Chapter 21

Hic dicit quod, exquo340non a fortuna, set meritis et demeritis, ea que nos in mundo prospera et aduersa vocamus digno dei iudicio hominibus contingunt, intendit consequenter scribere de statu hominum, qualiter se ad presens habent, secundum hoc quod per sompnium superius dictum vidit et audiuit.

Incipit prologus libri tercii.

Cum bona siue mala sit nobis sors tribuendaEx propriis meritis, hiis magis hiisque minus,Fit mundique status in tres diuisio partes,Omnibus vnde viris stat quasi sortis opus,Et modo per vicia quia sors magis astat iniqua,Ponderet in causis quilibet acta suis:In quocumque gradu sit homo, videatur in orbeQue sibi sunt facta, sors cadit vnde rea.Non ego personas culpabo, set increpo culpas,341Quas in personis cernimus esse reas.10A me non ipso loquor hec, set que michi plebisVox dedit, et sortem plangit vbique malam:Vt loquitur vulgus loquor, et scribendo loquelam342Plango, quod est sanctus nullus vt ante status.Quisque suum tangat pectus videatque sequenterSi sit in hoc talis vnde quietus erit.343Nescio quis purum se dicet, plebs quia totaClamat iam lesum quemlibet esse statum.Culpa quidem lata, non culpa leuis, maculauitTempora cum causis, nos quoque nostra loca:20Nil generale tamen concludam sub speciali,Nec gero propositum ledere quemque statum.Nouimus esse status tres, sub quibus omnis in orbeMore suo viuit atque ministrat eis.Non status in culpa reus est, set transgredientesA virtute status, culpa repugnat eis.Quod dicunt alii scribam, quia nolo quod vlliSumant istud opus de nouitate mea.Qui culpat vicia virtutes laudat, vt indeStet magis ipse bonus in bonitate sua:30Vt patet oppositum nigris manifestius album,Sic bona cum viciis sunt patefacta magis:Ne grauet ergo bonos, tangat si scriptor iniquos,Ponderet hoc cordis lanx pacientis onus:Vera negant pingi, quia vera relacio scribiDebet, non blandi falsa loquela doli.Si qua michi sintilla foret sensus, precor illamAd cumulum fructus augeat ille deus:Si qua boni scriptura tenet, hoc fons bonitatisStillet detque deus que bona scribat homo:40Fructificet deus in famulo que scripta iuuabunt,Digna ministret homo semina, grana deus.Mole rei victus fateor succumbo, set ipsamSpes michi promittit claudere fine bono:Quod spes promittit, amor amplexatur, vtriqueAuxiliumque fides consiliumque facit;344Suggerit, instigat, suadet, fructumque laborisSpondet, et exclamat, ‘Incipe, fiet opus.’Quo minor est sensus meus, adde tuum, deus, et da,Oro, pios vultus ad mea vota tuos:50Vt nichil abruptesibi presumat stilus iste,Da veniam cepto, te, deus, oro, meo.Non ego sidereas affecto tangere sedes,Scribere nec summi mistica quero poli;Set magis, humana que vox communis ad extraPlangit in hac terra, scribo moderna mala:Vtilis aduerso quia confert tempore sermo,Promere tendo mala iam bona verba die.345Nulla Susurro queat imponere scandala, per queAuris in auditu negligat ora libri:60Non malus interpres aliquam michi concitet iram,Quid nisi transgressis dum loquar ipse reis.Erigat, oro, pia tenuem manus ergo carectam,Vt mea sincero currat in axe rota:Scribentem iuuet ipse fauor minuatque laborem,Cum magis in pauido pectoreperstat opus:Omnia peruersas poterunt corrumpere mentes,Stant tamen illa suis singula tuta locis:Vt magis ipse queam, reliqui poterintque valere,346Scit deus, ista mei vota laboris erunt.70Aspice, quique leges ex ipsis concipe verbis,Hoc michi non odium scribere suadet opus.Si liber iste suis mordebitur ex inimicis,Hoc peto ne possint hunc lacerare tamen:Vade, liber, seruos sub eo qui liberat omnes,Nec mala possit iter rumpere lingua tuum;Si, liber, ora queas transire per inuida liber,Imponent alii scandala nulla tibi.Non erit in dubiomea voxclamans, erit omnisNamque fides huius maxima vocis homo.80Si michi tam sepe liquet excusacio facta,Ignoscas, timeo naufragus omne fretum.O sapiens, sine quo nichil est sapiencia mundi,Cuius in obsequium me mea vota ferunt,Te precor instanti da tempore, Criste, misertus,Vt metra que pecii prompta parare queam;Turgida deuitet, falsum mea penna recusetScribere, set scribat que modo vera videt.In primis caueat ne fluctuet, immo decenterQuod primo ponitcarmine seruet opus:34790Hic nichil offendat lectorem, sit nisi verumAut veri simile, quod mea scripta dabunt.In te qui es verus mea sit sentencia vera,Non ibi figmentum cernere possit homo:Conueniatque rei verbum sensumque ministret,Dulce sit et quicquam commoditatis habens:Absit adulari, nec sit michi fabula blesa,Nec michi laus meriti sit sine laude tua.Da loquar vt vicium minuatur et ammodo virtusCrescat, vt in mundo mundior extet homo:100Tu gressus dispone meos, tu pectus adauge,Tu sensus aperi, tu plue verba michi;Et quia sub trino mundi status ordine fertur,Sub trina serie tu mea scripta foue.Hiis tibi libatis nouus intro nauta profundum,Sacrum pneuma rogans vt mea vela regas.

Cum bona siue mala sit nobis sors tribuenda

Ex propriis meritis, hiis magis hiisque minus,

Fit mundique status in tres diuisio partes,

Omnibus vnde viris stat quasi sortis opus,

Et modo per vicia quia sors magis astat iniqua,

Ponderet in causis quilibet acta suis:

In quocumque gradu sit homo, videatur in orbe

Que sibi sunt facta, sors cadit vnde rea.

Non ego personas culpabo, set increpo culpas,341

Quas in personis cernimus esse reas.10

A me non ipso loquor hec, set que michi plebis

Vox dedit, et sortem plangit vbique malam:

Vt loquitur vulgus loquor, et scribendo loquelam342

Plango, quod est sanctus nullus vt ante status.

Quisque suum tangat pectus videatque sequenter

Si sit in hoc talis vnde quietus erit.343

Nescio quis purum se dicet, plebs quia tota

Clamat iam lesum quemlibet esse statum.

Culpa quidem lata, non culpa leuis, maculauit

Tempora cum causis, nos quoque nostra loca:20

Nil generale tamen concludam sub speciali,

Nec gero propositum ledere quemque statum.

Nouimus esse status tres, sub quibus omnis in orbe

More suo viuit atque ministrat eis.

Non status in culpa reus est, set transgredientes

A virtute status, culpa repugnat eis.

Quod dicunt alii scribam, quia nolo quod vlli

Sumant istud opus de nouitate mea.

Qui culpat vicia virtutes laudat, vt inde

Stet magis ipse bonus in bonitate sua:30

Vt patet oppositum nigris manifestius album,

Sic bona cum viciis sunt patefacta magis:

Ne grauet ergo bonos, tangat si scriptor iniquos,

Ponderet hoc cordis lanx pacientis onus:

Vera negant pingi, quia vera relacio scribi

Debet, non blandi falsa loquela doli.

