet foar de iepene kleankast, dêr de kears lûd yn stiet to barnen). Dêr ha we omkoal nou! Sjoch my dat merakel ’ris oan! Men siikje yen gik, en de kears stiet yn de kleankast to barnen. Ho komme je dêrby, domenij?—Domenij.Ik hab ’er myn nije rok út krige, en ik moat it ljocht siker yn de kast bisletten hawwe, do ik de doar ticht die.—Joute.Ha de tsjerkfâlden de pasterij al asterearre?—Swopk.It wier wol tsjinstich; hwent as domenij sa yn ’e gedachten foartpandert, den fleane wy d’ iene tiid ef de oare noch ’ris mei de hiele santepetyk yn ’e loft.—Joute.Sa giet it. De straffe folget op ’e sonde. De straffe fen in âld faem is in els yn ’e tonge. De straffe fen in goekeap hoed, koft by de stamme Juda, is de rânne by de earste reinboi ôfweakke en op de skouders del. De straffe op in gnappe kokenfaem is in lege boddelerij. De straffe op nauwe skoen is ekstereagen. De straffe op ’t hijlkjen is in skoanmoer. De straffe op in bern is nachts yn ’t spier en net sliepe. De straffe op in namme is in silveren leppel, en de straffe op ’t rinnen yn gedachten is ’t weisinken fen ’t ljocht en in piktsjustre keamer.—Domenij.En de straffe op it pimpeljen is in noas mei snijwirk en ridelige hannen, as men syn klanten moarnsier skeare moat.—Joute.Moarn, domenij! Gereis!—Domenij.Moarn Joute!
As domenij yn gedachten rint....
AS DOMENIJ YN GEDACHTEN RINT....
(Tsjin de faem). Swopk is de thé klear?—Swopk.It is allegearre kant en klear. De âlde jiffrou mei Ynse en Tabe sitte al nei jo to wachtsjen.—Domenij.Scil Tabe ek mei?—Swopk.Ei, ja! In omke mei ommers syn neef wol meinimme. Tabe hat nei Aden yn de Reade Sé west, seit er, en hy hat sa lang op dat griene wetter omdigere, det hy woe nou dy foyaedzje nei Snits wol ’ris mei ha.—Domenij.Dou biste in goed abbekaet, binamme astou for dy sels bekkeste. Ik bigryp it wol; hy moat joun by dy meide.—Swopk.Nou scoene je to wrâld sizze, ho komme jy dêrop, domenij? Ik ha nin hier op myn holle, dy er om tinkt.—Domenij.Ja, ljea’, dou biste Mennist. Dyn hierren tinke der net om, mar dyn sinnen to faker. (Domenij giet oan ’e thétafel). Moarn jimme! Noch soun, Tabe?—Tabe.Kaptael. Domenij ek goed?—Domenij.Bêst, mar ik hab rju to rêdden mei de orthodoxe oksen. Hja sizze den wol ’ris fen okseprippers, as hja fen domme ljue prate, mar ik ha mear lêst fen de oksen as fen de okseprippers. Ik woe wol det hja allegearre yn Canaän wierne. Den wierne se yn hjar erfdiel, en wy scoene hwette mear rêst habbe.—Ynse.Ja, mar domenij, jimme binne der sels ek in bytke skild fen. Do ik de lêste reis nei Eastynjen die en somtyds fleande fisken oan boart krige, den tocht ik wol ’ris yn my sels, dy bisten binne ommers krekt as ús domenijs, liberael en orthodox; heal fûgel, heal fisk.—Jiffrou.(Domenijs mem). Ho nou, Ynse! Wuden jou ons sukke merakels wysmaike? Dat had ik wrychtich fen in diaken niet wacht. Fisken fliege? Dinke jou dat je hier kynders foar hewwe. In koe ken noch niet ienders fliege, en die is noch in ’e weide op ’t lan; en nou suden jou ons wys maike, dat de fisken uet it waiter fliege!—Ynse.Nou, ik siz je den, jiffrou, det ik se faek sjoen ha, en tûzenen eastynjefarrers mei my.—Jiffrou.Merakels, altemail merakels!—Tabe.Né jiffrou! Omke liigt noait ef hy moat wierheit to koart komme. Mar witte je wol, jiffrou....—Swopk.Hjir is noch in goed pantsjefol, Tabe. Wolstou dat ha?—Tabe.Ik ha oars nôch, ljea’; mar omdetstou it fregeste scil ’k it nimme. Witte je wol, hwet ús op reis oerkomd is, jiffrou?—Jiffrou.Nou, seker weer merakels. Dink niet, dat je ’n kyn foar hebbe, hor Tabe!—Tabe.Wel, né, suvere wierheit. Wy smieten ’t anker út yn de Reade Sé, krekt op it plak dêr de Israeliten droechfoets troch gongen wierne, en dêr Farao mei syn leger fordronk. Do wy ’t anker lichte scoene, wier it sa swier wirden, det wy alles hast oan flarden wynden; mar do it boppe kaem, hinge der in tsjille oan fen de swiere izeren oarlochswein fen kening Farao. Ien fen de leppels fen it anker hie der krekt yn hekke.—Jiffrou.Sien, dat loof ik beter, Tabe, as fen die fliegende fisken; want fen Farao en syn waigen leest men in de bibel. Jonges, Jonges, wat binne jou al feer in de wereld op weest, Tabe! In de Rode Zee! Suden je met je schip ook wel na de Dode Zee toe deure, dar Sodoma en Gomarra in forbrand binne?—Tabe.Ja, wol nei de hel, as je my mar kaerten en pompieren jowe.—Jiffrou.Fui, so ’n grousam woard, Tabe! Ik wude wel, dat ik jou niet fraigd hadde. Wete jou wel, feint, dat de weg na de hel breed is, en dat jou dair wel komme kenne, as je dair weze wille?—Domenij.En sûnder kaerten en pompieren.—Tabe.Nou ja; mar jiffrou praet fen doaren, en dat seit men net tsjin in séman. (Der wirdt oan ’e pasterijedoar rinkele).
