Het jongh dochterken dat by my is en dat ick den naem van Pretiose gegeven hebbe, hiet eygentlick Constançe en is een eenigh kint van Don Ferdinando d’Assevedo Ridder van Calatrava, ende van vrouw Giomara1240di Menesez. Ick stal het selve kint in de stadtvan Madril op Hemelvaerts-dagh, ten elf uren, in ’t jaer duysent vijf hondert vijf en tnegentigh. Het kinthadde doen ter tijt aen dese juweeltjens die in dit kofferken leggen. Ick hebbe korts daer nae dit alsoo1245vernomen, en goet gevonden, ’t selve by memorie*testellen, misschien of het schier*of morgen te passe mochte komen.Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lesen,1250Soo is in haer gemoet een nieu gewoel geresen.Sy kent het klein çieraet, sy kustet menighmael,En sijght uyt enckel vreught in onmacht op de°zael.De lant-vooght recht haer op, verbaest van dese saken,En staet een lange wijl, onseker wat te maken.1255Me-vrou, nu wat verquickt*, hoewel noch flau genough,Vraeght stracx*: Waer is het kint dat desen keten drough?Het wijf seyt: Weerde vrou, die met u heeft gesproken,Iuyst doen u metter daet syn tranen uyt-gebroken,Dat is het aerdigh dier in desen brief vermelt,1260En dat tot heden toe u drouve sinnen quelt.Dat is u eygen kint, by my wel eer gestolen,En door mijn slim beleyt*tot heden toe verholen.Ick bidde twijffelt niet, maer neemt u dochter aen,En laet na desen tijt u drouve klachten staen.1265Terstont vrou Giomaer, met yver*aen-gesteken,Is uyt het stil*vertreck in aller ijl geweken,Sy gaet met grooten ernst*en uytermaten ras,En geeft haer na de zael daer Pretiose was.Die sat daer vast omringht met al de kamer-maeghden,1270Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden,Soo om het drouf geval, als om haer soeten aert,En dat haer teere jeught met heydens is gepaert*.Me-vrou gaet sigh in ernst*na Pretiose strecken*,Gaet aen de jonge maeght den boesem open trecken,1275En siet haer witte-borst. men vont een kleyne vrat,Die sy ter slincker hant ontrent der tepel had.En als men haer den voet ter aerden dede setten,En met een vlijtigh oogh daer op bestont*te letten,Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen1280Zijn als een swane-poot gewassen tegen een.Me-vrou is buyten haer. De teyckens hier gevonden,De vrat op hare borst, haer teenen dus gebonden,En ’t gunt men uyt het schrift met klare woorden las,Versekert haer genough wie Pretiose was.1285Sy grijpt haer in den arm,*sy kustse menigh-werven,Sy voelt een diepe vreught, en schijnter in te sterven,Sy gaet tot haren man, die sy van herten mint,En seyt hem: Weerde vrient, siet hier u eenigh kint;Hier is u weerde vrucht, die ick u heb gedragen,1290Daerom ghy hebt getreurt soo veel bedroufde dagen;Hier is het eenigh pant van onse soete*jeught,Ontfanght het nu ter tijt, en dat in rechte vreught.De teyckens al gelijck*, aen my terstont*gebleken,En laten mijn gemoet niet meer in twijffel steken.1295Sy is het even-selfs die ick u heb gebaert,Haer lichaem wijstet uyt, en haer geheelen aert.Voor al soo komt my voor*, hoe dat ick was bewogen,En ick en weet niet hoe, als buyten my getogen,Wanneer ick eerst het kint ontrent ons*deure sagh,1300En hier noch onbewust*in dese venster lagh.De man (die even soo een wonder hart bewegenHad door syn gansche lijf en in de ziel gekregen,Iuyst doen het aerdigh dier hem eerst voor oogen quam)Seyt dat hy dese maeght voor syne dochter nam*,1305Seyt dat hy aen het wijf haer diefte wil vergeven,En haer oock bystant doen, om wel te mogen leven,Mits datse nu voortaen wil stillen haren loop,En haer geheel ontdoen van desen vreemden hoop.O Heere, seyt hy voorts, wie kan u wonder wercken,1310Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mercken!Ghy hebt ons langen tijt gespijst met tranen-broot,Ghy hebt ons af-geleyt*tot aen de bleecke doot.Ghy hebt ons eenigh kint, nu soo veel drouve jarenGedurigh om-gevoert in veelderley gevaren;1315Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gespaert,Ghy hebtet, lieve God, tot onse vreught bewaert.Het was ons sonden schult, dat wy u felle slagenDus hebben uyt-gestaen, en lange moeten dragen.Wy hadden vry al meer tot onse straf verdient;1320Maer ghy zijt onse God, ons heyl, en ware vrient.’T is uwe gunst alleen, ’t is u genadigh wesen,Dat wy uyt dese doot ten lesten zijn geresen,Dat ghy tot onsen troost dit wonder laet geschien,Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde sien.1325Sy was, eylaes! gegaen, sy was gelijck verloren,Maer sy is wederom als op een nieu*geboren.Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyster graf,Nu wast ghy wederom ons*drouve tranen af.Wilt ons van heden aen, wilt ons nu danckbaer maken,1330Op dat tot uwen dienst ons herte magh ontwaken,Op dat wy nu voortaen in daet en in de schijn,*V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn.Constançes°hert ontloock terwijlen dit gebeurde,Haer dacht ’t en was geen tijt dat sy nu langer treurde;1335Haer dacht sy vont behulp dat haren druck genas,Vermits haer vader selfs*daer eerste lant-vooght was.Haer dacht in volle daet, het stuck was nu gewonnen,Vermits haer saken staen soo wel sy immer konnen.Maer t’wijl sy in den geest hier mede besigh sit,1340Soo treet haer vader toe, en seyt haer weder dit:God heeft ons grooten troost en blijdschap toe-gesonden,Om dat ghy, weerde kint, ten lesten zijt gevonden,Om dat ghy noch gesont en in het leven zijt;Maer daer is echter wat dat my in ’t herte snijt.1345Ick sie, eylaes! ick sie dat uwe domme*sinnenEen heyden (wat een schand’!) een rouwen heyden minnen,Een heyden sonder doop, die niet en heeft geleert,Hoe dat men God den Soon met reyne sinnen eert.Met oorlof, seyt de maeght, hoort my een weynigh spreken;1350Ick weet van stonden aen u droufheyt af te breken.De vrient aen my vertrout*en is geen heydens man,Maer die in volle daet de Christen leere kan.*Hy is noch boven dat van edel bloet geboren,En heeft my, soo ick was, uyt enckel min gekoren.1355En wat na dit geval noch vorder is geschiet,En seyd’ ick na den eysch den ganschen avont niet.*Maiombe nam het woort, en gaet de man vertellen,Hoe dat de jongelingh quam onder haer gesellen,Hoe dat hy synen staet en vaders huys verliet,1360Vermits hem syn gemoet tot Pretiose riet.*Hoe dat hy nevens haer alreede lange dagenHad vorst, en heete son, en alle leet gedragen;En dat dit al gelijck*maer was een kleyn begin,Een preuf*°, en ondersoeck van syn getrouwe min;1365Dat hy geen dertel spel de vrijster mochte vergen,Noch met ongure jock haer teere sinnen tergen,En dat hy door de lust noyt op en was gevat*,Maer dat hy sigh in als met eer gequeten had.In ’t korte dese vrou verhaelt in lange reden1370Al wat de jongh gesel voor desen heeft geleden;Soo datse voor het lest ten vollen openbaert,Hoe dat syn ridders kleet bij haer noch is bewaert.Dit vat de lant-vooght op*, en, sonder langh te dralenLaet stracx*het rijck gewaet daer in de kamer halen.1375Het wijf dat gaeter om soo veerdigh alsse magh.Siet dus koomt op het lest de waerheyt aen den dagh.De lant-vooght onderdies gaet Pretiose vragenOp al den omme-gangh*van hare jonge dagen,Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel,1380En wat sy des gevoelt ontrent haer jonge ziel.Sy antwoort over-al met soo besette*reden,Met soo een goet bescheet*en in soo volle leden,*Dat (soo de jonge maeght syn dochter niet en waer)Hy streckte voor gewis de sinnen over haer.*1385Hy vont sigh in den geest van hare min bevangen,En bleef aen haer verstant en hare schoonheyt hangen.Maer nu het geestigh dier als dochter hem bestont,Soo is hy gansch verheught tot in syns hertsen*gront.En t’wijl de man aldus in blijdschap is geseten,1390Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten,En brenght het hant-çieraet, en wat den jongelinghTe voren om den hals of aen de leden hingh.Als dit de lant-vooght siet, en hoort den ridder noemen,En weet van wat geslacht dat hy is afgekomen,1395Gevoelt hy ander-mael dat syn beswaerden druckIs, door des Heeren gunst, verandert in geluck.Hy danckt God ander-mael met al*de gansche sinnen,Dat soo een edelman syn dochter gingh beminnen,En dat syn trouwe gunst*noyt eens in hem verdween,1400Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter scheen.Dit heeft terstont de Faem ten luytsten uyt-gekreten,Sy liet het vreemt geval aen alle menschen weten;Oock aen de vrijster selfs die aen den jongelinghVoor desen hare ziel en gansche sinnen hingh.1405Die gaet daer aen de wet*ten vollen openbaren,Dat sy, eylaes! vervoert van hare groene*jaren,Vermits de jongh gesel haer quale niet genas,Hem hadde na geseyt dat hy een roover was,En schoon het selsaem luyt dat by*haer is bedreven,1410Het wort haer evenwel in volle daet vergeven;Andreas spracker voor, de lant-vooght nam het aen,Dies mochtse sonder straf en vreedsaem henen gaen.’T was al te blijden dagh, geen mensch en mochte treuren,Daer magh niet als vermaeck en soete vreught gebeuren.1415De man-slagh wert versoent,*de ridder vry gestelt,En alle die het raeckt ontfangen machtigh gelt.De banden, die den helt benaeuden aen de leden,Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gesneden;En voor het duyster hol, dat hem gevangen hout,1420Soo komt hy voor den dagh geçiert met enckel gout.Syn vader wert terstont daer in de stadt beschreven*,En die heeft metter daet sigh op de reys begeven,Die koomt in haesten aen, verheught en wel gesint,Vermits hy synen soon soo wel verselschapt*vint.1425Daer is geen edel geest die oyt heeft leeren dichten,3Of hy valt aen het werck met alle syn gewrichten;Al wat of spits vernuf, of kunste geven magh,Dat koomt om desen tijt ten vollen aen den dagh.Men hoort door al de stadt, door alle groene velden,1430En door het gansche rijck van desen handel melden,De snelle weder-klanck die roeptet in het wout,En al de werelt juyght dat Pretiose trout.1De l’origine des Egiptiens, autrement Bohemiens, vide Est. Pasquier des Recherches de France lib. 4. cap. 17. Et de horum Chiromantia lib. 7. cap. 39. Item Camerar. part. 1. Meditat. historic. cap. 17.2Dit is een seker hantghespel in Spaengjen ghebruyckelick, daer onder met eene na de mate wert gesongen.3Den vermaerden schrijver doctorPozzo, wordt geseyt in ’t Spaens deze historie beschreven te hebben.
