Chapter 22

Capm. vii.Semper in aduersis est virtus maior, et ecceLumen in obscuro clarius esse solet.Nobile vincendi genus est paciencia; vincitQui patitur; si vis vincere, disce pati.410Armiger ipse tuus et signifer est tibi Cristus,Si simplex fueris et pacienter agas.Ense manu, iaculis, aliis pugnare iubetur,Nos pugnare fide, spe, pietate decet.In seruum domini nichil hostis iuris habebit,Ordine seruato causa fauebit ei:Sic cum doctrinis fueris completus honestis,Tunc hostes poteris inde fugare tuos.Vt sis sublimis meritis accinctus in hostes,Scripture iaculis hostica tela fugas.420Pro nobis pugnet Ysaïas cum Ieremia,Cum Daniele Iohel, cum Samuele Dauid;Lex euangelii, vox Pauli, sermo prophete,Tres michi sunt testes, nostra stat vnde salus.Cogitat ecce Dauid domino fundare, set auditA domino, templum, ‘Non fabricator eris:Es vir sanguineus, ideo dignum michi templumSanguine fedatus tu fabricare nequis.’Sanguinis effusor, amplectens crimina mundi,Ex bellis templum non valet esse dei:430Ecclesie sancte talis non erigit edem,Nec sacre fidei collocat ipse domum.Est nam mors odium, sicut scriptura fatetur;Qui fratres odit est homicida sui:Quomodo nos igitur, plebis de sanguine tincti,Altaris famuli possumus esse dei?Peccantis Cristus vult vitam, nec moriatur,Set conuertatur, viuat vt ipse deo:Et nos pro mundi rebus iugulamus in ense,Quos Cristi sanguis viuere fecit, eos.440Quas statuit Cristus leges fuerant pietatis,Nec peciit mundi quid nisi corda sibi;Non cordis carnem, set quam dileccio mentemPrestat, et has leges vendicat esse suas:Nos tamen econtra cum sanguine carnea cordaPoscimus, vt nostra sit magis ira fera.Nescio si mundum sub guerra vincere taliPossumus; hoc reputo, displicet illa deo:Namque malignantis deus ecclesiam magis odit,Subque manu tali prospera nulla sinit.450Virtutem dat eis, qui mundum vincere norunt,Ipsa fides Cristi fratris et intus amor.Fratris amor pacem confirmat, federa seruat,Stringit amicicias continuatque fidem:375Fratris amor nescit aliena sitire, nec vmquamQue sua sunt querit, nec scit habere suum:Fratris amor ledi non vult nec ledere querit,Nec queritur, nec dat vnde queratur homo.Augens merorem male vindicat ipse dolorem,Dum pugnat clerus obstat et ipse deus:460Nam mundanus amor premit omni tempore quosque,Set diuina manus seruat ab hoste suos.376Prima dei timor est sapiencia, prima salutisEst via, lux prima premia prima parans:Federe perpetuo timor amplexatur amorem,Quem sibi consimili federe iungit amor.Vna nequit virtus alia virtute carere,Nam timor est et amor connumeratus idem:Est pater, hinc amor est; est iudex, inde timetur;Et timor hic et amor comoda multa ferunt.470Non timor est serui set nati, suppliciumqueNon parit, immo parat premia magna viro.Omnis amans Cristum timet illum; qui timet ipseNon facit excessum, prouocet vndedeum:Hic amor inspirat hominem discernere celum,Iudicat et mundi gaudia vana fore.Est igitur mirum, modo quod discordia cleriNon se pacificat huius amoris ope.Litera sacra docet, virtus quod amor placet omnis,Et non mundanus ambiciosus honor;480Namque suos mundus dilectores magis arcet,Et minus in fine commoditatis habent.In veteri lege nullas habuere LeuiteTerras, nec mundus sollicitauit eos;Immo deo soli plebis pro pace vacareEst et non alia sollicitudo sua.Non est ergo bonum mundanas sumere guerras,Cum deus est mitis et bona pacis amat.

Capm. vii.

Semper in aduersis est virtus maior, et ecce

Lumen in obscuro clarius esse solet.

Nobile vincendi genus est paciencia; vincit

Qui patitur; si vis vincere, disce pati.410

Armiger ipse tuus et signifer est tibi Cristus,

Si simplex fueris et pacienter agas.