Si qua michi sintilla foret sensus, precor illam

Ad cumulum fructus augeat ille deus:

Si qua boni scriptura tenet, hoc fons bonitatis

Stillet detque deus que bona scribat homo:40

Fructificet deus in famulo que scripta iuuabunt,

Digna ministret homo semina, grana deus.

Mole rei victus fateor succumbo, set ipsam

Spes michi promittit claudere fine bono:

Quod spes promittit, amor amplexatur, vtrique

Auxiliumque fides consiliumque facit;344

Suggerit, instigat, suadet, fructumque laboris

Spondet, et exclamat, ‘Incipe, fiet opus.’

Quo minor est sensus meus, adde tuum, deus, et da,

Oro, pios vultus ad mea vota tuos:50

Vt nichil abruptesibi presumat stilus iste,

Da veniam cepto, te, deus, oro, meo.

Non ego sidereas affecto tangere sedes,

Scribere nec summi mistica quero poli;

Set magis, humana que vox communis ad extra

Plangit in hac terra, scribo moderna mala:

Vtilis aduerso quia confert tempore sermo,

Promere tendo mala iam bona verba die.345

Nulla Susurro queat imponere scandala, per que

Auris in auditu negligat ora libri:60

Non malus interpres aliquam michi concitet iram,

Quid nisi transgressis dum loquar ipse reis.

Erigat, oro, pia tenuem manus ergo carectam,

Vt mea sincero currat in axe rota:

Scribentem iuuet ipse fauor minuatque laborem,

Cum magis in pauido pectoreperstat opus:

Omnia peruersas poterunt corrumpere mentes,

Stant tamen illa suis singula tuta locis:

Vt magis ipse queam, reliqui poterintque valere,346

Scit deus, ista mei vota laboris erunt.70

Aspice, quique leges ex ipsis concipe verbis,

Hoc michi non odium scribere suadet opus.

Si liber iste suis mordebitur ex inimicis,

Hoc peto ne possint hunc lacerare tamen:

Vade, liber, seruos sub eo qui liberat omnes,

Nec mala possit iter rumpere lingua tuum;

Si, liber, ora queas transire per inuida liber,

Imponent alii scandala nulla tibi.

Non erit in dubiomea voxclamans, erit omnis

Namque fides huius maxima vocis homo.80

Si michi tam sepe liquet excusacio facta,

Ignoscas, timeo naufragus omne fretum.

O sapiens, sine quo nichil est sapiencia mundi,

Cuius in obsequium me mea vota ferunt,

Te precor instanti da tempore, Criste, misertus,

Vt metra que pecii prompta parare queam;

Turgida deuitet, falsum mea penna recuset

Scribere, set scribat que modo vera videt.

In primis caueat ne fluctuet, immo decenter

Quod primo ponitcarmine seruet opus:34790

Hic nichil offendat lectorem, sit nisi verum

Aut veri simile, quod mea scripta dabunt.

In te qui es verus mea sit sentencia vera,

Non ibi figmentum cernere possit homo:

Conueniatque rei verbum sensumque ministret,

Dulce sit et quicquam commoditatis habens:

Absit adulari, nec sit michi fabula blesa,

Nec michi laus meriti sit sine laude tua.

Da loquar vt vicium minuatur et ammodo virtus

Crescat, vt in mundo mundior extet homo:100

Tu gressus dispone meos, tu pectus adauge,

Tu sensus aperi, tu plue verba michi;

Et quia sub trino mundi status ordine fertur,

Sub trina serie tu mea scripta foue.

Hiis tibi libatis nouus intro nauta profundum,

Sacrum pneuma rogans vt mea vela regas.

Hic tractat qualiter status et ordo mundi in tribus consistit gradibus, sunt enim, vt dicit, Clerus, Milicies, et Agricultores, de quorum errore mundi infortunia nobis contingunt. Vnde primo videndum est de errore cleri precipue in ordine prelatorum, qui potenciores aliis existunt; et primo dicet de prelatis illis qui Cristi scolam dogmatizant et eius contrarium operantur.

Incipit liber tercius.348

Capm. i.Sunt Clerus, Miles, Cultor, tres trina gerentes,Set de prelatis scribere tendo prius.Scisma patens hodie monstrat quod sunt duo pape,Vnus scismaticus, alter et ille bonus:Francia scismaticum colit et statuit venerandum,Anglia set rectam seruat vbique fidem.Ergo meis scriptis super hoc vbicumque legendisSint bona dicta bonis, et mala linquo malis.Inter prelatos dum Cristi quero sequaces,Regula nulla manet, que prius esse solet.10Cristus eratpauper,illicumulantur in auro;Hic pacem dederat, hiimodobellamouent:Cristus eratlargus, hii sunt velut archa tenaces;Hunc labor inuasit, hos fouet aucta quies:Cristus eratmitis, hii sunttamen impetuosi;Hic humilis subiit, hii superesse volunt:Cristus erat miserans, hii vindictamque sequntur;Sustulit hic penas, hos timor inde fugat:Cristus eratvirgo,sunt illi raro pudici;Hic bonus est pastor, hii set ouile vorant:20Cristus eratverax, hii blandaque verba requirunt;Cristus eratiustus, hii nisi velle vident:Cristus eratconstans, hii vento mobiliores;Obstitit ipse malis, hii magisillasinunt:Hii pleno stomacho laudant ieiunia Cristi;Cristus aquampeciit, hii bona vina bibunt:

Capm. i.

Sunt Clerus, Miles, Cultor, tres trina gerentes,

Set de prelatis scribere tendo prius.

Scisma patens hodie monstrat quod sunt duo pape,

Vnus scismaticus, alter et ille bonus:

Francia scismaticum colit et statuit venerandum,

Anglia set rectam seruat vbique fidem.

Ergo meis scriptis super hoc vbicumque legendis

Sint bona dicta bonis, et mala linquo malis.

Inter prelatos dum Cristi quero sequaces,

Regula nulla manet, que prius esse solet.10

Cristus eratpauper,illicumulantur in auro;

Hic pacem dederat, hiimodobellamouent:

Cristus eratlargus, hii sunt velut archa tenaces;

Hunc labor inuasit, hos fouet aucta quies:

Cristus eratmitis, hii sunttamen impetuosi;

Hic humilis subiit, hii superesse volunt:

Cristus erat miserans, hii vindictamque sequntur;

Sustulit hic penas, hos timor inde fugat:

Cristus eratvirgo,sunt illi raro pudici;

Hic bonus est pastor, hii set ouile vorant:20

Cristus eratverax, hii blandaque verba requirunt;

Cristus eratiustus, hii nisi velle vident:

Cristus eratconstans, hii vento mobiliores;

Obstitit ipse malis, hii magisillasinunt:

Hii pleno stomacho laudant ieiunia Cristi;

Cristus aquampeciit, hii bona vina bibunt:

As follows inCHGEDL,

*Capm. i.Sunt Clerus, Miles, Cultor, tres trina gerentes;Hic docet, hic pugnat, alter et arua colit.Quid sibi sit Clerus primo videamus, et ecceEius in exemplis iam stupet omnis humus.349Scisma patens hodie monstrat quod sunt duo pape,Vnus scismaticus, alter et ille bonus:Francia scismaticum colit et statuit venerandum,Anglia sed rectam seruat vbique fidem.Ergo meis scriptis super hoc vbicumque legendisSint bona dicta bonis, et mala linquo malis.10*Delicias mundi negat omnis regula Cristi,Sed modo prelati preuaricantur ibi.Cristus erat pauper, illi cumulantur in auro;Hic humilis subiit, hii superesse volunt:Cristus erat mitis, hos pompa superbit inanis;Hic pacem dederat, hii modo bella ferunt:Cristus erat miserans, hii vindictamque sequntur;Mulcet eum pietas, hos mouet ira frequens:350Cristus erat verax, hii blandaque verba requirunt;Cristus erat iustus, hii nisi velle vident:20*Cristus erat constans, hii vento mobiliores;Obstitit ille malis, hii mala stare sinunt:351Cristus erat virgo, sunt illi raro pudici;Hic bonus est pastor, hii sed ouile vorant:Hii pleno stomacho laudant ieiunia Cristi;Mollibus induti, nudus et ipse pedes:Et que plus poterunt sibi fercula lauta parari,352Ad festum Bachi dant holocausta quasi.28*Esca placens ventri, &c.as29 ff.