Het jongh dochterken dat by my is en dat ick den naem van Pretiose gegeven hebbe, hiet eygentlick Constançe en is een eenigh kint van Don Ferdinando d’Assevedo Ridder van Calatrava, ende van vrouw Giomara1240di Menesez. Ick stal het selve kint in de stadtvan Madril op Hemelvaerts-dagh, ten elf uren, in ’t jaer duysent vijf hondert vijf en tnegentigh. Het kinthadde doen ter tijt aen dese juweeltjens die in dit kofferken leggen. Ick hebbe korts daer nae dit alsoo1245vernomen, en goet gevonden, ’t selve by memorie*testellen, misschien of het schier*of morgen te passe mochte komen.Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lesen,1250Soo is in haer gemoet een nieu gewoel geresen.Sy kent het klein çieraet, sy kustet menighmael,En sijght uyt enckel vreught in onmacht op de°zael.De lant-vooght recht haer op, verbaest van dese saken,En staet een lange wijl, onseker wat te maken.1255Me-vrou, nu wat verquickt*, hoewel noch flau genough,Vraeght stracx*: Waer is het kint dat desen keten drough?Het wijf seyt: Weerde vrou, die met u heeft gesproken,Iuyst doen u metter daet syn tranen uyt-gebroken,Dat is het aerdigh dier in desen brief vermelt,1260En dat tot heden toe u drouve sinnen quelt.Dat is u eygen kint, by my wel eer gestolen,En door mijn slim beleyt*tot heden toe verholen.Ick bidde twijffelt niet, maer neemt u dochter aen,En laet na desen tijt u drouve klachten staen.1265Terstont vrou Giomaer, met yver*aen-gesteken,Is uyt het stil*vertreck in aller ijl geweken,Sy gaet met grooten ernst*en uytermaten ras,En geeft haer na de zael daer Pretiose was.Die sat daer vast omringht met al de kamer-maeghden,1270Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden,Soo om het drouf geval, als om haer soeten aert,En dat haer teere jeught met heydens is gepaert*.Me-vrou gaet sigh in ernst*na Pretiose strecken*,Gaet aen de jonge maeght den boesem open trecken,1275En siet haer witte-borst. men vont een kleyne vrat,Die sy ter slincker hant ontrent der tepel had.En als men haer den voet ter aerden dede setten,En met een vlijtigh oogh daer op bestont*te letten,Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen1280Zijn als een swane-poot gewassen tegen een.Me-vrou is buyten haer. De teyckens hier gevonden,De vrat op hare borst, haer teenen dus gebonden,En ’t gunt men uyt het schrift met klare woorden las,Versekert haer genough wie Pretiose was.1285Sy grijpt haer in den arm,*sy kustse menigh-werven,Sy voelt een diepe vreught, en schijnter in te sterven,Sy gaet tot haren man, die sy van herten mint,En seyt hem: Weerde vrient, siet hier u eenigh kint;Hier is u weerde vrucht, die ick u heb gedragen,1290Daerom ghy hebt getreurt soo veel bedroufde dagen;Hier is het eenigh pant van onse soete*jeught,Ontfanght het nu ter tijt, en dat in rechte vreught.De teyckens al gelijck*, aen my terstont*gebleken,En laten mijn gemoet niet meer in twijffel steken.1295Sy is het even-selfs die ick u heb gebaert,Haer lichaem wijstet uyt, en haer geheelen aert.Voor al soo komt my voor*, hoe dat ick was bewogen,En ick en weet niet hoe, als buyten my getogen,Wanneer ick eerst het kint ontrent ons*deure sagh,1300En hier noch onbewust*in dese venster lagh.De man (die even soo een wonder hart bewegenHad door syn gansche lijf en in de ziel gekregen,Iuyst doen het aerdigh dier hem eerst voor oogen quam)Seyt dat hy dese maeght voor syne dochter nam*,1305Seyt dat hy aen het wijf haer diefte wil vergeven,En haer oock bystant doen, om wel te mogen leven,Mits datse nu voortaen wil stillen haren loop,En haer geheel ontdoen van desen vreemden hoop.O Heere, seyt hy voorts, wie kan u wonder wercken,1310Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mercken!Ghy hebt ons langen tijt gespijst met tranen-broot,Ghy hebt ons af-geleyt*tot aen de bleecke doot.Ghy hebt ons eenigh kint, nu soo veel drouve jarenGedurigh om-gevoert in veelderley gevaren;1315Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gespaert,Ghy hebtet, lieve God, tot onse vreught bewaert.Het was ons sonden schult, dat wy u felle slagenDus hebben uyt-gestaen, en lange moeten dragen.Wy hadden vry al meer tot onse straf verdient;1320Maer ghy zijt onse God, ons heyl, en ware vrient.’T is uwe gunst alleen, ’t is u genadigh wesen,Dat wy uyt dese doot ten lesten zijn geresen,Dat ghy tot onsen troost dit wonder laet geschien,Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde sien.1325Sy was, eylaes! gegaen, sy was gelijck verloren,Maer sy is wederom als op een nieu*geboren.Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyster graf,Nu wast ghy wederom ons*drouve tranen af.Wilt ons van heden aen, wilt ons nu danckbaer maken,1330Op dat tot uwen dienst ons herte magh ontwaken,Op dat wy nu voortaen in daet en in de schijn,*V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn.Constançes°hert ontloock terwijlen dit gebeurde,Haer dacht ’t en was geen tijt dat sy nu langer treurde;1335Haer dacht sy vont behulp dat haren druck genas,Vermits haer vader selfs*daer eerste lant-vooght was.Haer dacht in volle daet, het stuck was nu gewonnen,Vermits haer saken staen soo wel sy immer konnen.Maer t’wijl sy in den geest hier mede besigh sit,1340Soo treet haer vader toe, en seyt haer weder dit:God heeft ons grooten troost en blijdschap toe-gesonden,Om dat ghy, weerde kint, ten lesten zijt gevonden,Om dat ghy noch gesont en in het leven zijt;Maer daer is echter wat dat my in ’t herte snijt.1345Ick sie, eylaes! ick sie dat uwe domme*sinnenEen heyden (wat een schand’!) een rouwen heyden minnen,Een heyden sonder doop, die niet en heeft geleert,Hoe dat men God den Soon met reyne sinnen eert.Met oorlof, seyt de maeght, hoort my een weynigh spreken;1350Ick weet van stonden aen u droufheyt af te breken.De vrient aen my vertrout*en is geen heydens man,Maer die in volle daet de Christen leere kan.*Hy is noch boven dat van edel bloet geboren,En heeft my, soo ick was, uyt enckel min gekoren.1355En wat na dit geval noch vorder is geschiet,En seyd’ ick na den eysch den ganschen avont niet.*Maiombe nam het woort, en gaet de man vertellen,Hoe dat de jongelingh quam onder haer gesellen,Hoe dat hy synen staet en vaders huys verliet,1360Vermits hem syn gemoet tot Pretiose riet.*Hoe dat hy nevens haer alreede lange dagenHad vorst, en heete son, en alle leet gedragen;En dat dit al gelijck*maer was een kleyn begin,Een preuf*°, en ondersoeck van syn getrouwe min;1365Dat hy geen dertel spel de vrijster mochte vergen,Noch met ongure jock haer teere sinnen tergen,En dat hy door de lust noyt op en was gevat*,Maer dat hy sigh in als met eer gequeten had.In ’t korte dese vrou verhaelt in lange reden1370Al wat de jongh gesel voor desen heeft geleden;Soo datse voor het lest ten vollen openbaert,Hoe dat syn ridders kleet bij haer noch is bewaert.Dit vat de lant-vooght op*, en, sonder langh te dralenLaet stracx*het rijck gewaet daer in de kamer halen.1375Het wijf dat gaeter om soo veerdigh alsse magh.Siet dus koomt op het lest de waerheyt aen den dagh.De lant-vooght onderdies gaet Pretiose vragenOp al den omme-gangh*van hare jonge dagen,Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel,1380En wat sy des gevoelt ontrent haer jonge ziel.Sy antwoort over-al met soo besette*reden,Met soo een goet bescheet*en in soo volle leden,*Dat (soo de jonge maeght syn dochter niet en waer)Hy streckte voor gewis de sinnen over haer.*1385Hy vont sigh in den geest van hare min bevangen,En bleef aen haer verstant en hare schoonheyt hangen.Maer nu het geestigh dier als dochter hem bestont,Soo is hy gansch verheught tot in syns hertsen*gront.En t’wijl de man aldus in blijdschap is geseten,1390Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten,En brenght het hant-çieraet, en wat den jongelinghTe voren om den hals of aen de leden hingh.Als dit de lant-vooght siet, en hoort den ridder noemen,En weet van wat geslacht dat hy is afgekomen,1395Gevoelt hy ander-mael dat syn beswaerden druckIs, door des Heeren gunst, verandert in geluck.Hy danckt God ander-mael met al*de gansche sinnen,Dat soo een edelman syn dochter gingh beminnen,En dat syn trouwe gunst*noyt eens in hem verdween,1400Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter scheen.Dit heeft terstont de Faem ten luytsten uyt-gekreten,Sy liet het vreemt geval aen alle menschen weten;Oock aen de vrijster selfs die aen den jongelinghVoor desen hare ziel en gansche sinnen hingh.1405Die gaet daer aen de wet*ten vollen openbaren,Dat sy, eylaes! vervoert van hare groene*jaren,Vermits de jongh gesel haer quale niet genas,Hem hadde na geseyt dat hy een roover was,En schoon het selsaem luyt dat by*haer is bedreven,1410Het wort haer evenwel in volle daet vergeven;Andreas spracker voor, de lant-vooght nam het aen,Dies mochtse sonder straf en vreedsaem henen gaen.’T was al te blijden dagh, geen mensch en mochte treuren,Daer magh niet als vermaeck en soete vreught gebeuren.1415De man-slagh wert versoent,*de ridder vry gestelt,En alle die het raeckt ontfangen machtigh gelt.De banden, die den helt benaeuden aen de leden,Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gesneden;En voor het duyster hol, dat hem gevangen hout,1420Soo komt hy voor den dagh geçiert met enckel gout.Syn vader wert terstont daer in de stadt beschreven*,En die heeft metter daet sigh op de reys begeven,Die koomt in haesten aen, verheught en wel gesint,Vermits hy synen soon soo wel verselschapt*vint.1425Daer is geen edel geest die oyt heeft leeren dichten,3Of hy valt aen het werck met alle syn gewrichten;Al wat of spits vernuf, of kunste geven magh,Dat koomt om desen tijt ten vollen aen den dagh.Men hoort door al de stadt, door alle groene velden,1430En door het gansche rijck van desen handel melden,De snelle weder-klanck die roeptet in het wout,En al de werelt juyght dat Pretiose trout.1De l’origine des Egiptiens, autrement Bohemiens, vide Est. Pasquier des Recherches de France lib. 4. cap. 17. Et de horum Chiromantia lib. 7. cap. 39. Item Camerar. part. 1. Meditat. historic. cap. 17.2Dit is een seker hantghespel in Spaengjen ghebruyckelick, daer onder met eene na de mate wert gesongen.3Den vermaerden schrijver doctorPozzo, wordt geseyt in ’t Spaens deze historie beschreven te hebben.