Ense manu, iaculis, aliis pugnare iubetur,

Nos pugnare fide, spe, pietate decet.

In seruum domini nichil hostis iuris habebit,

Ordine seruato causa fauebit ei:

Sic cum doctrinis fueris completus honestis,

Tunc hostes poteris inde fugare tuos.

Vt sis sublimis meritis accinctus in hostes,

Scripture iaculis hostica tela fugas.420

Pro nobis pugnet Ysaïas cum Ieremia,

Cum Daniele Iohel, cum Samuele Dauid;

Lex euangelii, vox Pauli, sermo prophete,

Tres michi sunt testes, nostra stat vnde salus.

Cogitat ecce Dauid domino fundare, set audit

A domino, templum, ‘Non fabricator eris:

Es vir sanguineus, ideo dignum michi templum

Sanguine fedatus tu fabricare nequis.’

Sanguinis effusor, amplectens crimina mundi,

Ex bellis templum non valet esse dei:430

Ecclesie sancte talis non erigit edem,

Nec sacre fidei collocat ipse domum.

Est nam mors odium, sicut scriptura fatetur;

Qui fratres odit est homicida sui:

Quomodo nos igitur, plebis de sanguine tincti,

Altaris famuli possumus esse dei?

Peccantis Cristus vult vitam, nec moriatur,

Set conuertatur, viuat vt ipse deo:

Et nos pro mundi rebus iugulamus in ense,

Quos Cristi sanguis viuere fecit, eos.440

Quas statuit Cristus leges fuerant pietatis,

Nec peciit mundi quid nisi corda sibi;

Non cordis carnem, set quam dileccio mentem

Prestat, et has leges vendicat esse suas:

Nos tamen econtra cum sanguine carnea corda

Poscimus, vt nostra sit magis ira fera.

Nescio si mundum sub guerra vincere tali

Possumus; hoc reputo, displicet illa deo:

Namque malignantis deus ecclesiam magis odit,

Subque manu tali prospera nulla sinit.450

Virtutem dat eis, qui mundum vincere norunt,

Ipsa fides Cristi fratris et intus amor.

Fratris amor pacem confirmat, federa seruat,

Stringit amicicias continuatque fidem:375

Fratris amor nescit aliena sitire, nec vmquam

Que sua sunt querit, nec scit habere suum:

Fratris amor ledi non vult nec ledere querit,

Nec queritur, nec dat vnde queratur homo.

Augens merorem male vindicat ipse dolorem,

Dum pugnat clerus obstat et ipse deus:460

Nam mundanus amor premit omni tempore quosque,

Set diuina manus seruat ab hoste suos.376

Prima dei timor est sapiencia, prima salutis

Est via, lux prima premia prima parans:

Federe perpetuo timor amplexatur amorem,

Quem sibi consimili federe iungit amor.

Vna nequit virtus alia virtute carere,

Nam timor est et amor connumeratus idem:

Est pater, hinc amor est; est iudex, inde timetur;

Et timor hic et amor comoda multa ferunt.470

Non timor est serui set nati, suppliciumque

Non parit, immo parat premia magna viro.

Omnis amans Cristum timet illum; qui timet ipse

Non facit excessum, prouocet vndedeum:

Hic amor inspirat hominem discernere celum,

Iudicat et mundi gaudia vana fore.

Est igitur mirum, modo quod discordia cleri

Non se pacificat huius amoris ope.

Litera sacra docet, virtus quod amor placet omnis,

Et non mundanus ambiciosus honor;480

Namque suos mundus dilectores magis arcet,

Et minus in fine commoditatis habent.

In veteri lege nullas habuere Leuite

Terras, nec mundus sollicitauit eos;

Immo deo soli plebis pro pace vacare

Est et non alia sollicitudo sua.

Non est ergo bonum mundanas sumere guerras,

Cum deus est mitis et bona pacis amat.

Hic tractat eciam qualiter non decet prelatos contra populum Cristianum ex impaciencia aliqualiter bella mouere; set tantum ex precibus, deo mediante, absque ire impetu omnem mundi deuincant377maliciam.

