Chapter 3

LESSON 19.

Suffixes-ig-, -iĝ-.

-ig-meansto makeorcausesomeone or something to be or to do that which the word denotes, while-iĝ-meansto becomeso or such oneself. Thus fromruĝa, red, we getruĝigi, to make (something or someone) red,ruĝiĝi, to become red oneself, to blush;klara, clear,klarigi, to make clear, to explain,klariĝi, to become clear;sidi, to sit, to be sitting,sidigi, to cause someone to sit,sidiĝi, to become seated, to sit down;kun, with,kunigi, to connect,kuniĝi, to become connected with;devi, to have to (must),devigi, to compel;fari, to do or make,fariĝi, to become;for, away,forigi, make (go) away.

Vocabulary.printempo, spring.glacio, ice.vetero, weather.broso, brush.relo, rail.rado, wheel.ĉapo, bonnet, cap.arbeto, little tree.vento, wind.branĉo, branch.vizaĝo, face.kuvo, tub.kolego, companion, colleagueHebreo, Hebrew.Kristano, Christian.kapo, head.botelo, bottle.dev-, have to, must.kurac-, treat as a doctor.pren-, take.pend-, hang.blov-, blow.ekbrul-, begin to burn.rid-, laugh.romp-, break.fluida, fluid.kota, dirty, muddy.natura, natural.seka, dry.tamen, however, nevertheless, yet.

Oni tiel malhelpis al mi, ke mi malbonigis mian tutan laboron. Forigu vian fraton, ĉar li malhelpas al ni. Venigu la kuraciston, ĉar mi estas malsana.

Li venigis al si el Berlino multajn librojn (multe da libroj).

Li paliĝis de timo, kaj poste li ruĝiĝis de honto. En la printempo la glacio kaj la neĝo fluidiĝas. En la kota vetero mia vesto forte malpuriĝis; tial mi prenis broson kaj purigis la veston. Mia onklo ne mortis per natura morto, sed li tamen ne mortigis sin mem, kaj ankaŭ estis mortigita de neniu; unu tagon, [Footnote: See Lesson 26, Note iii.] promenante apud la reloj de fervojo, li falis sub la radojn de veturanta vagonaro, kaj mortiĝis. Mi ne pendigis mian ĉapon sur tiu ĉi arbeto; sed la vento forblovis de mia kapo la ĉapon, kaj ĝi, flugante, pendiĝis sur la branĉoj de la arbeto. Sidigu vin (aŭ, sidiĝu), sinjoro!

Lia malgaja vizaĝo ridigis lian amikon. La tutan nokton ili pasigis maldorme, kaj ekbruligis pli ol dekses kandelojn. Mi senvestigis la infanon de liaj noktaj vestoj, kaj starigis lin en la kuvon; poste mi sekigis lin. Li amikiĝis kun malbonaj kolegoj. Malriĉa hebreo volis kristaniĝi. La botelo falis kaj rompiĝis. Ŝi fariĝis lia edzino. Iom post iom, ŝi tute trankviliĝis.

NOTES.

1.—Inpluvas, it rains;tondras, it thunders;estas bela tago, it is a fine day;estas bele, it is fine;estas vere, ke..., it is true that..., etc., "it" is left out, because it does not stand for any "thing." The adverbsbele,vere, are used because no "thing" is mentioned.

2.—Ni havas freŝajn lakton kaj panonmeansNi havas freŝan lakton kaj freŝan panon, We have new milk and new bread.Ni havas freŝan lakton kaj panonmeans We have bread and new milk.

3.—La angla, franca kaj germana lingvoj estas malfacilaj, The English, French and German languages are difficult.Angla,franca,germanado not take "j" because each refers to only one language, whilemalfacilajrefers to all those mentioned.

LESSON 20.