*Capm. i.

Sunt Clerus, Miles, Cultor, tres trina gerentes;

Hic docet, hic pugnat, alter et arua colit.

Quid sibi sit Clerus primo videamus, et ecce

Eius in exemplis iam stupet omnis humus.349

Scisma patens hodie monstrat quod sunt duo pape,

Vnus scismaticus, alter et ille bonus:

Francia scismaticum colit et statuit venerandum,

Anglia sed rectam seruat vbique fidem.

Ergo meis scriptis super hoc vbicumque legendis

Sint bona dicta bonis, et mala linquo malis.10*

Delicias mundi negat omnis regula Cristi,

Sed modo prelati preuaricantur ibi.

Cristus erat pauper, illi cumulantur in auro;

Hic humilis subiit, hii superesse volunt:

Cristus erat mitis, hos pompa superbit inanis;

Hic pacem dederat, hii modo bella ferunt:

Cristus erat miserans, hii vindictamque sequntur;

Mulcet eum pietas, hos mouet ira frequens:350

Cristus erat verax, hii blandaque verba requirunt;

Cristus erat iustus, hii nisi velle vident:20*

Cristus erat constans, hii vento mobiliores;

Obstitit ille malis, hii mala stare sinunt:351

Cristus erat virgo, sunt illi raro pudici;

Hic bonus est pastor, hii sed ouile vorant:

Hii pleno stomacho laudant ieiunia Cristi;

Mollibus induti, nudus et ipse pedes:

Et que plus poterunt sibi fercula lauta parari,352

Ad festum Bachi dant holocausta quasi.28*

Esca placens ventri, &c.as29 ff.

As follows inTH₂,

**Capm. i.Sunt clerus, miles, cultor, tres trina gerentes;353Hic docet, hic pugnat, alter et arua colit.Quid sibi sit clerus primo videamus, et ecceDe reliquis fugiens mundus adheret eis.354Primo prelatos constat preferre sequendos,Nam via doctorum tucior illa foret.Morigeris verbis modo sunt quam plura docentes,Facta tamen dictis dissona cerno suis.Ipse Ihesus facere bene cepit, postque docere,Set modo prelatis non manet ille modus.10**Ille fuit pauper, isti cumulantur in auro;Hic pacem dederat, hii quoque bella ferunt:Ille fuit largus, hii sunt velut archa tenaces;Hunc labor inuasit, hos fouet aucta quies:Ille fuit mitis, hii sunt magis igne furentes;Hic humilis subiit, hii superesse volunt:Ille misertus erat, hii vindictamque sequntur;Sustulit hic penas, hos timor inde fugat:Ille fuit virgo, vix vnus castus eorum;Hic bonus est pastor, hii set ouile vorant:20**Ille fuit verax, hii blandaque verba requirunt;Ille fuit iustus, hii nisi velle vident:Ille fuit constans, hii vento mobiliores;Obstitit ipse malis, hii magis ipsa sinunt:355Hii pleno stomacho laudant ieiunia Cristi;Hic limpham peciit, hii bona vina bibunt:26**Et quotquot poterit &c.,as27 ff.

**Capm. i.

Sunt clerus, miles, cultor, tres trina gerentes;353

Hic docet, hic pugnat, alter et arua colit.

Quid sibi sit clerus primo videamus, et ecce

De reliquis fugiens mundus adheret eis.354

Primo prelatos constat preferre sequendos,

Nam via doctorum tucior illa foret.

Morigeris verbis modo sunt quam plura docentes,

Facta tamen dictis dissona cerno suis.

Ipse Ihesus facere bene cepit, postque docere,

Set modo prelatis non manet ille modus.10**

Ille fuit pauper, isti cumulantur in auro;

Hic pacem dederat, hii quoque bella ferunt:

Ille fuit largus, hii sunt velut archa tenaces;

Hunc labor inuasit, hos fouet aucta quies:

Ille fuit mitis, hii sunt magis igne furentes;

Hic humilis subiit, hii superesse volunt:

Ille misertus erat, hii vindictamque sequntur;

Sustulit hic penas, hos timor inde fugat:

Ille fuit virgo, vix vnus castus eorum;

Hic bonus est pastor, hii set ouile vorant:20**

Ille fuit verax, hii blandaque verba requirunt;

Ille fuit iustus, hii nisi velle vident:

Ille fuit constans, hii vento mobiliores;

Obstitit ipse malis, hii magis ipsa sinunt:355

Hii pleno stomacho laudant ieiunia Cristi;

Hic limpham peciit, hii bona vina bibunt:26**

Et quotquot poterit &c.,as27 ff.

Et quotquot poterit mens escas premeditariLautas, pro stomacho dant renouare suo.Esca placens ventri, sic est et venter ad escas,Vt Venus a latere stet bene pasta gule.30Respuit in monte sibi Cristus singula regna,Hiis nisi mundana gloria sola placet.Moribus assuetus olim simplex fuit, et nuncPresul opes mores deputat esse suos.Creuerunt set opes et opum furiosa cupido,Et cum possideant plurima, plura petunt.Sunt in lege dei nuper magis hii meditati,Numen eis vultum prestitit vnde suum:Nunc magis intrauit animos suspectus honorum,Fit precium dignis, sunt neque cuncta satis.40In precio precium nunc est, dat census honores,Omneque pauperies subdita crimen habet.Cum loquitur diues, omnis tunc audiet auris,Pauperis ore tamen nulla loquela valet:Si careat censu, sensus nichil est sapienti,Census in orbe modo sensibus ora premit.Pauper erit stultus, loquitur licet ore Catonis;Diues erit sapiens, nil licet ipse sciat:Est in conspectu paupertas vilis eorumCuiuscumque viri, sit licet ipse bonus;50Sit licet et diues peruerse condicionis,Horum iudiciis non erit ipse malus.Nil artes, nil pacta fides, nil gracia lingue,Nil fons ingenii, nil probitas, sine re:Nullus inops sapiens; vbi res, ibi copia sensus;Si sapiat pauper, nil nisi pauper erit.Quem mundus reprobat, en nos reprobamus eundem,Vtque perit pereat perdicionis opus;356Nos set eum laude nostra dignum reputamus,Copia quem mundi duxit ad orbis opes:60Et sic prelatis mundus prefertur ab intus,Hiis tamen exterius fingitur ipse deus.Laudamus veteres, nostris tamen vtimur annis,Nec vetus in nobis regula seruat iter:Non tunc iusticiam facinus mortale fugarat,Que nunc ad superos rapta reliquit humum.Felices anime mundum renuere, set intusCura domos superas scandere tota fuit;Non venus aut vinum sublimia pectora fregit,Que magis interius concupiere deum.70Plura videre potes modo set nouitatis ad instans,Que procul a Cristi laude superba gerunt:Nunc magis illesa seruant sua corpora leta,Set non sunt ista gaudia nata fide:Sufficit hiis sola ficte pietatis in vmbra,Dicant pomposi, quam pius ordo dei.Pro fidei meritis prelati tot paciuntur,Vnde viros sanctos nos reputamus eos.