Capm. viii.Inuoluens mentem meditando me stupor angit,Cristi doctrina quam pietosa fuit;490Omne quod est pacis instruxit regula Cristi,Quicquid et est belli nostra cupido mouet.Ponit et opponit racio michi de racione,Qualiter ex clero bellicus vnus erit.Plures sunt cause, quod non ita fiat, et indeCristus in exemplum plurima verba docet:Et si pro mundo fiat, sapiencia mundiArguit econtra, si videatur opus:Nam dum pacifici fuerant nec honoris auari,Omnis tunc requies glorificabat eos.500Si mundana decet mundanos bellica pugna,Longius a clero sit tamen ille furor:Que prosunt aliis, aliis nocuisse probantur,Quodfacit hunc stare, corruet alter eo:Non bene conueniunt laicis misteria cleri,Nec clero laici conuenit arma sequi.Bella gerant alii, regat et paciencia clerum,Quique tubis resonant, nos tacuisse decet.Quo leuius cessit cuiquam victoria belli,Victoris tanto gloria maior erit.510Non hiis, qui poterunt ex verbo cuncta ligare,Expedit vt ponant quomodocumque manus:Non opus est armis, vbi vox benedicta triumphat;Qui vincit precibus, est sibi guerra nichil:Quem deus in tanto promouit munere clerum,Sollempnes satis est voce mouere preces.378Qui sibi vult pacem, paciens in pace quiescat;Non grauat hunc mundus quem iuuat ipse deus:Quo casu queris, tibi respondere tenebor:Qui bellator erit, bella parantur ei.520O quam perduros habet impaciencia fines,Vnde solet preceps exitus esse grauis.Impetus, vt memini, grauis est deformiter illis,Quos sine iure dei propria iura regunt;Stultaque multociens nocuit vexacio stulto,Qui proprio capiti fine refundit onus:Cumque suas vires quis vult preponere CristiViribus, et bellum vincere credit eis,Tanto debilior erit, et cum sic superareSe putat, en victus subditur ille prius.530Vult implere viam Balaam, set trita flagellisEt diuina videns tardat asella viam:Quod sibi sic hominis habet impetuosa voluntas,Denegat effectus commoditatis opus.Quam variis vicibus humane res variantur,Hoc docet expertus finis vbique rei:379Quam minima causa magnum discrimen oririPossit, ab effectu res manifesta docet.Rebus in aduersis opus est moderamine multo,Nec decet in grauibus precipitare gradum:540Micius in duris sapiens Cato mandat agendum,Nam nimis accelerans tardius acta facit:Rebus in ambiguis quociens fortuna laborat,Plus faciet paciens quam furor ille potest.Talia rite docet, aliis dum predicat, ecceClerus, et econtra sic quasi cecus agit.380Turpia doctorem fedant, cui culpa repugnat,Nec sibi quid longo tempore laudis erit.Nos nisi prosperitas nichil excusare valebit,Quam constat nimiam nos tenuisse diu:550Extitit in letis minor et sollercia nobis,Cernere nec cecos nostra cupido sinit.Copia multociens hominem defraudat inanem,Atque magis plenum causat habere famem.Quam fuerat requies nuper sine crimine cleroDulcis, amara modo sollicitudo docet.Casibus in letis magis est metuenda voluptas,Sepius in vicium que vaga corda ruit:Casibus in letis quam sit vicina ruina,Et lapsus facilis, nemo videre potest.560Non reputet modicum modico contenta voluntas,381Res de postfacto que fuit ante docet:Nec magnum reputet quisquam, quin tempore quouisFortuito casu perdere possit idem.Discant precipites et quos mora nulla retardat,Ne nimis accelerent in sua dampna manus:Hoc docet in clero magis experiencia facti,Quod mundana nichil cura valoris habet.Est homo iumentis similis, qui fulget honoreVanus, et ignorat quid sit honoris onus.570Est honor ille deo, puto, quando superbia mentemNon grauat, immo dei debita iura tenet.‘Qui mecum non est, hic contra me reputatur,Collector sine me spersor inanis erit’:Hec sunt verba dei, cuius de pondere legisAddit vel minuit lex positiua nichil.

Capm. viii.

Inuoluens mentem meditando me stupor angit,

Cristi doctrina quam pietosa fuit;490

Omne quod est pacis instruxit regula Cristi,

Quicquid et est belli nostra cupido mouet.

Ponit et opponit racio michi de racione,

Qualiter ex clero bellicus vnus erit.