The wordsia, tia; kial, tial; kiam, ĉiam, neniam; kie, kiel, tiel; io, kio, tio, ĉio, nenio; kiu, ĉiu, neniu, have already been met with. They belong to a series whose use will best be seen from the following examples:—

iadenotes kind or quality. Kiafloro estas la plej bela?Iakajĉiafloro estas bela, neniaestas malbela. Mi admiras la rozon;tiafloro la plej plaĉas al mi.What (kind of)flower is the most beautiful?Any kindandevery kindof flower is beautiful,no kindis ugly. I admire the rose,that kind offlower pleases me the most.

ial, motive, reason. Kialli iros en Parizon? Mi ne scias;ialli foriros, sedĉialestus pli bone resti en Londono. Li deziras foriri, tialli foriros.Whyis he going (will he go) to Paris? I know not;for some reasonhe is going, butfor every reason(on every account) it would be better to remain in London. He wishes to go,therefore(for that reason) he will go.

iam, time. Kiamvi venos min viziti?Iammi venos, kiammi havos libertempon; viĉiamhavas libertempon, mineniam.Postmorgaŭ estos festo, tiammi venos.Whenwill you come to visit me?SometimeI will come,when(at what time) I shall have a holiday; youalways(at all times) have a holiday, Inever(at no time). (The day) after to-morrow will be a festival (a general holiday); I will comethen(at that time).

ie, place. Kieestas mia ĉapelo? Ĝi devas estiie,sed mi serĉis ĝinĉie,kajneniemi povas trovi ĝin.Ha, nun mi ekvidas ĝintie.Whereis my hat? It must besomewhere, but I have looked for iteverywhere, andnowherecan I find it. Ha, now I see itthere.

iel, manner. Kielvi faros tion ĉi? Mi ne scias; miĉielprovis ĝin fari, sed minenielsukcesis. Johano sukcesisiel;eble li faris ĝintiel.Howwill you do this? I do not know; I have tried in every way to do it, but I havein no way(not at all) succeeded. John succeededin some way(somehow); perhaps he did itso (in such a way).

ies, possession. Kiesdevo estas tio ĉi? Eble ĝi estasties;sendube ĝi estasies. Ĉiesdevo estasnenies.Whoseduty is this? Perhaps it isthat one's (person's); doubtless it issomebody's. Everybody'sduty isnobody's.

io, thing. Kiomalplaĉas al vi? Nunneniomalplaĉas al mi, ĉioestas bona. Antaŭ tri tagojiotre malplaĉis al mi, sed mi ne parolas pritionun. Whatdispleases you? Nownothingdispleases me,allis well. Three days agosomethinggreatly displeased me, but I am not speaking aboutthatnow.

iom, quantity. Kiomda mono vi bezonas? Mi havastiom,mi povas prunti al viiom,sed neĉiom.Se mi pruntus al viĉiom,mi mem havusneniom.How muchmoney do you need ? I haveso much (that quantity), I can lend yousome, but notall. If I were to lend youall, I myself should havenone.

iudenotes individuality, person, or thing specified. Kiuestis ĉe la balo?Ĉiu, kiuestis invitita, estis tie, neniuforestis. Iu, kiunmi mem ne konas, venis kuntiu kiuvizitis vin hierau.Whowas at the ball?Everybody whohad been invited was there,nobodywas absent.Somebody, whomI myself do not know, came withthat person whovisited you yesterday.

It will be seen from these examples that the words beginning withKeitherask questionsorreferto some person or thing before mentioned. Those beginning withTpoint to adefinitetime, place, etc. Those withĈsignifyeachorevery, and in the pluralall. Those without a letter prefixed areindefinite, meaning some or any; and those withnen-arenegative, meaningno, none.

The words ending in "ia" and those in "iu" can take the pluraljand accusativen.

The words iniotaken, but the sense does not permit of their takingj.

The words inietake thendenoting direction.

The wordĉi, signifying nearness, is used with theTseries (words meaningthat), to denote the one neari.e., this, asTio ĉi, this thing;Tiu ĉi, this person;Tie ĉi, or,ĉi tie, here, etc.

The wordajn, ever, is used with theKseries to give a more inclusive and wider meaning, asKio ajn, whatever;Kiu ajn, whoever;Kiam ajn, whenever;Kiom ajn, however much.

Comparisons of equality are made with the words—

tiel ... kiel, asVi estastielforta, kielmi, You areasstrongasI.

tia ... kia, as Tiadomo, kiatiu, estas malofta, Sucha houseasthat is rare.

sama ... kia, asMia bastono estastia sama, kiala via, My stick isthe same asyours.

sama ... kiel, asĜia uzado estastia sama, kielen la aliaj lingvoj, Its use isthe same asin the other languages.Vi ĉiam laboradas al tiusamacelo, kielmi, You are always working towards thatsameend (aim)asI.