Het jongh dochterken dat by my is en dat ick den naem van Pretiose gegeven hebbe, hiet eygentlick Constançe en is een eenigh kint van Don Ferdinando d’Assevedo Ridder van Calatrava, ende van vrouw Giomara1240di Menesez. Ick stal het selve kint in de stadtvan Madril op Hemelvaerts-dagh, ten elf uren, in ’t jaer duysent vijf hondert vijf en tnegentigh. Het kinthadde doen ter tijt aen dese juweeltjens die in dit kofferken leggen. Ick hebbe korts daer nae dit alsoo1245vernomen, en goet gevonden, ’t selve by memorie*testellen, misschien of het schier*of morgen te passe mochte komen.
Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lesen,1250Soo is in haer gemoet een nieu gewoel geresen.Sy kent het klein çieraet, sy kustet menighmael,En sijght uyt enckel vreught in onmacht op de°zael.De lant-vooght recht haer op, verbaest van dese saken,En staet een lange wijl, onseker wat te maken.1255Me-vrou, nu wat verquickt*, hoewel noch flau genough,Vraeght stracx*: Waer is het kint dat desen keten drough?Het wijf seyt: Weerde vrou, die met u heeft gesproken,Iuyst doen u metter daet syn tranen uyt-gebroken,Dat is het aerdigh dier in desen brief vermelt,1260En dat tot heden toe u drouve sinnen quelt.Dat is u eygen kint, by my wel eer gestolen,En door mijn slim beleyt*tot heden toe verholen.Ick bidde twijffelt niet, maer neemt u dochter aen,En laet na desen tijt u drouve klachten staen.1265Terstont vrou Giomaer, met yver*aen-gesteken,Is uyt het stil*vertreck in aller ijl geweken,Sy gaet met grooten ernst*en uytermaten ras,En geeft haer na de zael daer Pretiose was.Die sat daer vast omringht met al de kamer-maeghden,1270Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden,Soo om het drouf geval, als om haer soeten aert,En dat haer teere jeught met heydens is gepaert*.Me-vrou gaet sigh in ernst*na Pretiose strecken*,Gaet aen de jonge maeght den boesem open trecken,1275En siet haer witte-borst. men vont een kleyne vrat,Die sy ter slincker hant ontrent der tepel had.En als men haer den voet ter aerden dede setten,En met een vlijtigh oogh daer op bestont*te letten,Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen1280Zijn als een swane-poot gewassen tegen een.Me-vrou is buyten haer. De teyckens hier gevonden,De vrat op hare borst, haer teenen dus gebonden,En ’t gunt men uyt het schrift met klare woorden las,Versekert haer genough wie Pretiose was.1285Sy grijpt haer in den arm,*sy kustse menigh-werven,Sy voelt een diepe vreught, en schijnter in te sterven,Sy gaet tot haren man, die sy van herten mint,En seyt hem: Weerde vrient, siet hier u eenigh kint;Hier is u weerde vrucht, die ick u heb gedragen,1290Daerom ghy hebt getreurt soo veel bedroufde dagen;Hier is het eenigh pant van onse soete*jeught,Ontfanght het nu ter tijt, en dat in rechte vreught.De teyckens al gelijck*, aen my terstont*gebleken,En laten mijn gemoet niet meer in twijffel steken.1295Sy is het even-selfs die ick u heb gebaert,Haer lichaem wijstet uyt, en haer geheelen aert.Voor al soo komt my voor*, hoe dat ick was bewogen,En ick en weet niet hoe, als buyten my getogen,Wanneer ick eerst het kint ontrent ons*deure sagh,1300En hier noch onbewust*in dese venster lagh.De man (die even soo een wonder hart bewegenHad door syn gansche lijf en in de ziel gekregen,Iuyst doen het aerdigh dier hem eerst voor oogen quam)Seyt dat hy dese maeght voor syne dochter nam*,1305Seyt dat hy aen het wijf haer diefte wil vergeven,En haer oock bystant doen, om wel te mogen leven,Mits datse nu voortaen wil stillen haren loop,En haer geheel ontdoen van desen vreemden hoop.O Heere, seyt hy voorts, wie kan u wonder wercken,1310Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mercken!Ghy hebt ons langen tijt gespijst met tranen-broot,Ghy hebt ons af-geleyt*tot aen de bleecke doot.Ghy hebt ons eenigh kint, nu soo veel drouve jarenGedurigh om-gevoert in veelderley gevaren;1315Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gespaert,Ghy hebtet, lieve God, tot onse vreught bewaert.Het was ons sonden schult, dat wy u felle slagenDus hebben uyt-gestaen, en lange moeten dragen.Wy hadden vry al meer tot onse straf verdient;1320Maer ghy zijt onse God, ons heyl, en ware vrient.’T is uwe gunst alleen, ’t is u genadigh wesen,Dat wy uyt dese doot ten lesten zijn geresen,Dat ghy tot onsen troost dit wonder laet geschien,Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde sien.1325Sy was, eylaes! gegaen, sy was gelijck verloren,Maer sy is wederom als op een nieu*geboren.Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyster graf,Nu wast ghy wederom ons*drouve tranen af.Wilt ons van heden aen, wilt ons nu danckbaer maken,1330Op dat tot uwen dienst ons herte magh ontwaken,Op dat wy nu voortaen in daet en in de schijn,*V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn.Constançes°hert ontloock terwijlen dit gebeurde,Haer dacht ’t en was geen tijt dat sy nu langer treurde;1335Haer dacht sy vont behulp dat haren druck genas,Vermits haer vader selfs*daer eerste lant-vooght was.Haer dacht in volle daet, het stuck was nu gewonnen,Vermits haer saken staen soo wel sy immer konnen.Maer t’wijl sy in den geest hier mede besigh sit,1340Soo treet haer vader toe, en seyt haer weder dit:God heeft ons grooten troost en blijdschap toe-gesonden,Om dat ghy, weerde kint, ten lesten zijt gevonden,Om dat ghy noch gesont en in het leven zijt;Maer daer is echter wat dat my in ’t herte snijt.1345Ick sie, eylaes! ick sie dat uwe domme*sinnenEen heyden (wat een schand’!) een rouwen heyden minnen,Een heyden sonder doop, die niet en heeft geleert,Hoe dat men God den Soon met reyne sinnen eert.Met oorlof, seyt de maeght, hoort my een weynigh spreken;1350Ick weet van stonden aen u droufheyt af te breken.De vrient aen my vertrout*en is geen heydens man,Maer die in volle daet de Christen leere kan.*Hy is noch boven dat van edel bloet geboren,En heeft my, soo ick was, uyt enckel min gekoren.1355En wat na dit geval noch vorder is geschiet,En seyd’ ick na den eysch den ganschen avont niet.*Maiombe nam het woort, en gaet de man vertellen,Hoe dat de jongelingh quam onder haer gesellen,Hoe dat hy synen staet en vaders huys verliet,1360Vermits hem syn gemoet tot Pretiose riet.*Hoe dat hy nevens haer alreede lange dagenHad vorst, en heete son, en alle leet gedragen;En dat dit al gelijck*maer was een kleyn begin,Een preuf*°, en ondersoeck van syn getrouwe min;1365Dat hy geen dertel spel de vrijster mochte vergen,Noch met ongure jock haer teere sinnen tergen,En dat hy door de lust noyt op en was gevat*,Maer dat hy sigh in als met eer gequeten had.In ’t korte dese vrou verhaelt in lange reden1370Al wat de jongh gesel voor desen heeft geleden;Soo datse voor het lest ten vollen openbaert,Hoe dat syn ridders kleet bij haer noch is bewaert.Dit vat de lant-vooght op*, en, sonder langh te dralenLaet stracx*het rijck gewaet daer in de kamer halen.1375Het wijf dat gaeter om soo veerdigh alsse magh.Siet dus koomt op het lest de waerheyt aen den dagh.De lant-vooght onderdies gaet Pretiose vragenOp al den omme-gangh*van hare jonge dagen,Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel,1380En wat sy des gevoelt ontrent haer jonge ziel.Sy antwoort over-al met soo besette*reden,Met soo een goet bescheet*en in soo volle leden,*Dat (soo de jonge maeght syn dochter niet en waer)Hy streckte voor gewis de sinnen over haer.*1385Hy vont sigh in den geest van hare min bevangen,En bleef aen haer verstant en hare schoonheyt hangen.Maer nu het geestigh dier als dochter hem bestont,Soo is hy gansch verheught tot in syns hertsen*gront.En t’wijl de man aldus in blijdschap is geseten,1390Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten,En brenght het hant-çieraet, en wat den jongelinghTe voren om den hals of aen de leden hingh.Als dit de lant-vooght siet, en hoort den ridder noemen,En weet van wat geslacht dat hy is afgekomen,1395Gevoelt hy ander-mael dat syn beswaerden druckIs, door des Heeren gunst, verandert in geluck.Hy danckt God ander-mael met al*de gansche sinnen,Dat soo een edelman syn dochter gingh beminnen,En dat syn trouwe gunst*noyt eens in hem verdween,1400Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter scheen.Dit heeft terstont de Faem ten luytsten uyt-gekreten,Sy liet het vreemt geval aen alle menschen weten;Oock aen de vrijster selfs die aen den jongelinghVoor desen hare ziel en gansche sinnen hingh.1405Die gaet daer aen de wet*ten vollen openbaren,Dat sy, eylaes! vervoert van hare groene*jaren,Vermits de jongh gesel haer quale niet genas,Hem hadde na geseyt dat hy een roover was,En schoon het selsaem luyt dat by*haer is bedreven,1410Het wort haer evenwel in volle daet vergeven;Andreas spracker voor, de lant-vooght nam het aen,Dies mochtse sonder straf en vreedsaem henen gaen.’T was al te blijden dagh, geen mensch en mochte treuren,Daer magh niet als vermaeck en soete vreught gebeuren.1415De man-slagh wert versoent,*de ridder vry gestelt,En alle die het raeckt ontfangen machtigh gelt.De banden, die den helt benaeuden aen de leden,Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gesneden;En voor het duyster hol, dat hem gevangen hout,1420Soo komt hy voor den dagh geçiert met enckel gout.Syn vader wert terstont daer in de stadt beschreven*,En die heeft metter daet sigh op de reys begeven,Die koomt in haesten aen, verheught en wel gesint,Vermits hy synen soon soo wel verselschapt*vint.1425Daer is geen edel geest die oyt heeft leeren dichten,3Of hy valt aen het werck met alle syn gewrichten;Al wat of spits vernuf, of kunste geven magh,Dat koomt om desen tijt ten vollen aen den dagh.Men hoort door al de stadt, door alle groene velden,1430En door het gansche rijck van desen handel melden,De snelle weder-klanck die roeptet in het wout,En al de werelt juyght dat Pretiose trout.
Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lesen,
1250Soo is in haer gemoet een nieu gewoel geresen.
Sy kent het klein çieraet, sy kustet menighmael,
En sijght uyt enckel vreught in onmacht op de°zael.
De lant-vooght recht haer op, verbaest van dese saken,
En staet een lange wijl, onseker wat te maken.