Et quotquot poterit mens escas premeditari

Lautas, pro stomacho dant renouare suo.

Esca placens ventri, sic est et venter ad escas,

Vt Venus a latere stet bene pasta gule.30

Respuit in monte sibi Cristus singula regna,

Hiis nisi mundana gloria sola placet.

Moribus assuetus olim simplex fuit, et nunc

Presul opes mores deputat esse suos.

Creuerunt set opes et opum furiosa cupido,

Et cum possideant plurima, plura petunt.

Sunt in lege dei nuper magis hii meditati,

Numen eis vultum prestitit vnde suum:

Nunc magis intrauit animos suspectus honorum,

Fit precium dignis, sunt neque cuncta satis.40

In precio precium nunc est, dat census honores,

Omneque pauperies subdita crimen habet.

Cum loquitur diues, omnis tunc audiet auris,

Pauperis ore tamen nulla loquela valet:

Si careat censu, sensus nichil est sapienti,

Census in orbe modo sensibus ora premit.

Pauper erit stultus, loquitur licet ore Catonis;

Diues erit sapiens, nil licet ipse sciat:

Est in conspectu paupertas vilis eorum

Cuiuscumque viri, sit licet ipse bonus;50

Sit licet et diues peruerse condicionis,

Horum iudiciis non erit ipse malus.

Nil artes, nil pacta fides, nil gracia lingue,

Nil fons ingenii, nil probitas, sine re:

Nullus inops sapiens; vbi res, ibi copia sensus;

Si sapiat pauper, nil nisi pauper erit.

Quem mundus reprobat, en nos reprobamus eundem,

Vtque perit pereat perdicionis opus;356

Nos set eum laude nostra dignum reputamus,

Copia quem mundi duxit ad orbis opes:60

Et sic prelatis mundus prefertur ab intus,

Hiis tamen exterius fingitur ipse deus.

Laudamus veteres, nostris tamen vtimur annis,

Nec vetus in nobis regula seruat iter:

Non tunc iusticiam facinus mortale fugarat,

Que nunc ad superos rapta reliquit humum.

Felices anime mundum renuere, set intus

Cura domos superas scandere tota fuit;

Non venus aut vinum sublimia pectora fregit,

Que magis interius concupiere deum.70

Plura videre potes modo set nouitatis ad instans,

Que procul a Cristi laude superba gerunt:

Nunc magis illesa seruant sua corpora leta,

Set non sunt ista gaudia nata fide:

Sufficit hiis sola ficte pietatis in vmbra,

Dicant pomposi, quam pius ordo dei.

Pro fidei meritis prelati tot paciuntur,

Vnde viros sanctos nos reputamus eos.

Hic loquitur de prelatis illis qui carnalia appetentes vltra modum delicate viuunt.

Capm. ii.Permanet ecce status Thome, cessit tamen actus,Normaque Martini deperit alma quasi;80Sic qui pastor erat, nunc Mercenarius extat,357Quo fugiente lupus spergit vbique gregem.Non caput in gladio iam vincit, nec valet artoVincere cilicio deliciosa caro:Ollarum carnes preponit fercula, porros,Gebas pro manna presul habere petit.358Prodolor! en tales sinus ecclesie modo nutrit,Qui pro diuinis terrea vana petunt.Ollarum carnes carnalia facta figurant,Que velut in cleri carne libido coquit.90Est carni cognata venus, iactancia, fastus,Ambicio, liuor, crapula, rixa, dolus.Ventre saginato veneris suspirat ad vsumCarnis amica caro, carnea membra petens:Et sic non poterunt virtutum tangere culmen,Dum dominatur eis ventris iniqus amor.Subuertunt Sodomam tumor, ocia, copia panis,Impietasque tenax: presul, ad ista caue.Set modo prelati dicant michi quicquid ad aures,Lex tamen ex proprio velle gubernat eos:100Si mundo placeant carnique placencia reddant,Ex anima virtus raro placebit eis.Bachus adest festo patulo diffusus in auro,Precellit calices maior honore ciphus;Glorificans mensam non aurea vasa recondit,Quo poterit vano vanus honore frui.Aula patet cunctis oneratque cibaria mensas,Indulgetque nimis potibus atque cibis:Vestibus et facie longus nitet ordo clientum,Ad domini nutus turba parata leues:110Sic modico ventri vastus vix sufficit orbis,Atque ministrorum vocibus aula fremit.Tantum diuitibus, aliis non festa parantur,Nec valet in festo pauper habere locum;Vanaque sic pietas stat victa cupidine ventris;Dum sit honor nobis, nil reputatur onus.Sicque famem Cristi presul laudare gulosusPresumit, simile nec sibi quicquid agit;Quicquid et ad vicium mare nutrit, terra vel aer,Querit habetque sibi luxuriosa fames:120Esuriens anima maceratur, et ipsa voluptasCarnis ad excessum crassat in ore gulam.Sic epulis largis est pleno ventre beatusLuce, set in scortis gaudia noctis habet;Cumque genas bibulas Bachus rubefecerit ambas,Erigit ex stimulis cornua ceca Venus:Sic preclara viri virtus, sic vita beataDeliciis pastus cum meretrice cubat.Frigida nulla timet Acherontis, quem calefactumConfouet incesti lectus amore sui;130Sicque voluptatum varia dulcedine gaudet,Et desideriis seruit vbique suis;Sicque ioco, venere, vino sompnoque beatus,Expendit vite tempora vana sue.Nescit perpetuo quod torrem nutriat igniCorpus, quod tantis nutrit alitque modis.

Capm. ii.

Permanet ecce status Thome, cessit tamen actus,

Normaque Martini deperit alma quasi;80

Sic qui pastor erat, nunc Mercenarius extat,357

Quo fugiente lupus spergit vbique gregem.

Non caput in gladio iam vincit, nec valet arto

Vincere cilicio deliciosa caro:

Ollarum carnes preponit fercula, porros,

Gebas pro manna presul habere petit.358

Prodolor! en tales sinus ecclesie modo nutrit,

Qui pro diuinis terrea vana petunt.

Ollarum carnes carnalia facta figurant,

Que velut in cleri carne libido coquit.90

Est carni cognata venus, iactancia, fastus,

Ambicio, liuor, crapula, rixa, dolus.

Ventre saginato veneris suspirat ad vsum

Carnis amica caro, carnea membra petens:

Et sic non poterunt virtutum tangere culmen,

Dum dominatur eis ventris iniqus amor.

Subuertunt Sodomam tumor, ocia, copia panis,

Impietasque tenax: presul, ad ista caue.

Set modo prelati dicant michi quicquid ad aures,

Lex tamen ex proprio velle gubernat eos:100

Si mundo placeant carnique placencia reddant,

Ex anima virtus raro placebit eis.

Bachus adest festo patulo diffusus in auro,

Precellit calices maior honore ciphus;

Glorificans mensam non aurea vasa recondit,

Quo poterit vano vanus honore frui.