Any of the above series of words whose sense admits of it can be used as adjectives, adverbs, etc., and in combination with prefixes, suffixes, or other words, asĉiama, continual, eternal;tiea, of that place.Kiomais used for asking the time, asKioma horo estas? What time is it?

CORRELATIVE WORDS.*INDEFINITESome, any.KQUESTIONINGRELATIVE.What, which.TDEFINITE.That.ĈINCLUSIVE.Each, every, all.Nen-NEGATIVE.No, none.QUALITYKind ofIaSome kindAny kindKiaWhat kindTiaThat kindSuchĈiaEach kindEvery kindNeniaNo kindMOTIVEReasonPurposeIalFor some reasonFor any reasonKialFor what reasonWhyTialFor that reasonThereforeĈialFor each reasonFor every reasonNenialFor no reasonTIMEIamSometimeAny timeKiamAt what timeWhenTiamAt that timeThenĈiamEach timeEvery timeAlwaysNeniamAt no timeNeverPLACEIeIn some placeSomewhereAnywhereKieAt what placeWhereTieAt that placeThereĈieAt each placeAt every placeEverywhereNenieAt no placeNowhereMANNERIelIn some wayIn any waySomehow, anyhowKielIn what wayHowAs, likeTielIn that waySoĈielIn each wayIn every wayNenielIn no wayNohowPOSSESSIONIesSomeone'sAnyone'sKiesWhat person'sWhoseTiesThat one'sĈiesEach one'sEveryone'sNeniesNo one'sTHINGIoSomethingAnythingKioWhat thingWhatTioThat thingĈioEverythingNenioNothingQUANTITYIomSome (of the quantity)KiomWhat quantityHow muchTiomThat quantitySo muchĈiomEvery quantityAll of the quantityNeniomNone of the quantityINDIVIDUALITYIuSomeoneAnyoneKiuWhat personWhich thingWho, WhichTiuThat personThat (specified)thingĈiuEach personEveryoneĈiuj= all, all the...NeniuNo oneNobody

Vocabulary.ankro, anchor.maniero, manner, way.riproĉo, reproach.konscienco, conscience.propono, proposal, offer.rando, edge.ŝipo, ship.dubo, doubt.demando, question.admir-, admire.plaĉ-, be pleasing.supoz-, suppose.prov-, attempt, try.sukces-, succeed.perd-, lose.merit-, deserve.kompren-, understand.libera, free.certa, certain, sure.utila, useful.fremda, strange.necesa, necessary.ekster, beyond, outside.

Ia.La maro estas tie pli profunda, ol povas atingi ia ankro. En ia maniero. Sen ia riproĉo de konscienco. Mi scias, en kia loko mi certe lin trovos. Kia estas la vetero? Kian malbonon mi al vi faris? Tiamaniere li faris ĉion. Li invitis lin veni en tian kaj tian lokon. Ne ĉia birdo kantas. Ekster ĉia dubo. Nenia homo meritas tian punon. Tiaj libroj estas malutilaj. Iafoje li vizitas nin.

Ial.Ial li ne povis dormi. Kial vi ne respondas al mi? Mi ne komprenis vian demandon, tial mi ne respondis. La homoj ne komprenas unu la alian, kaj tial ili tenas sin fremde. Ĉial tio estas la plej bona.

Iam.Mi iam vin amis. Kio vivas, necese devas iam morti. Kiam vi foriros? En la luna nokto, kiam ĉiuj dormis, tiam ŝi sidis sur la rando de la ŝipo. Estu por ĉiam benata! Ŝi antaŭe neniam vidis hundon.

Vocabulary 20a.mono, money.monujo, purse.juneco, youth.reto, net.ideo, idea.gajno, gain.taŭg-, be fit, suitable.fart-, be, fare (as to health).monto, mountain.ganto, glove.opinio, opinion.voĉo, voice.prezid-, preside.alpren-, adopt.stranga, strange, curious.komprenebla, understandable.subita, sudden.

Ie.Kie estas la knaboj? Kien vi iris? Mi restas tie ĉi. Li perdis sian monujon ie en la urbo, sed kie li perdis ĝin, li ne scias. Mi volonte el tie venis tien ĉi. Li petis ŝin, ke ŝi diru al li, de kie si venas. [Footnote: See note in Lesson 17.] Por la juneco ĉie staras retoj. Ĉie estas floroj, kaj nenie oni povas trovi pli belajn.