Plures sunt cause, quod non ita fiat, et inde

Cristus in exemplum plurima verba docet:

Et si pro mundo fiat, sapiencia mundi

Arguit econtra, si videatur opus:

Nam dum pacifici fuerant nec honoris auari,

Omnis tunc requies glorificabat eos.500

Si mundana decet mundanos bellica pugna,

Longius a clero sit tamen ille furor:

Que prosunt aliis, aliis nocuisse probantur,

Quodfacit hunc stare, corruet alter eo:

Non bene conueniunt laicis misteria cleri,

Nec clero laici conuenit arma sequi.

Bella gerant alii, regat et paciencia clerum,

Quique tubis resonant, nos tacuisse decet.

Quo leuius cessit cuiquam victoria belli,

Victoris tanto gloria maior erit.510

Non hiis, qui poterunt ex verbo cuncta ligare,

Expedit vt ponant quomodocumque manus:

Non opus est armis, vbi vox benedicta triumphat;

Qui vincit precibus, est sibi guerra nichil:

Quem deus in tanto promouit munere clerum,

Sollempnes satis est voce mouere preces.378

Qui sibi vult pacem, paciens in pace quiescat;

Non grauat hunc mundus quem iuuat ipse deus:

Quo casu queris, tibi respondere tenebor:

Qui bellator erit, bella parantur ei.520

O quam perduros habet impaciencia fines,

Vnde solet preceps exitus esse grauis.

Impetus, vt memini, grauis est deformiter illis,

Quos sine iure dei propria iura regunt;

Stultaque multociens nocuit vexacio stulto,

Qui proprio capiti fine refundit onus:

Cumque suas vires quis vult preponere Cristi

Viribus, et bellum vincere credit eis,

Tanto debilior erit, et cum sic superare

Se putat, en victus subditur ille prius.530

Vult implere viam Balaam, set trita flagellis

Et diuina videns tardat asella viam:

Quod sibi sic hominis habet impetuosa voluntas,

Denegat effectus commoditatis opus.

Quam variis vicibus humane res variantur,

Hoc docet expertus finis vbique rei:379

Quam minima causa magnum discrimen oriri

Possit, ab effectu res manifesta docet.

Rebus in aduersis opus est moderamine multo,

Nec decet in grauibus precipitare gradum:540

Micius in duris sapiens Cato mandat agendum,

Nam nimis accelerans tardius acta facit:

Rebus in ambiguis quociens fortuna laborat,

Plus faciet paciens quam furor ille potest.

Talia rite docet, aliis dum predicat, ecce

Clerus, et econtra sic quasi cecus agit.380

Turpia doctorem fedant, cui culpa repugnat,

Nec sibi quid longo tempore laudis erit.

Nos nisi prosperitas nichil excusare valebit,

Quam constat nimiam nos tenuisse diu:550

Extitit in letis minor et sollercia nobis,

Cernere nec cecos nostra cupido sinit.

Copia multociens hominem defraudat inanem,

Atque magis plenum causat habere famem.

Quam fuerat requies nuper sine crimine clero

Dulcis, amara modo sollicitudo docet.

Casibus in letis magis est metuenda voluptas,

Sepius in vicium que vaga corda ruit:

Casibus in letis quam sit vicina ruina,

Et lapsus facilis, nemo videre potest.560

Non reputet modicum modico contenta voluntas,381

Res de postfacto que fuit ante docet:

Nec magnum reputet quisquam, quin tempore quouis

Fortuito casu perdere possit idem.

Discant precipites et quos mora nulla retardat,

Ne nimis accelerent in sua dampna manus:

Hoc docet in clero magis experiencia facti,

Quod mundana nichil cura valoris habet.

Est homo iumentis similis, qui fulget honore

Vanus, et ignorat quid sit honoris onus.570

Est honor ille deo, puto, quando superbia mentem

Non grauat, immo dei debita iura tenet.

‘Qui mecum non est, hic contra me reputatur,

Collector sine me spersor inanis erit’:

Hec sunt verba dei, cuius de pondere legis

Addit vel minuit lex positiua nichil.

Hic tractat quod, sicut non decet dominos temporales vsurpare sibi regimen in spiritualibus, ita non decet382cleri prelatos attemptare sibi guerras et huiusmodi temporalia, que mundi superbia et auaricia inducunt.