Aula patet cunctis oneratque cibaria mensas,

Indulgetque nimis potibus atque cibis:

Vestibus et facie longus nitet ordo clientum,

Ad domini nutus turba parata leues:110

Sic modico ventri vastus vix sufficit orbis,

Atque ministrorum vocibus aula fremit.

Tantum diuitibus, aliis non festa parantur,

Nec valet in festo pauper habere locum;

Vanaque sic pietas stat victa cupidine ventris;

Dum sit honor nobis, nil reputatur onus.

Sicque famem Cristi presul laudare gulosus

Presumit, simile nec sibi quicquid agit;

Quicquid et ad vicium mare nutrit, terra vel aer,

Querit habetque sibi luxuriosa fames:120

Esuriens anima maceratur, et ipsa voluptas

Carnis ad excessum crassat in ore gulam.

Sic epulis largis est pleno ventre beatus

Luce, set in scortis gaudia noctis habet;

Cumque genas bibulas Bachus rubefecerit ambas,

Erigit ex stimulis cornua ceca Venus:

Sic preclara viri virtus, sic vita beata

Deliciis pastus cum meretrice cubat.

Frigida nulla timet Acherontis, quem calefactum

Confouet incesti lectus amore sui;130

Sicque voluptatum varia dulcedine gaudet,

Et desideriis seruit vbique suis;

Sicque ioco, venere, vino sompnoque beatus,

Expendit vite tempora vana sue.

Nescit perpetuo quod torrem nutriat igni

Corpus, quod tantis nutrit alitque modis.

Hic loquitur de prelatis illis qui lucris terrenis inhiant, honore prelacie gaudent, et non vt prosint set vt presint, episcopatum desiderant.

Capm. iii.Nemo potest verus dominis seruire duobus,Presul in officio fert tamen illa duo:Eterni regis seruum se dicit, et ipseTerreno regi seruit et astat ei:140Clauiger ethereus Petrus extitit, isteque poscit359Claues thesauri regis habere sibi.Sic est deuotus cupidus, mitisque superbus,Celicus et qui plus sollicitatur humo:Sic mundum sic et Cristum retinebit vtrumque,Mundus amicicior, Cristus amicus, erit.Inter eos, maior quis sit, lis sepe mouetur,Set quis erit melior, questio nulla sonat:Si tamen ad mundi visum facies bonitatisEminet, hoc raro viscera cordis habent.150Hoc deus esse pium statuit quodcunque iuuaret,Nos tamen ad nocuas prouocat ira manus:Vti iusticia volo, set conuertor in iram,Principiumque bonum destruit ira sequens:Carnem castigo, miseros sustento, set indeNascens furatur gloria vana bonum.Istud fermentum mundane laudis et ireAbsque lucro meriti respuit ira dei:In vicium virtus sic vertitur, vt sibi mundusGaudeat et Cristus transeat absque lucris.160Vt presul prosit dudum sic ordo petebat,Set modo que presit mitra colenda placet.Presulis ex precibus populo peccante solebatIra dei minui nec meminisse mali;Nuncque manus Moyses non erigit in prece noster,Nos Amalech ideo vexat in ense suo.Moyse leuante manus Iosue victoria cedit,Dumque remittit eas, victus ab hoste redit:Sic pro plebe manu, lacrimis, prece, sidera pulsansPresul ab instanti munit ab hoste suos;170Ac, si dormitet victus torpore sacerdos,Subdita plebs viciis de leuitate cadit.Quos habeat fructus suplex deuocio iusti,In precibus Moysi quisque notare potest.Qui bonus est pastor gregis ex pietate mouetur,Et propriis humeris fert sibi pondus ouis;360Qui licet inmunis sit ab omni labe, suorumMembrorum culpas imputat ipse sibi.Non in se Cristus crimen transisse fatetur,Set reus in membris dicitur esse suis:180Non facit hic populum delinquere, set tamen eiusSuscepit culpas vt remoueret eas.Nunc tamen, vtdicunt, est presul talisin orbe,Qui docet hoc factum, nec tamen illud agit:Nam qui de proprio se ledit crimine, raroEfficitur curis hic aliena salus:Non valet ille deo conferre salubria voto,Ad mundi cultum qui dedit omne suum.Presul in orbe gregem curare tenetur egentem,Ipse videns maculas vngere debet eas:190Set si magnatos presul noscat maculatos,Illos non audet vngere, namque timet.Si reliqui peccent, quid ob hoc dum soluere possunt?361Torquentur bursa sic reus atque rea:Ipse gregis loculos mulget, trahit in tribulosqueCause quo lana vulsa manebit ei.Quod corpus peccat peccantis bursa relaxat:Hec statuunt iura presulis ecce noua.Sic iteranda modo venus affert lucra registro;Dum patitur bursa, sunt residiua mala:200Dum loculus pregnat satis, impregnare licebit;Dat partus loculi iura subacta tibi.Sic timor et lucrum sunt qui peccata relaxant,Sub quorum manibus omne recumbit opus:Sic lucri causa presul mulcet sua iura,Annuit et nostris fas adhibere malis:Mammona sic nummi nobis dispensat iniqui,Non tamen eternas prestat habere domos.Nunc furit en Iudex, si luxuracio simplexFiat, et incestum nescit habere reum:210Si coheat laicus resolutus cum resoluta,Clamat in ecclesia clerus et horret ea;Clerus et in cohitu si peccet, nil reputatur,Dum Iudex cause parsque sit ipse sue.Sic modo dii gentis subuertunt cunctipotentisIura, que dant michi ius, sum magis vnde reus;Sicque grauant alios duro sub pondere pressos,Inque suis humeris quam leue fertur onus.Vxor adulterio deprensa remittitur, in quoExemplum venie Cristus habere docet;220Tale tamen crimen non aurea bursa redemit,Set contrita magis mens medicamen habet.Non tamen est lacrima modo que delere valebitCrimen, si bursa nesciat inde forum:Bursa valet culpam, valet expurgareque penam,Bursa valet quantum curia nostra valet.

Capm. iii.

Nemo potest verus dominis seruire duobus,

Presul in officio fert tamen illa duo:

Eterni regis seruum se dicit, et ipse

Terreno regi seruit et astat ei:140

Clauiger ethereus Petrus extitit, isteque poscit359

Claues thesauri regis habere sibi.

Sic est deuotus cupidus, mitisque superbus,

Celicus et qui plus sollicitatur humo:

Sic mundum sic et Cristum retinebit vtrumque,

Mundus amicicior, Cristus amicus, erit.

Inter eos, maior quis sit, lis sepe mouetur,

Set quis erit melior, questio nulla sonat:

Si tamen ad mundi visum facies bonitatis

Eminet, hoc raro viscera cordis habent.150

Hoc deus esse pium statuit quodcunque iuuaret,

Nos tamen ad nocuas prouocat ira manus:

Vti iusticia volo, set conuertor in iram,

Principiumque bonum destruit ira sequens:

Carnem castigo, miseros sustento, set inde

Nascens furatur gloria vana bonum.

Istud fermentum mundane laudis et ire

Absque lucro meriti respuit ira dei:

In vicium virtus sic vertitur, vt sibi mundus

Gaudeat et Cristus transeat absque lucris.160

Vt presul prosit dudum sic ordo petebat,

Set modo que presit mitra colenda placet.