Iel.Kiel bela! Ĉu mi taŭgas kiel reĝo? Tiel finiĝis la feliĉa tago. Ili brilis kiel diamantoj. Kiel vi fartas? Iel li malkomprenis min. Mia edzino pensis tiel same, kiel mi. Mi neniel povas kompreni, kion vi diras. Tre stranga kaj neniel komprenebla! Mi elektis lin kiel prezidanto. Mi elektis lin kiel prezidanton.

Ies.Kies ganto tiu ĉi estas? Mi neniam alprenas ties opinion. Subite ŝi ekaŭdis ies fortan malagrablan voĉon. Ĉies ideo estas diversa. Bona amiko, sen kies helpo li neniam ekvidus tiun ĉi landon. Ies perdo ne estas ĉiam ies gajno. Ies perdo estas ofte nenies gajno.

Vocabulary 20b.ornamo, ornament.pupilo, pupil (of eye).centimo, centime.forto, strength, power.nesto, nest.Fortuno, fortune.funto, pound (weight or money).lango, tongue.gusto, taste.okulo, eye.ĥino, Chinese.decido, decision.ced-, give up, yield, cede.forlas-, forsake, leave.prudenta, reasonable, prudent.firma, firm, stable.sterlinga, sterling.kontraŭ, against, opposite.pro, for, owing to.

Io.Mi sentas, ke io okazas. Neniam mi ion al vi donis. Mi volas fari al vi ion bonan. Kio tio ĉi estas? Kia ornamo tiu ĉi estas? Kion mi vidas? Tio ĉi estas ĉio, pri kio mi parolis. Mi nenion cedos al vi. Nenion faru kontraŭ la patrino. Antaŭ ĉio estu fidela al vi mem. Ŝi eksentis ion tian, kion ŝi mem komence ne povas kompreni.

Iom.Ŝi parolis iom kolere. La pupiloj de la okuloj iom post iom malgrandiĝis. Kiu estas tiom senprudenta, ke li povas ĝin kredi? Kiom da mono vi havas? Mi havas neniom. Donu al mi tiom da akvo, kiom da vino.

Iu.Iu venas; kiu ĝi estas? Ĉu iu kuraĝus tion fari? Ĉiu penis sin savi, kiel li povis. Lingvo, en kiu neniu nin komprenos. Neniu el ili povis savi la dronanton. Li al neniu helpis iam eĉ per unu centimo. Ni iros ĉiuj kune. Mi konas neniun en tiu urbo. Tio ĉi estas super ĉiuj homaj fortoj.

20c.

De kie mi veturas, kien kaj pro kio, mi nur povas respondi: mi ne scias. Oni petis lin atendi iom kun lia forveturo. Tiuj ĉi nestoj ofte estas pli grandaj, ol la dometoj de la tieaj homoj. Li forveturis kun firma decido forlasi por ĉiam tiun ĉi sendankan landon. Se iu tion vidus, li malbenus la Fortunon. Mi donus cent funtojn sterlingajn, se bova lango povus havi por mi tian bonan guston kiel por vi. Kioma horo (estas)? Baldaŭ la dekdua (horo).

LESSON 21.

Suffixes-eg-, -et-.

The suffixes-eg-and-et-are opposites;-eg-denotes a great size or degree, and-et-a small size or degree, of that which the word signifies, asdomo, a house,domego, a mansion,dometo, a cottage;ŝnuro, a cord,ŝnurego, a rope,ŝnureto, a string;monto, a mountain,montego, a huge mountain,monteto, a hill;ami, to love,amegi, to idolise,ameti, to have a liking for;ridi, to laugh,ridegi, to shout with laughter, to guffaw,rideti, to smile.

-eg-and-et-denote a greater or smaller size or degree than is expressed byvery largeorvery small. The adjectiveegameansenormous, huge, andetameanstiny.

Vocabulary.arbaro, a wood.bruo, noise.kaleŝo, carriage.korto, courtyard.piedo, foot.teruro, terror.militistaro, army.serio, series.somero, summer.kampo, field.piedego, paw.forir-, go away.murmur-, murmur.varma, warm.densa, dense.