Capm. ix.Anulus et baculus sunt ius papale sequentes,Quos velut in signum spirituale tenet;Cesaris et ceptrum mundi sibi signat honorem,383Quo quasi mundane res famulantur ei.580Papa colens animas has dampnat viuificatque,Corpora set Cesar subdita iure regit.Non licet vt Cesar animas torquere valebit,Nec de posse suo res tenet illa sibi;Nec decet ex guerris hominum quod papa fatigetCorpora, namque sibi non tenet illud opus:Quisque suum faciat factum, pro quo venit ille,Saltem qui pondus tam capitale gerit.Qui tenet hic animas sub cura, celsior extat,Et gradus anterior glorificabit eum.590Quicquid agit papa, licet, vt status ille fatetur,Errat persona, non status ille tamen:Nam sacer ille status mundum transcendit, et eiusCelorum claues dextera palma gerit.Hinc aperitque polum, tetram quoque claudit abissum,384Que super aut subtus sunt, sua iura colunt;Quod ligat est firmum, quod soluit eritque solutum,Posse suum nostris sic animabus habet.Cesaris hec que sunt, lex vt reddantur eidemVult, et vt illa dei sint tribuenda deo.600Cesaris est vt ei caput inclines, animamquePape, sic proprium reddis vtrique suum:Cesar habere statum pape nequit, aut sibi papaCesaris imperium non propriare potest.Cesaris hoc non est vt spiritualia temptet,Nec decet vt papa Cesaris arma gerat:Papa suum teneat Cesarque suum, quod vtriqueIura coequata stent racione rata.Si sibi presumat Cesar papalia iura,Hoc non papa sinit, immo resistit ei:610Ergo quid est bellum pape quod Cesaris extat?Nam deus ecclesie pacis amator erat.Set quia papa suis mundum scrutatur in armis,Inueniet similem quem petit inde modum:Opponis mundo, mundus respondet, et illamQuam sibi preponis rem dabit ipse tibi.Quos prius ecclesia fundauerat ipsa fideles,385Nunc magis impaciens dura per arma necat.Rusticus agricolam, miles fera bella gerentem,Rectorem dubie nauita puppis amat:620Cristus amat pacem, pax vendicat et sibi clerum,Clerus et ergo suos debet habere pios.Turpe referre pedem nec passu stare tenaci,Turpe laborantem deseruisse ratem;Turpius est Cristi pro mundo iura fugare,Qui statuunt bellum pacis adesse loco.Omnia regna quasi, Cristi que nomen invndat,Bella gerunt reprobis horridiora Gethis.Sufficeret tamen hoc, quod bella forent laicorum,Si non quod proprio clerus in ense ferat:630Quicquid agant laici, minus excusare valeboClerum, quem Cristi regula pacis habet.Set bona que mundi fugitiua sunt velut vmbra,386Postposito Cristo, bella nephanda mouent.Quicquid in humanis sit spiritualiter actum,Clerus in officio clamat habere suo:Est et mundanis que maior gloria rebus,Vendicat hoc gladii proprietate sui.Sic modo fert clerus geminas quibus euolat alas,Illa tamen mundi plus placet ala sibi.640Sic piper vrtice mordacis semina miscent,387Dum clerus mundi sponsus adheret ei;Dumque tumens mundo clerus se miscet auaro,Quo doleat populus, fit magis egra salus.Non satis est illis populum vexare quietum,Set magnum bello sollicitare deum.Est ‘Non occides’ scriptum, set in orbe manentemPreualet hoc certum nullus habere locum.Est vbi dic ergo ius nostrum, nonne caducisTalibus in rebus quas retinere nequis?650Linea natalis matris de iure fateturHeredem Cristum, qua fuit ortus, humi:Si quid in hoc mundo nobis proprium magis esset,Pars foret hoc Cristi que titulatur ei:Hanc tenet intrusor modo set paganus, ab illaThesauris nostris nulla tributa feret.Nos neque personas neque res repetendo mouemusBella viris istis, lex ibi nostra silet:Non ibi bulla monet, ibi nec sentencia lataAggrauat, aut gladius prelia noster agit:660Que sua sunt Cristus ibi, si vult, vendicet ipse,Proque sua bellum proprietate ferat.Nos ita longinquis non frangimus ocia guerris,It neque pro Cristi dote legatus ibi;Set magis in fratres, signat quos vnda renatos,Pro mundi rebus publica bella damus.Mandatum Cristi clerus quod predicet extat,Et sibi sic lucrum spirituale gerat;Non lego quod mundi pro lucro clerus ad armaProcedat, set ibi parcat amore dei.670Sermo tamen cleri paganos nescit, vt illosConuertat, nec eo se iuuat ipse lucro:Castra sibi que domos pocius lucratur et vrbes,Pro quibus, vt vincat, forcius arma mouet.Est sibi quod proprium, sic spirituale recusat,Torpet et improprie quo foret ipse vigil;Que tamen impropria Cristus sibi dixerat,illaMundi terrena propriat ipse sua:Sic magis impropria propriat, propriisque repugnansDispropriat clerus, que dedit acta deus.680Venit enim princeps huius mundi, famulatumOptinet et nostrum, fert quia grande lucrum.Cristi