Presulis ex precibus populo peccante solebat

Ira dei minui nec meminisse mali;

Nuncque manus Moyses non erigit in prece noster,

Nos Amalech ideo vexat in ense suo.

Moyse leuante manus Iosue victoria cedit,

Dumque remittit eas, victus ab hoste redit:

Sic pro plebe manu, lacrimis, prece, sidera pulsans

Presul ab instanti munit ab hoste suos;170

Ac, si dormitet victus torpore sacerdos,

Subdita plebs viciis de leuitate cadit.

Quos habeat fructus suplex deuocio iusti,

In precibus Moysi quisque notare potest.

Qui bonus est pastor gregis ex pietate mouetur,

Et propriis humeris fert sibi pondus ouis;360

Qui licet inmunis sit ab omni labe, suorum

Membrorum culpas imputat ipse sibi.

Non in se Cristus crimen transisse fatetur,

Set reus in membris dicitur esse suis:180

Non facit hic populum delinquere, set tamen eius

Suscepit culpas vt remoueret eas.

Nunc tamen, vtdicunt, est presul talisin orbe,

Qui docet hoc factum, nec tamen illud agit:

Nam qui de proprio se ledit crimine, raro

Efficitur curis hic aliena salus:

Non valet ille deo conferre salubria voto,

Ad mundi cultum qui dedit omne suum.

Presul in orbe gregem curare tenetur egentem,

Ipse videns maculas vngere debet eas:190

Set si magnatos presul noscat maculatos,

Illos non audet vngere, namque timet.

Si reliqui peccent, quid ob hoc dum soluere possunt?361

Torquentur bursa sic reus atque rea:

Ipse gregis loculos mulget, trahit in tribulosque

Cause quo lana vulsa manebit ei.

Quod corpus peccat peccantis bursa relaxat:

Hec statuunt iura presulis ecce noua.

Sic iteranda modo venus affert lucra registro;

Dum patitur bursa, sunt residiua mala:200

Dum loculus pregnat satis, impregnare licebit;

Dat partus loculi iura subacta tibi.

Sic timor et lucrum sunt qui peccata relaxant,

Sub quorum manibus omne recumbit opus:

Sic lucri causa presul mulcet sua iura,

Annuit et nostris fas adhibere malis:

Mammona sic nummi nobis dispensat iniqui,

Non tamen eternas prestat habere domos.

Nunc furit en Iudex, si luxuracio simplex

Fiat, et incestum nescit habere reum:210

Si coheat laicus resolutus cum resoluta,

Clamat in ecclesia clerus et horret ea;

Clerus et in cohitu si peccet, nil reputatur,

Dum Iudex cause parsque sit ipse sue.

Sic modo dii gentis subuertunt cunctipotentis

Iura, que dant michi ius, sum magis vnde reus;

Sicque grauant alios duro sub pondere pressos,

Inque suis humeris quam leue fertur onus.

Vxor adulterio deprensa remittitur, in quo

Exemplum venie Cristus habere docet;220

Tale tamen crimen non aurea bursa redemit,

Set contrita magis mens medicamen habet.

Non tamen est lacrima modo que delere valebit

Crimen, si bursa nesciat inde forum:

Bursa valet culpam, valet expurgareque penam,

Bursa valet quantum curia nostra valet.

Hic loquitur delegibus eorum positiuis, que quamuis ad cultum anime necessarie non sunt, infinitas tamen constituciones quasi cotidie ad eorum lucrum nobis grauiter imponunt.362

Capm. iiii.Num dat pre manibus sceleris veniam michi Cristus?Non puto, set facto post miseretur eo:Aut quod peccatum non est, numquid prohibendum363Hoc Cristus statuit? talia nulla facit.230Nunc set, que Moysi neque lex prohibet neque Cristi,Plurima decretis dant prohibenda nouis;Set michi que statuunt hodie peccata, remittuntCras, sibi si dedero: de quibus ergo peto.Aut est quod proprie res peccatum gerit in se,Aut nisi sit vetita, non foret ipsa mala.Est si peccatum, tunc cur, quam sit prius actum,Prestat idem nummis posse licere meis?Est si res licita, tunc cur sua lex positiuaHanc fore dampnandam striccius artat eam?240Hoc de iusticia puto non venit, immo voluntasTaliter vt fiat lucra petendo iubet:Exequitur iuste rem iustam, qui bene causasNon zelo nummi iudicat, immo dei.Legibus ecclesie quicquid sit in orbe ligatumEx iusta causa, credo ligare decet:Set nichil iniustum deus accipit, vnde nec alterAffirmare potest quod deus ipse negat.Alcius ecce Simon temptat renouare volatum,Ne cadat ipse nouo plura timere potest.250Non laqueare venit iter humanum pius illeCristus, set planam dirigit ipse viam;Nos tamen ex plano componimus aspera, durumEx molli, que scelus pro pietate damus.Lex etenim Cristi fuit hec quam gracia mulcet,Nostra set ex penis lex positiua riget.Lex Cristi simplex sub paucis condita verbisClauditur, vnde iugum suaue ministrat onus:364Infinita tamen legis sentencia nostreAggravat, et finem vix habet ipsa suum.260Libera lex Cristi satis est, fit legeque nostraAbsque lucro gratis gracia nulla viris.Omne fit ex causa; sic est quod lex positiua,Quam fundat clerus, grande figurat opus.In quanto volucres petit auceps carpere plures,Vult tanto laqueos amplificare suos:In quanto leges auget clerus positiuas,Fit magis hiis stricta gentis in orbe via:Cum magis in stricto gradimur, cicius pede lapsoSternimur, et clero subpeditamur eo:270Cum sibi plus mundum teneat clerusque subactum,Tum magis ecclesia gestat in orbelucra:Dum magis est clerus diues, magis inde superbus365Astat, et ex velle dat sua iura fore.Sol notat ecclesiam, Sinagogam luna figurat,Set modo custodes ista nec illa ferunt:Sunt qui nec legis veteris precepta reseruant,Nec que Cristus eis addidit ipse noua.Nuper erat firmus presul sine crimine sanctus,Vtilis in populo, dignior ante deum;280Set modo si mundum poterit complectere vanum,Est sibi nil populi laus vel ab ore dei.

Capm. iiii.

Num dat pre manibus sceleris veniam michi Cristus?

Non puto, set facto post miseretur eo:

Aut quod peccatum non est, numquid prohibendum363

Hoc Cristus statuit? talia nulla facit.230

Nunc set, que Moysi neque lex prohibet neque Cristi,

Plurima decretis dant prohibenda nouis;

Set michi que statuunt hodie peccata, remittunt

Cras, sibi si dedero: de quibus ergo peto.

Aut est quod proprie res peccatum gerit in se,

Aut nisi sit vetita, non foret ipsa mala.

Est si peccatum, tunc cur, quam sit prius actum,

Prestat idem nummis posse licere meis?

Est si res licita, tunc cur sua lex positiua

Hanc fore dampnandam striccius artat eam?240

Hoc de iusticia puto non venit, immo voluntas

Taliter vt fiat lucra petendo iubet:

Exequitur iuste rem iustam, qui bene causas

Non zelo nummi iudicat, immo dei.

Legibus ecclesie quicquid sit in orbe ligatum

Ex iusta causa, credo ligare decet:

Set nichil iniustum deus accipit, vnde nec alter

Affirmare potest quod deus ipse negat.