En varmega tago mi amas promeni en arbaro. Kun bruo oni malfermis la pordegon, kaj la kaleŝo enveturis en la korton. Tio ĉi estas jam ne simpla pluvo, sed pluvego. Grandega hundo metis sur min sian antaŭan piedegon, kaj mi de teruro ne sciis, kion fari. Antaŭ nia militistaro staris granda serio da pafilegoj. En tiu nokto blovis terura ventego. Kun plezurego. Li deziregis denove foriri.

Tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma. Mi aĉetis por la infanoj tableton kaj kelke da seĝetoj. En nia lando sin ne trovas montoj, sed nur montetoj. En somero ni trovas malvarmeton en densaj arbaroj. Li sidas apud la tablo kaj dormetas. Mallarĝa vojeto kondukas tra tiu ĉi kampo al nia domo. Sur lia vizaĝo mi vidis ĝojan rideton. Antaŭ la virino aperis malgranda, beleta hundo. Pardonu, li murmuretis.

LESSON 22.

Suffix-il-.

The suffix-il-denotes theinstrumentby means of which something is done, asrazi, to shave,razilo, a razor;rigli, to bolt,riglilo, a bolt;butero, butter,buterilo, a churn;kuraci, to treat (as a doctor),kuracilo, a medicine.

Vocabulary.viando, meat, flesh.poŝo, pocket.korko, cork (substance).arĝento, silver.telero, plate.sano, health.butero, butter.hak-, chop, hew.seg-, saw.fos-, dig.kudr-, sew.tond-, clip, shear.komb-, comb.ŝtop-, stop up.ŝlos-, lock.glit-, glide, slide.direkt-, direct, steer.difekt-, damage.montr-, show.pes-, weigh something.tir-, draw, pull.vetur-, drive (in a vehicle).frosta, frosty.magneta, magnetic.

Per hakilo ni hakas, per segilo ni segas, per fosilo ni fosas, per kudrilo ni kudras, per tondilo ni tondas. La tranĉilo estis tiel malakra, ke mi ne povis tranĉi per ĝi la viandon, kaj mi devis uzi mian poŝan tranĉilon. Ĉu vi havas korktirilon, por malŝtopi la botelon? Mi volis ŝlosi la pordon, sed mi perdis la ŝlosilon. Ŝi kombas al si la harojn per arĝenta kombilo. En somero ni veturas per diversaj veturiloj, kaj en vintro per glitveturilo. Hodiaŭ estas bela frosta vetero; tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. La direktilisto de "Pinta" difektis la direktilon. La magneta montrilo. La unua montrilo en la plej multaj malsanoj estas la lango. Li metis ĝin sur la teleron de pesilo.

LESSON 23.

Suffixes-an-, -estr-.

The suffix-an-signifies amember, aninhabitantof a country, town, etc., or a member of a party, society, religion, etc.Eŭropano, a European;Londonano, a Londoner;urbo, a town or city,urbano, a citizen;klubo, a club,klubano, a member of a club.Ano, a member.

-estr-denotes theheadof a State, town, society, etc.Regno, a State,regnestro, a ruler of a State;urbestro, the head of a town, a mayor;lernejo, a school,lernejestro, the principal or head master of a school;imperio, an empire,imperiestro, an emperor.

Vocabulary.Parizo, Paris.regno, State.imperio, empire.polico, police.Kristo, Christ.Lutero, Luther.Kalvino, Calvin.germano, German.franco, Frenchman.Rusujo, Russia.provinco, province.religio, religion.regimento, regiment.lokomotivo, engine.loĝio, box (opera),lodge (freemason, etc.).vilaĝo, village.obe-, obey.konfes-, confess, avow,acknowledge, profess(a religion, etc.).enir-, enter.ruza, sharp (cunning).sufiĉa, sufficient.ordinara, ordinary.naiva, simple.saĝa, wise.severa, strict, severe.justa, just, righteous.egala, equal.fiera, proud.energia, energetic.

La ŝipanoj devas obei la ŝipestron. Ĉiuj loĝantoj de regno estas regnanoj. Urbanoj estas ordinare pli ruzaj, ol vilaĝanoj. La Parizanoj estas gajaj homoj. Nia urbo havas bonajn policanojn, sed ne sufiĉe energian policestron. Luteranoj kaj Kalvinanoj estas Kristanoj. Germanoj kaj francoj, kiuj loĝas en Rusujo, estas Rusujanoj, kvankam ili ne estas rusoj. Li estas nelerta kaj naiva provincano. La loĝantoj de unu regno estas samregnanoj, la loĝantoj de unu urbo estas samurbanoj, la konfesantoj de unu religio estas samreligianoj. Tiuj, kiuj havas la samajn ideojn, estas samideanoj.