Swopk.Dêr is de koster, domenij. Dy hat hjir jisterjoune ek al west.—Koster.Goe’ moarn allegjerre! De grytman hat my frege, eft ik him dat pompier fen de pasterijefinne ’ris bringe woe?—Domenij.O, krekt, dat hie ’k skandelik forgetten. (Domenij hat krekt it bûterflotske yn ’e hân om in stik iten to smarren, en giet ’er mei nei ’t pultrom om it pompier to krijen).—Domenij.Dêr is ’t pompier. Ho giet it mei mynhear-en-hjarre?—Koster.Sa matich. Mynhear hat earjister út to iten west by de gormandeur, en jister hie er it wakker yn ’t liif. Doctor seit, det itkoude stoffenbinne. En mefrou hat in droevigen lêst fen winen.—Tabe.For in oartsen siik en for in botsen stront, dat is for seis duiten mei inoar.—Koster.Nou, deadlik is ’t noch net.—Domenij.Sa, den binne se beide sa hwette gammel. Nou, de groetenis oan mynhear en mefrou. Ik scil moarn wol ’ris komme. Swopk, hwer is de bûter? Jow my de bûter ’ris.—Swopk.Wel, dy hiene jy aenstons yn ’e hân. Jy hawwe him dochs net by de kears yn de kas set? Ik sjen de bûter op nin wegen ef fjilden.—Tabe.Ik miende det it jo bigoun to bigreatsjen, domenij. Jy hawwe de bûter efter it slot smiten. Sjen mar ’ris yn ’t pultrom. (Domenij slút it pultrom op, dêr de bûter yn in jildlaedke stiet).—Swopk.Goed biwarre, domenij.—Domenij.Dat komt fen dy hast.—Jiffrou.Jou buse, domenij! Heres myn tiid! Jou sille jou sels noch wechbringe. De butter in ’t pultrum! Nou, Nou! So ken ik ’t fen myn levensdagen niet an.—Ynse.Nou, domenij, as wy foart scille, den wirdt it tiid. Der is mar in lyts sigentsje, en der is ek noch in rek yn de wyn, dat wy skouwe moatte.—Domenij.Nou, ik bin klear. Swopk, hwer haste myn klean?—Swopk.It kin je wol bite, domenij. Neist jo op ’e stoel laeit jou rôk en jou lekkenske jas.—Domenij.(Hy stiet gysten op, en yn de forbyldinge, det er mar ien ding hat oan to tsjen, sjit er de rôk oan de rjuchter- en de jas oan de lofterearm, en sa de pasterij mei feart útstappende ropt er:) Moarn, mem! Moarn, Swopk!—Jiffrou.Heres myn tiid, domenij! Wat scill’je nou? Domenij, as dat so mut, dan mach moeke altiten wel met jou reize om op jou te passen. Jou binne ommers geen klein kyn? (Domenij bliuwt oan ’e hael.)—Swopk.Domenij! Hei, domenij! sa net wei. Domenij! woll’ je nou mei de oudkopen troch Snits rinne en forkwanselje jou eigen plunjes?—Jiffrou.(Hja hat Domenij beet). Foel je dan niks? Foel je niet, man, dat de rok- en jas-mouwen jou op de eers bengele?—Domenij.Al wer mis. (Hy tsjocht de rôk oan, en dêr de jas oer hinne).—Jiffrou.Ynse, jou mutte op myn seun toesien. Jou wete wel. Fui! Fui! Nou, gereis jimme.—Ynse.Dêr kinne jy steat op meitsje, jiffrou. Wy scille domenij sûnder haverij thús leverje. Elts syn bar is net to folle. Earst hat de harder syn skiep laet en nou scille de skiep de harder liede.—Tabe.Joun om njuggen ûre binne wy der wer, Swopk! Meitsje den mar, det de boerekofje en in helder fjûr yn ’e poeskoken klear stiet. Den scil ik dy mear fortelle fen de Reade Sé.
Sate Westerein.1853.J. H. H.