Alcius ecce Simon temptat renouare volatum,

Ne cadat ipse nouo plura timere potest.250

Non laqueare venit iter humanum pius ille

Cristus, set planam dirigit ipse viam;

Nos tamen ex plano componimus aspera, durum

Ex molli, que scelus pro pietate damus.

Lex etenim Cristi fuit hec quam gracia mulcet,

Nostra set ex penis lex positiua riget.

Lex Cristi simplex sub paucis condita verbis

Clauditur, vnde iugum suaue ministrat onus:364

Infinita tamen legis sentencia nostre

Aggravat, et finem vix habet ipsa suum.260

Libera lex Cristi satis est, fit legeque nostra

Absque lucro gratis gracia nulla viris.

Omne fit ex causa; sic est quod lex positiua,

Quam fundat clerus, grande figurat opus.

In quanto volucres petit auceps carpere plures,

Vult tanto laqueos amplificare suos:

In quanto leges auget clerus positiuas,

Fit magis hiis stricta gentis in orbe via:

Cum magis in stricto gradimur, cicius pede lapso

Sternimur, et clero subpeditamur eo:270

Cum sibi plus mundum teneat clerusque subactum,

Tum magis ecclesia gestat in orbelucra:

Dum magis est clerus diues, magis inde superbus365

Astat, et ex velle dat sua iura fore.

Sol notat ecclesiam, Sinagogam luna figurat,

Set modo custodes ista nec illa ferunt:

Sunt qui nec legis veteris precepta reseruant,

Nec que Cristus eis addidit ipse noua.

Nuper erat firmus presul sine crimine sanctus,

Vtilis in populo, dignior ante deum;280

Set modo si mundum poterit complectere vanum,

Est sibi nil populi laus vel ab ore dei.

Hic loquitur de prelatis qui bona mundi temporalia possidentes spiritualia omittunt.

Capm. v.Hec vox angelica, que nuper in ethere RomamTerruit, en nostro iam patet orbe nouo.Tempore Siluestri, dum Constantinus eidemContulit ecclesie terrea dona sue,‘Virus in ecclesia seritur nunc,’ angelus inquit,‘Terrea dum mundi fit domus ipsa dei.’Sic fuit vt dixit, postquam possessio creuitIn proprium cleri, virus adhesit ei:290Sic reditus iam quisque suos amat, et sibi quid sitVtile sollicitis computat ipse viis.Ecclesie iura sibi nil sunt, dummodo castraCurant cumterrisamplificare suis.Esuriunt mundum semper, set in ordine solumNomen ab ecclesiis sufficit illud eis.Ordinis angelici fertur quod sunt dominatiAtque potestates, sic et in orbe vides;Nam quia clerus ibi nequit ipsis assimilari,Ferre gerarchiam dat sibi terra suam:366300Sic quia prelatus dubitat quid carpere celis,Huius vult mundi certus honore frui.Dixit Pilato Cristus, quod in hoc sibi mundoNon fuerat regnum: iam neque presul eumConsequitur, set ei contraria sumere cunctiRegna volunt, et in hiis bella mouere viris.Pro fidei causis nolunt dare bella paganis,Solum nec verba pandere lege sacra;Set pro terrenis si contradixerit ipsisSaltem Cristicola, dant ibi bella fera.310Sic quia mundana sine Cristo iam capit armaClerus in ecclesia, iure carebit ea.‘Cognoscetis eos,’ Cristus, ‘de fructibus horum,’Dicit, et est illa regula vera satis.Quomodocumque suam clerus legem positiuamLaruat, erit testis cultus ad acta foris.Egros vmbra Petri sanauit, lux neque nostraNec vox nec votum ferre meretur opem.Subdita decurrit pedibus super equora siccisPetrus, iam nostram mergit et vnda fidem.320Qui nos prosequitur, Cristi de lege iubemurIllum per nostras rectificare preces;Nos tamen absque deo de iure nouo positiuoVindictam gladii ferre monemus ibi.Sic hos destruimus quos edificare tenemur,Perdimus et Cristi quod tulit ipse lucri.‘Sit michi vindicta,’ deus inquit, set quia papaEst deus in terris, vindicat ipse prius.

Capm. v.

Hec vox angelica, que nuper in ethere Romam

Terruit, en nostro iam patet orbe nouo.

Tempore Siluestri, dum Constantinus eidem

Contulit ecclesie terrea dona sue,

‘Virus in ecclesia seritur nunc,’ angelus inquit,

‘Terrea dum mundi fit domus ipsa dei.’

Sic fuit vt dixit, postquam possessio creuit

In proprium cleri, virus adhesit ei:290

Sic reditus iam quisque suos amat, et sibi quid sit

Vtile sollicitis computat ipse viis.

Ecclesie iura sibi nil sunt, dummodo castra

Curant cumterrisamplificare suis.

Esuriunt mundum semper, set in ordine solum

Nomen ab ecclesiis sufficit illud eis.

Ordinis angelici fertur quod sunt dominati

Atque potestates, sic et in orbe vides;

Nam quia clerus ibi nequit ipsis assimilari,

Ferre gerarchiam dat sibi terra suam:366300

Sic quia prelatus dubitat quid carpere celis,

Huius vult mundi certus honore frui.

Dixit Pilato Cristus, quod in hoc sibi mundo

Non fuerat regnum: iam neque presul eum

Consequitur, set ei contraria sumere cuncti

Regna volunt, et in hiis bella mouere viris.

Pro fidei causis nolunt dare bella paganis,

Solum nec verba pandere lege sacra;

Set pro terrenis si contradixerit ipsis

Saltem Cristicola, dant ibi bella fera.310

Sic quia mundana sine Cristo iam capit arma

Clerus in ecclesia, iure carebit ea.

‘Cognoscetis eos,’ Cristus, ‘de fructibus horum,’

Dicit, et est illa regula vera satis.

Quomodocumque suam clerus legem positiuam

Laruat, erit testis cultus ad acta foris.

Egros vmbra Petri sanauit, lux neque nostra

Nec vox nec votum ferre meretur opem.

Subdita decurrit pedibus super equora siccis

Petrus, iam nostram mergit et vnda fidem.320

Qui nos prosequitur, Cristi de lege iubemur

Illum per nostras rectificare preces;

Nos tamen absque deo de iure nouo positiuo

Vindictam gladii ferre monemus ibi.

Sic hos destruimus quos edificare tenemur,

Perdimus et Cristi quod tulit ipse lucri.

‘Sit michi vindicta,’ deus inquit, set quia papa

Est deus in terris, vindicat ipse prius.

Hic loquitur qualiter Cristus pacem suis discipulis dedit et reliquit: dicit tamen367quod modo propter bona terrena guerras saltem contra Cristianos prelati legibus suis positiuis instituunt et prosequntur.