La regnestro de nia lando estas bona kaj saĝa reĝo. Nia provincestro estas severa, sed justa. Nia regimentestro estas por siaj soldatoj kiel bona patro. Ili estas egale fieraj, kiel domestrino pri sia domo. Sur la lokomotivo la lokomotivestro sidis sola. La imperiestro, akompanata de la imperiestrino, ĵus eniris en sian loĝion.

LESSON 24.

Suffixes-ar-, -er-.

The suffix-ar-signifies a collection of the persons or things named, asarbo, a tree,arbaro, a wood;homo, a human being,homaro, mankind;militisto, a soldier (frommilito, war),militistaro, an army;vorto, a word,vortaro, a dictionary (vortareto, a vocabulary);aro, a flock,anaro, a company, troop.

-er-signifies a particle, or one of things of which the name denotes a mass, asgreno, corn,grenero, a grain of corn ;polvo, dust,polvero, a speck of dust;pulvo, gunpowder,pulvero, a grain of gunpowder;hajlo, hail,hajlero, a hailstone;neĝo, snow,neĝero, a snowflake;koto, mud,kotero, a speck of mud or dirt.

Vocabulary.pulvo, gunpowder.ŝtupo, step, stair.tegmento, roof.herbo, grass.bruto, brute, beast, head of cattle.lano, wool.persono, person.floreno, florin.ŝilingo, shilling.penco, penny.glaso, a glass (tumbler).brando, brandy.tuko, a cloth.telertuketo, serviette.[Footnote: See Lesson 45.]ŝnuro, cord.sablo, sand.ŝafo, a sheep.fajro, fire.met-, put, set.paŝt-, feed (cause to feed),pasture.sekv-, follow.bar-, bar (obstruct).batal-, battle, fight.eksplod-, explode.brava, brave.kruta, steep.hispana, Spanish.vasta, vast, spacious.precipe, chiefly, particularly.preskaŭ, almost.inter, between, among.

Nia lando venkos, ĉar nia militistaro estas granda kaj brava. Sur kruta ŝtuparo li levis sin al la tegmento de la domo. Mi ne scias la lingvon hispanan, sed per helpo de vortaro hispana-germana mi tamen komprenis iom vian leteron. Sur tiuj ĉi vastaj kaj herboriĉaj kampoj paŝtas sin grandaj brutaroj, precipe aroj da bellanaj ŝafoj. La vagonaro konsistis preskaŭ nur el personvagonoj. Oni metis antaŭ mi manĝilaron, kiu konsistis el telero, kulero, tranĉilo, forko, glaseto por brando, glaso por vino kaj telertuketo. Sur la maro staris granda ŝipo, kaj inter la ŝnuregaro sidis ĉie ŝipanoj. Lia sekvantaro staris en la posto de la loĝio. Mallumaj montegaroj baras la vojon.

Floreno, ŝilingo kaj penco estas moneroj. Sablero enfalis en mian okulon. Unu fajrero estas sufiĉa por eksplodigi pulvon.

LESSON 25.

Suffix-ul-.

The suffix-ul-denotes a person characterised by the quality, etc., which the word expresses, asjusta, just, righteous,justulo, one who is just;babili, to chatter,babilulo, one who chatters, a babbler;avara, avaricious,avarulo, a miser;kun, with,kunulo, a companion.

Vocabulary.legendo, legend.ombro, shadow.rajto, right, authority.profeto, prophet.mensogo, a lie.tagmanĝ-, dine.entrepren-, undertake.propra, own.avara, avaricious.potenca, powerful.infekta, infectious.ĉe, at, with.

Malriĉa saĝulo tagmanĝis ĉe avara riĉulo. Malsaĝulon ĉiu batas. Li estas mensogisto kaj malnoblulo. Timulo timas eĉ sian propran ombron. Tiu ĉi maljunulo tute malsaĝiĝis kaj infaniĝis. Unu instruitulo entreprenis gravan sciencan laboron. Nur sanktuloj havas la rajton enveni tien ĉi. Li sola estas la grandulo, la potenculo. Ĝi ne estas la legendo pri la belulino Zobeido. Post infekta malsano oni ofte bruligas la vestojn de la malsanulo. La malbeno de la profeto staras super la kapo de maldankulo. Post kelkaj minutoj la kuraĝulo eliris. Ĉiuj sanktuloj, helpu!