pauperiem mens nostra perhorret auara,Ocia ne nostri corporis ipsa premat;Nec sua cor mulcet humilis paciencia nostrum,388Hoc etenim nostra pompa superba negat:Nullus nos cinget nisi libera nostra voluntas,Cuius habet tenera ducere frena caro.Conditor est iuris qui spernere iura videtur,Nec tenet ipse vias, quas docet esse suas;690Crimina condempnat qui crimine primus habetur,Corripiens alios deteriora facit.Ipse suas maculas, qui noscere vult aliorum,Noscat, et emendet que sua culpa parat:Qui claues Petri gestaret vt ostia celiPanderet, illa viris claudit in orbe prius.Cum magis hoc penso, magis obstupefactus in illoSum, nam lux quicquid predicat vmbra fugat:Vnius gustus infecit milia multa,Commaculantur eo cuncta sapore malo.700Sublimo residens dux prima superbia curru,Multa minans vultu, lumine, voce, manu:Subsequitur liuor, turba comitatus acerba,Pallida res, atra pestis, amara lues;Que solet et pietas peccata remittere vindex,Extat auaricia lucra caduca petens.Quam grauis est pestis, quam triste superbia nomen,Radix peccati, fons et origo mali!Fons fuit hec sceleris, tocius causa doloris,Virtutum morbus, saltus ad yma cadens,710Hospes auaricie, paupertas prodiga, fraudisPrincipium, fallax sensus, iniqus amor,Irrequies mentis, lis proxima, mortis amica,Perfida mens, racio deuia, vanus honor.Hec quasi de proprio sunt apropriata superbo,Heres et baratri primus habetur ibi:Hoc capitale malum quo regnat egens caput omneConficit, et caude par facit esse sue.Hoc caput est rerum viciis seruire coactum,Liber homo didicit hoc graue ferre iugum;720Non illud domini, quod dicitur esse suaue,Immo quod imposuit invidus hostis ei;Non quo libertas perquiritur illa salutis,Set quod seruili condicione premit.Fabrica prima, decus primum, primatis honorePreditus, est prime perdicionis opus.Prodolor, heu! tante dic que sit causa ruine:Elate mentis motus origo fuit.O mens elata, presumpcio dira, superniRegis habere locum, iudicis esse parem,730Equarique suo factori, non imitari,Equiperare deum nec bonitate sequi!Expedit exemplis vt talibus euacueturFastus, et ex humili corde paretur opus.Incertum dimitte, tene certum, quia CristiActus erat pacis, bella nec vlla mouet.Si caput ecclesie delinquat ab ordine sacro,Ecce nephas capitis membra nephanda parat.Ordo sacerdotum pro Cristi nomine guerrasNon dedit, immo pati cum pietate solet.740Fustibus hii torti quemquam torquere recusant,Cunctaque sic vincunt, dum pacienter agunt;Inque bono vicere malum, quia Cristus eorumDux fuit, et iustis iusta petita dabat.Quesiuit precibus bona spiritualia Petrus,Vicit et egregie sic sua bella prece:Hec fuit excelsi dextre victoria, cuiusViribus efficitur quicquid adesse cupit.Omnia namque pie moderatur, et omnia iustoPondere perpendit, dum sua vota dedit:750Sic qui prospiceret Cristi meditans pietatem,Non tumidus fieret nec leuitate fluens.Non fuit argentum sibi dixit Petrus et aurum,Set preciosa magis dat sibi dona deus:Dixerat hic claudo quod surgat, surgit et ille,Ambulet et vadat, vadit et ipse statim.Nunc quid erit nobis? nam si vir postulet omnisVt sic curemus, absque salute sumus.Non habet elatus animus, quo digna precetur,Molle cor; ad timidas dat deus immo preces.760Qui fuerat dulcis salibus viciatur amaris,Floriger et veris floribus extat inops.Auro magnifici sumus et virtutis egeni,Nam que sunt auri duximus illa sequi:Aurum si quis habet, satis ipsum constat habere,Est et in hoc mundo sic benedictus homo.Influit in cleri totus quasi mundus hiatum,Inque suas fauces aurea queque vorat:Vt tamen inde iuuet inopes, non paruula guttaRefluit, immo tenax propriat omne sibi.770Se dedit in precium Cristus pro munere plebi,Nos tamen ingrati nostra negamus ei.O caput ecclesie, reminiscere tempora Cristi,Si dedit exemplis talia sicut agis.Ipse redemit oues, a morteque viuificauit,Quas pietatis inops tu cruciando necas.Precipit ipse, vices per septem septuagenasDimittat Petrus, parcat et ipse reis;Tu tamen ad primam gladio cum vindice culpamPercutis, et nullo parcis amore viro.780Ecce Rachel plorat nec habet solamina tristis,Dum genus ex proprio ventre reliquit eam.O genus electum, gens sancta, quid est quod auaraScandala iudiciis ponis in orbe tuis?Prodolor! ecclesie bona, que debentur egenis,Dissipat in bellis qui dominatur eis.Prodolor! a clero, pietatis iure remoto,Cauda fit ecclesie qui solet esse caput;Fitque salus morbus, fit vitaque mors, releuamenLapsus, lex error, hostis et ipse pater.790