1255Me-vrou, nu wat verquickt*, hoewel noch flau genough,
Vraeght stracx*: Waer is het kint dat desen keten drough?
Het wijf seyt: Weerde vrou, die met u heeft gesproken,
Iuyst doen u metter daet syn tranen uyt-gebroken,
Dat is het aerdigh dier in desen brief vermelt,
1260En dat tot heden toe u drouve sinnen quelt.
Dat is u eygen kint, by my wel eer gestolen,
En door mijn slim beleyt*tot heden toe verholen.
Ick bidde twijffelt niet, maer neemt u dochter aen,
En laet na desen tijt u drouve klachten staen.
1265Terstont vrou Giomaer, met yver*aen-gesteken,
Is uyt het stil*vertreck in aller ijl geweken,
Sy gaet met grooten ernst*en uytermaten ras,
En geeft haer na de zael daer Pretiose was.
Die sat daer vast omringht met al de kamer-maeghden,
1270Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden,
Soo om het drouf geval, als om haer soeten aert,
En dat haer teere jeught met heydens is gepaert*.
Me-vrou gaet sigh in ernst*na Pretiose strecken*,
Gaet aen de jonge maeght den boesem open trecken,
1275En siet haer witte-borst. men vont een kleyne vrat,
Die sy ter slincker hant ontrent der tepel had.
En als men haer den voet ter aerden dede setten,
En met een vlijtigh oogh daer op bestont*te letten,
Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen
1280Zijn als een swane-poot gewassen tegen een.
Me-vrou is buyten haer. De teyckens hier gevonden,
De vrat op hare borst, haer teenen dus gebonden,
En ’t gunt men uyt het schrift met klare woorden las,
Versekert haer genough wie Pretiose was.
1285Sy grijpt haer in den arm,*sy kustse menigh-werven,
Sy voelt een diepe vreught, en schijnter in te sterven,
Sy gaet tot haren man, die sy van herten mint,
En seyt hem: Weerde vrient, siet hier u eenigh kint;
Hier is u weerde vrucht, die ick u heb gedragen,
1290Daerom ghy hebt getreurt soo veel bedroufde dagen;
Hier is het eenigh pant van onse soete*jeught,
Ontfanght het nu ter tijt, en dat in rechte vreught.
De teyckens al gelijck*, aen my terstont*gebleken,
En laten mijn gemoet niet meer in twijffel steken.
1295Sy is het even-selfs die ick u heb gebaert,
Haer lichaem wijstet uyt, en haer geheelen aert.
Voor al soo komt my voor*, hoe dat ick was bewogen,
En ick en weet niet hoe, als buyten my getogen,
Wanneer ick eerst het kint ontrent ons*deure sagh,
1300En hier noch onbewust*in dese venster lagh.
De man (die even soo een wonder hart bewegen
Had door syn gansche lijf en in de ziel gekregen,
Iuyst doen het aerdigh dier hem eerst voor oogen quam)
Seyt dat hy dese maeght voor syne dochter nam*,
1305Seyt dat hy aen het wijf haer diefte wil vergeven,
En haer oock bystant doen, om wel te mogen leven,
Mits datse nu voortaen wil stillen haren loop,
En haer geheel ontdoen van desen vreemden hoop.
O Heere, seyt hy voorts, wie kan u wonder wercken,
1310Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mercken!
Ghy hebt ons langen tijt gespijst met tranen-broot,
Ghy hebt ons af-geleyt*tot aen de bleecke doot.
Ghy hebt ons eenigh kint, nu soo veel drouve jaren
Gedurigh om-gevoert in veelderley gevaren;
1315Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gespaert,
Ghy hebtet, lieve God, tot onse vreught bewaert.
Het was ons sonden schult, dat wy u felle slagen
Dus hebben uyt-gestaen, en lange moeten dragen.
Wy hadden vry al meer tot onse straf verdient;
1320Maer ghy zijt onse God, ons heyl, en ware vrient.
’T is uwe gunst alleen, ’t is u genadigh wesen,
Dat wy uyt dese doot ten lesten zijn geresen,
Dat ghy tot onsen troost dit wonder laet geschien,
Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde sien.
1325Sy was, eylaes! gegaen, sy was gelijck verloren,
Maer sy is wederom als op een nieu*geboren.
Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyster graf,
Nu wast ghy wederom ons*drouve tranen af.
Wilt ons van heden aen, wilt ons nu danckbaer maken,
1330Op dat tot uwen dienst ons herte magh ontwaken,
Op dat wy nu voortaen in daet en in de schijn,*
V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn.
Constançes°hert ontloock terwijlen dit gebeurde,
Haer dacht ’t en was geen tijt dat sy nu langer treurde;
1335Haer dacht sy vont behulp dat haren druck genas,
Vermits haer vader selfs*daer eerste lant-vooght was.
Haer dacht in volle daet, het stuck was nu gewonnen,
Vermits haer saken staen soo wel sy immer konnen.
Maer t’wijl sy in den geest hier mede besigh sit,
1340Soo treet haer vader toe, en seyt haer weder dit:
God heeft ons grooten troost en blijdschap toe-gesonden,
Om dat ghy, weerde kint, ten lesten zijt gevonden,
Om dat ghy noch gesont en in het leven zijt;
Maer daer is echter wat dat my in ’t herte snijt.
1345Ick sie, eylaes! ick sie dat uwe domme*sinnen
Een heyden (wat een schand’!) een rouwen heyden minnen,
Een heyden sonder doop, die niet en heeft geleert,
Hoe dat men God den Soon met reyne sinnen eert.
Met oorlof, seyt de maeght, hoort my een weynigh spreken;
1350Ick weet van stonden aen u droufheyt af te breken.