LESSON 26.

The following words, which have already been used in the previous lessons, are always placed beforenounsorpronouns, to show the relation (of position, etc.) between the thing for which the noun stands and another thing or an action.

al, to, towards.apud, beside, near, by.da, of (indefinite quantity).de, of from, by.el, out of.en, in, into, within.ekster, outside.ĝis, until, till, as far as.inter, between, among.kontraŭ, against, opposite.kun, (in company) with.laŭ, according to.per, by means of, with.post, after, behind.pri, concerning, about.por, for, for the sake of.sen, without.super, above, over.sur, on, upon.tra, through.trans, across, on the other side.je, (has no definite meaning).

(These words are calledPrepositions,which meansplaced before).

The other simple prepositions are—

anstataŭ, instead of.antaŭ, before.ĉe, at, with.ĉirkaŭ, about, around.krom, besides, except.malgraŭ, notwithstanding, in spite of.po, at the rate of.pro, for (cause), owing to.preter, past, beyond, by.spite, in despite of.sub, under.

The prepositionsanstataŭ,antaŭ(ol), andporare also used before Infinitive verbs, asanstataŭ diri, instead of saying (to say);antaŭ ol paroli, before speaking;por lerni, in order to learn.

In Esperanto all the prepositions except "je" have a definite meaning, and care must be taken to use the one which conveys the exact sense. The same word cannot be used for "with" in the two sentences "He went with his father" and "He cut it with a knife," or for "about" in "He spoke about his child" and "They stood about the stove." In the first example "with" his father is "kun", in company with,Li iriskunsia patro, and "with" a knife is "per", by means of,Li tranĉis ĝinpertranĉilo. "About," in "about his child," is "pri," concerning,Li parolisprisia infano, but "about," in "about the stove," is "ĉirkaŭ," around,Ili starisĉirkaŭla forno.

When we cannot decide which is the correct preposition to use in any case, we may use "je," the only preposition which has no special meaning of its own, or the preposition may be left out altogether, and "n" added to the noun or pronoun, provided that no want of clearness ensue (see Lesson 27), asMi ridasprolia naiveco, or,Mi ridasjelia naiveco, or,Mi ridas lian naivecon, I laugh at his simplicity.

When we wish to express "motion towards" something, and the preposition does not of itself express it,nis added to the noun or pronoun, as in the case of adverbs (see Lesson 12),Li estas en la domo, He is in the house; but,Li iras en la domon, He is going into the house.

Note.—There are three cases in which the noun or pronoun takesn. (i.). When it is thedirect objectof the verb, asMi vidis lin, I saw him. (ii.). To showdirection, asLi iris en la ĝardenon, He went into the garden. (iii.). When theprepositionisleft out. This is usually done in the case ofdatesand expressions signifyingdurationof time, asGeorgo Vaŝington estis naskita la dudek-duan de Februaro de la jaro mil sepcent tridek du, George Washington was born the 22nd of February, 1732.Vi restos tie ĉi la tutan vivon (dum la tuta vivo), You will remain here your (the) whole life.

All the prepositions whose meaning allows of it can be used as adjectives, adverbs, etc., by adding the proper endings, as fromantaŭ, before, we getantaŭa, former,antaŭe, formerly or previously,antaŭen, forward.

Prepositions are also joined to other words, and to prefixes or suffixes, asantaŭdiri, to foretell;apudmara urbo, a seaside town;senigi, to deprive of.

Sometimes the preposition is both prefixed to the verb and used after it before the noun, asLi eliris el la domo, kaj eniris en la ĝardenon, He went out of the house, and entered into the garden.

LESSON 27.

Al.

Alsignifiestoortowardsa person or place. It is also used before the noun or pronoun which signifiespersonafter such verbs asgive, tell, etc., which take two objects in different relations to the verb, as— Give (to) him the book,Donu al li la libron.Tell (to) him the truth,Diru al li la veron.Write (to) him a letter,Skribu al li leteron.In such cases we can sayPardonu lin, Pardon him, if the "thing" object is not mentioned, but we cannot sayPardonu lin la kulpon, Forgive him his fault; it must bePardonu al li la kulpon.The pronoun with "al" is sometimes used instead of the possessive (pronoun) adjectivemia, etc., asMi tranĉis al mi la fingron, forMi tranĉis mian fingron, I cut my finger."Ŝi kombis al si la harojn,"instead of"Ŝi kombis siajn harojn,"She combed her hair.