Capm. vi.Ante sue mortis tempus dedit atque reliquitPacem discipulis Cristus habere suis;330Et quia tunc solum cupiebant nil nisi Cristum,In Cristi pace cuncta tulere pie.Set quia nunc mundum cupiunt tantummodo vanum,Que sibi sunt mundus bella ministrat eis;Et quia belligeram ducit clerus modo vitam,Auctor eos pacis non iuuat ipse deus.Dixerat ad Petrum Cristus, ‘Quicumque virorumPercutit in gladio, fine peribit eo’:Nec poterit falli fateor sentencia Cristi,Quamuis sit cleri mortifer ensis ibi.340Percuciunt ense; si quisque repercutit, indeDampnat eum libri lex positiua noui.Predicat en Petrus, set pugnat papa modernus,Hic animas, alius querit auarus opes:Hic fuit occisus pro iure dei, tamen alterOccidit, neque ius sic habet ipse deus:Simplicitate fidem non viribus excitat vnus,Alter et in pompis prouocat arma magis.Vult Deus vt non sit temeraria nostra querela,Set mala que patimur vindicet illa deus:350Hostiles acies inimicaque vinximus ora,368Cum vindex nostras nesciat ira vias.Mollibus in rebus non se probat accio Cristi,Tempore set duro se probat alta fides:Militat in Cristo pia que pacientia tristiMateriam vere tempore laudis habet.Cristus erat paciens, probra dum tulit omnia, set nosDe facto minimo commouet ira modo.Omne vigebat opus, dum cleri nobilioresCuncta sub arbitrio deseruere dei;360Ipsa vetus pietas plantare fidem dabat, et nuncExtirpat vindex ira superba patrum.‘Non gladius saluat, et qui sperabit in arcuNon saluatur eo,’ testificante Dauid:Set nos Dauiticam variamus tradicionem,Dumque sacerdotis sit gladiata manus.Archa vetus Moysi valuit, nobisque valebitArcus qui populum tensus in orbe ferit.In celo posuit deus arcum, sit quod ibidemFederis in signum pacis ad omne genus;370Nos tamen in terris nostrum dum tendimus arcum,Pacis in exilium signa cruoris habet.Adiuuet ipse deus quos vult, set noster in armisSaluus erit clerus militis acta tenens.369Nota hic370de bello Cleri tempore Regis Ricardi in Flandria, quia tunc non solum seculares set eciam regulares presbiteri in guerris371ibidem mortalibus quasi Laici spoliantes372insisterunt.Criste, tua forti Sathanam virtute ligasti,Quem nos de clero soluimus ecce nouo;Ipse solutus enim soluit quoscumque ligatos,Quo sua vota deo soluere nemo venit.Abbatem monachus nescit, nec claustra priorem373Ordinis in forma iam retinere queunt;380A dextro latere meretricem dumque sacerdosEt gladium leua promptus ad arma tenet.Quis tali melius est consignatus in orbe,Forcior armatus, vt bene bella ferat?Tempore quo cohitum natura mouet, pecus omneProuocat ex facili bella furore suo:Set si causa sit hec, sumat qua presbiter arma,Longior a pace pugna perhennis erit.Militis officium non aris thurificareEst, neque presbiteri publica bella sequi.390Si valet in bello clerus sibi ferre triumphum,Ammodo quid validi militis acta valent?Quem decet orare clerum pugnare videmus,Curam de bellis, non animabus habent.Quid si vulneribus superaddat homo tibi vulnus,Num dici medicus debeat ipse tuus?Num decet aut medicum morbo superaddere morbum,Quo fugit interius longius ipsa salus?Hoc experta docet natura, quod omnis in orbeQua magis infirmor, est medicina mala.400Quos reperare decet pacem, si bella frequentent,374Nescio quo pacis tutus inire viam.Dicitur vt fortuna rei de fine notatur,Rebus et in dubiis exitus acta probat:Qualis erit finis, seu que fortuna sequeturIn cleri bellis scit magis ipse deus.

Capm. vi.

Ante sue mortis tempus dedit atque reliquit

Pacem discipulis Cristus habere suis;330

Et quia tunc solum cupiebant nil nisi Cristum,

In Cristi pace cuncta tulere pie.

Set quia nunc mundum cupiunt tantummodo vanum,

Que sibi sunt mundus bella ministrat eis;

Et quia belligeram ducit clerus modo vitam,

Auctor eos pacis non iuuat ipse deus.

Dixerat ad Petrum Cristus, ‘Quicumque virorum

Percutit in gladio, fine peribit eo’:

Nec poterit falli fateor sentencia Cristi,

Quamuis sit cleri mortifer ensis ibi.340

Percuciunt ense; si quisque repercutit, inde

Dampnat eum libri lex positiua noui.

Predicat en Petrus, set pugnat papa modernus,

Hic animas, alius querit auarus opes:

Hic fuit occisus pro iure dei, tamen alter

Occidit, neque ius sic habet ipse deus:

Simplicitate fidem non viribus excitat vnus,

Alter et in pompis prouocat arma magis.

Vult Deus vt non sit temeraria nostra querela,

Set mala que patimur vindicet illa deus:350

Hostiles acies inimicaque vinximus ora,368

Cum vindex nostras nesciat ira vias.

Mollibus in rebus non se probat accio Cristi,

Tempore set duro se probat alta fides:

Militat in Cristo pia que pacientia tristi

Materiam vere tempore laudis habet.

Cristus erat paciens, probra dum tulit omnia, set nos

De facto minimo commouet ira modo.

Omne vigebat opus, dum cleri nobiliores

Cuncta sub arbitrio deseruere dei;360

Ipsa vetus pietas plantare fidem dabat, et nunc

Extirpat vindex ira superba patrum.

‘Non gladius saluat, et qui sperabit in arcu

Non saluatur eo,’ testificante Dauid:

Set nos Dauiticam variamus tradicionem,

Dumque sacerdotis sit gladiata manus.

Archa vetus Moysi valuit, nobisque valebit

Arcus qui populum tensus in orbe ferit.

In celo posuit deus arcum, sit quod ibidem

Federis in signum pacis ad omne genus;370

Nos tamen in terris nostrum dum tendimus arcum,

Pacis in exilium signa cruoris habet.

Adiuuet ipse deus quos vult, set noster in armis

Saluus erit clerus militis acta tenens.

369Nota hic370de bello Cleri tempore Regis Ricardi in Flandria, quia tunc non solum seculares set eciam regulares presbiteri in guerris371ibidem mortalibus quasi Laici spoliantes372insisterunt.

Criste, tua forti Sathanam virtute ligasti,

Quem nos de clero soluimus ecce nouo;

Ipse solutus enim soluit quoscumque ligatos,

Quo sua vota deo soluere nemo venit.

Abbatem monachus nescit, nec claustra priorem373

Ordinis in forma iam retinere queunt;380

A dextro latere meretricem dumque sacerdos

Et gladium leua promptus ad arma tenet.

Quis tali melius est consignatus in orbe,

Forcior armatus, vt bene bella ferat?

Tempore quo cohitum natura mouet, pecus omne

Prouocat ex facili bella furore suo:

Set si causa sit hec, sumat qua presbiter arma,

Longior a pace pugna perhennis erit.

Militis officium non aris thurificare

Est, neque presbiteri publica bella sequi.390

Si valet in bello clerus sibi ferre triumphum,

Ammodo quid validi militis acta valent?

Quem decet orare clerum pugnare videmus,

Curam de bellis, non animabus habent.

Quid si vulneribus superaddat homo tibi vulnus,

Num dici medicus debeat ipse tuus?

Num decet aut medicum morbo superaddere morbum,

Quo fugit interius longius ipsa salus?

Hoc experta docet natura, quod omnis in orbe

Qua magis infirmor, est medicina mala.400

Quos reperare decet pacem, si bella frequentent,374

Nescio quo pacis tutus inire viam.

Dicitur vt fortuna rei de fine notatur,

Rebus et in dubiis exitus acta probat:

Qualis erit finis, seu que fortuna sequetur

In cleri bellis scit magis ipse deus.

Hic loquitur qualiter clerus in amore dei et proximi deberet pius et paciens existere et non bellicosus.

Back to Index Next