De vrient aen my vertrout*en is geen heydens man,
Maer die in volle daet de Christen leere kan.*
Hy is noch boven dat van edel bloet geboren,
En heeft my, soo ick was, uyt enckel min gekoren.
1355En wat na dit geval noch vorder is geschiet,
En seyd’ ick na den eysch den ganschen avont niet.*
Maiombe nam het woort, en gaet de man vertellen,
Hoe dat de jongelingh quam onder haer gesellen,
Hoe dat hy synen staet en vaders huys verliet,
1360Vermits hem syn gemoet tot Pretiose riet.*
Hoe dat hy nevens haer alreede lange dagen
Had vorst, en heete son, en alle leet gedragen;
En dat dit al gelijck*maer was een kleyn begin,
Een preuf*°, en ondersoeck van syn getrouwe min;
1365Dat hy geen dertel spel de vrijster mochte vergen,
Noch met ongure jock haer teere sinnen tergen,
En dat hy door de lust noyt op en was gevat*,
Maer dat hy sigh in als met eer gequeten had.
In ’t korte dese vrou verhaelt in lange reden
1370Al wat de jongh gesel voor desen heeft geleden;
Soo datse voor het lest ten vollen openbaert,
Hoe dat syn ridders kleet bij haer noch is bewaert.
Dit vat de lant-vooght op*, en, sonder langh te dralen
Laet stracx*het rijck gewaet daer in de kamer halen.
1375Het wijf dat gaeter om soo veerdigh alsse magh.
Siet dus koomt op het lest de waerheyt aen den dagh.
De lant-vooght onderdies gaet Pretiose vragen
Op al den omme-gangh*van hare jonge dagen,
Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel,
1380En wat sy des gevoelt ontrent haer jonge ziel.
Sy antwoort over-al met soo besette*reden,
Met soo een goet bescheet*en in soo volle leden,*
Dat (soo de jonge maeght syn dochter niet en waer)
Hy streckte voor gewis de sinnen over haer.*
1385Hy vont sigh in den geest van hare min bevangen,
En bleef aen haer verstant en hare schoonheyt hangen.
Maer nu het geestigh dier als dochter hem bestont,
Soo is hy gansch verheught tot in syns hertsen*gront.
En t’wijl de man aldus in blijdschap is geseten,
1390Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten,
En brenght het hant-çieraet, en wat den jongelingh
Te voren om den hals of aen de leden hingh.
Als dit de lant-vooght siet, en hoort den ridder noemen,
En weet van wat geslacht dat hy is afgekomen,
1395Gevoelt hy ander-mael dat syn beswaerden druck
Is, door des Heeren gunst, verandert in geluck.
Hy danckt God ander-mael met al*de gansche sinnen,
Dat soo een edelman syn dochter gingh beminnen,
En dat syn trouwe gunst*noyt eens in hem verdween,
1400Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter scheen.
Dit heeft terstont de Faem ten luytsten uyt-gekreten,
Sy liet het vreemt geval aen alle menschen weten;
Oock aen de vrijster selfs die aen den jongelingh
Voor desen hare ziel en gansche sinnen hingh.
1405Die gaet daer aen de wet*ten vollen openbaren,
Dat sy, eylaes! vervoert van hare groene*jaren,
Vermits de jongh gesel haer quale niet genas,
Hem hadde na geseyt dat hy een roover was,
En schoon het selsaem luyt dat by*haer is bedreven,
1410Het wort haer evenwel in volle daet vergeven;
Andreas spracker voor, de lant-vooght nam het aen,
Dies mochtse sonder straf en vreedsaem henen gaen.
’T was al te blijden dagh, geen mensch en mochte treuren,
Daer magh niet als vermaeck en soete vreught gebeuren.
1415De man-slagh wert versoent,*de ridder vry gestelt,
En alle die het raeckt ontfangen machtigh gelt.
De banden, die den helt benaeuden aen de leden,
Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gesneden;
En voor het duyster hol, dat hem gevangen hout,
1420Soo komt hy voor den dagh geçiert met enckel gout.
Syn vader wert terstont daer in de stadt beschreven*,
En die heeft metter daet sigh op de reys begeven,
Die koomt in haesten aen, verheught en wel gesint,
Vermits hy synen soon soo wel verselschapt*vint.
1425Daer is geen edel geest die oyt heeft leeren dichten,3
Of hy valt aen het werck met alle syn gewrichten;
Al wat of spits vernuf, of kunste geven magh,
Dat koomt om desen tijt ten vollen aen den dagh.
Men hoort door al de stadt, door alle groene velden,
1430En door het gansche rijck van desen handel melden,
De snelle weder-klanck die roeptet in het wout,
En al de werelt juyght dat Pretiose trout.
1De l’origine des Egiptiens, autrement Bohemiens, vide Est. Pasquier des Recherches de France lib. 4. cap. 17. Et de horum Chiromantia lib. 7. cap. 39. Item Camerar. part. 1. Meditat. historic. cap. 17.2Dit is een seker hantghespel in Spaengjen ghebruyckelick, daer onder met eene na de mate wert gesongen.3Den vermaerden schrijver doctorPozzo, wordt geseyt in ’t Spaens deze historie beschreven te hebben.
1De l’origine des Egiptiens, autrement Bohemiens, vide Est. Pasquier des Recherches de France lib. 4. cap. 17. Et de horum Chiromantia lib. 7. cap. 39. Item Camerar. part. 1. Meditat. historic. cap. 17.
2Dit is een seker hantghespel in Spaengjen ghebruyckelick, daer onder met eene na de mate wert gesongen.
3Den vermaerden schrijver doctorPozzo, wordt geseyt in ’t Spaens deze historie beschreven te hebben.