Alis frequently used as a prefix as well as after the verb, asaldoni, to add;alpreni, to adopt;aliĝi, to adhere;aljuĝi, to award.

Vocabulary.sorĉisto, sorcerer.detranĉ-, cut off.promes-, promise.ambaŭ, both.

Ŝi revenis al la palaco de sia patro. Ili ambaŭ iris al la urbestro. Ĉu mi ne faris al vi bonon? Ŝi nenion al ili rakontis. Ŝi skribis al li leteron. Ĉiutage li instruas al la homoj ion, kion ili ne scias. Ili flugis al la suno. Unu fratino promesis al la alia rakonti al ŝi, kion ŝi vidis kaj kio la plej multe plaĉis al ŝi en la unua tago. Eble li al vi pardonos. Ŝi ne kredis al siaj propraj oreloj. Li ne sciis, ke al ŝi li devas danki la vivon. Si savis al li la vivon. La sorĉistino detranĉis al la virineto de maro la langon.

LESSON 28.

Ĉe. Apud.

Ĉeindicates a certainplace, time, orpoint of thought, discourse, etc., as,Li estis ĉe mia patro, He was with my father, or at my father's house.Ĉe la momento, At the moment.Li estis ĉe la pordo, He was at the door,Ĉeesti, To be present.

Apudmeansclose by, beside.It applies to place only, asLa knabo staris apud la patro, The boy stood by, or beside, the father.

Vocabulary.fundo, bottom.brako, arm.torĉo, torch.serpento, serpent.statuo, statue.saliko, willow.halt-, stop, halt.ramp-, creep, crawl.plant-, (to) plant.multekosta, precious,valuable.aŭ ... aŭ, either ... or.

Mi loĝis ĉe ŝia patro. Ĝi falis sur la fundon de la maro ĉe la rompiĝo de la ŝipo. Ĉe lumo de torĉoj. Brako ĉe brako. Kaptis lin kelka timo ĉe la penso. Nenio helpas; oni devas nur kuraĝe resti ĉe sia opinio. Ŝi ridis ĉe lia rakontado. Ĉe ĉiu vorto, kiun vi diros, el via buŝo eliros aŭ floro aŭ multekosta ŝtono.

Li haltis apud la pordo. La serpento rampis apud ŝiaj piedoj. Kiam li estis ĉe mi, li staris tutan horon apud la fenestro. Mi loĝis en arbo apud via domo. Ŝi plantis apud la statuo roza-ruĝan salikon. La apudvojaj arboj.

LESSON 29.

En.

Enmeansin, inside;whennis added to the noun which it precedes, it meansinto, asKie vi estas? Mi estas en la domo. Kien vi iras? Mi iras en la ĝardenon.Where are you? I am in the house. Where are you going? I am going into the garden.Malamiko venis en nian landon, An enemy came into our country.

Vocabulary.Hispanujo, Spain.humoro, humour, temper.paco, peace.pinglo, pin.nasko-tago, birthday.faruno, flour.parto, part.muel-, grind.turn-, turn.divid-, divide.do, then.ĝuste, exactly, just.kvazaŭ, as if.

La birdo flugas en la ĉambro ( = ĝi estas en la ĉambro, kaj flugas en ĝi). La birdo flugas en la ĉambron ( = ĝi estas ekster la ĉambro, kaj flugas nun en ĝin). Mi vojaĝas en Hispanujo. Mi vojaĝas en Hispanujon. Kion do fari en tia okazo? Mi estas en bona humoro. Li murmuretis al la reĝino en la orelon. En sekvo de tiu ĉi okazo. Mi preferus resti en paco tie ĉi. Ŝia naskotago estis ĝuste en la mezo de vintro. Li ekrigardis en la okulojn de la infano. Li estis bela granda viro en la aĝo de kvardek jaroj. En la daŭro de mia tuta vivo. En la fino de la jaro. Mano en mano. Enirinte en la vagonon, ŝi sidis kvazaŭ sur pingloj. La greno mueliĝas en farunon. Aleksandro turniĝis en polvon. Li dividis la pomon en du partojn.

Back to Index Next