Capm. ix.

Anulus et baculus sunt ius papale sequentes,

Quos velut in signum spirituale tenet;

Cesaris et ceptrum mundi sibi signat honorem,383

Quo quasi mundane res famulantur ei.580

Papa colens animas has dampnat viuificatque,

Corpora set Cesar subdita iure regit.

Non licet vt Cesar animas torquere valebit,

Nec de posse suo res tenet illa sibi;

Nec decet ex guerris hominum quod papa fatiget

Corpora, namque sibi non tenet illud opus:

Quisque suum faciat factum, pro quo venit ille,

Saltem qui pondus tam capitale gerit.

Qui tenet hic animas sub cura, celsior extat,

Et gradus anterior glorificabit eum.590

Quicquid agit papa, licet, vt status ille fatetur,

Errat persona, non status ille tamen:

Nam sacer ille status mundum transcendit, et eius

Celorum claues dextera palma gerit.

Hinc aperitque polum, tetram quoque claudit abissum,384

Que super aut subtus sunt, sua iura colunt;

Quod ligat est firmum, quod soluit eritque solutum,

Posse suum nostris sic animabus habet.

Cesaris hec que sunt, lex vt reddantur eidem

Vult, et vt illa dei sint tribuenda deo.600

Cesaris est vt ei caput inclines, animamque

Pape, sic proprium reddis vtrique suum:

Cesar habere statum pape nequit, aut sibi papa

Cesaris imperium non propriare potest.

Cesaris hoc non est vt spiritualia temptet,

Nec decet vt papa Cesaris arma gerat:

Papa suum teneat Cesarque suum, quod vtrique

Iura coequata stent racione rata.

Si sibi presumat Cesar papalia iura,

Hoc non papa sinit, immo resistit ei:610

Ergo quid est bellum pape quod Cesaris extat?

Nam deus ecclesie pacis amator erat.

Set quia papa suis mundum scrutatur in armis,

Inueniet similem quem petit inde modum:

Opponis mundo, mundus respondet, et illam

Quam sibi preponis rem dabit ipse tibi.

Quos prius ecclesia fundauerat ipsa fideles,385

Nunc magis impaciens dura per arma necat.

Rusticus agricolam, miles fera bella gerentem,

Rectorem dubie nauita puppis amat:620

Cristus amat pacem, pax vendicat et sibi clerum,

Clerus et ergo suos debet habere pios.

Turpe referre pedem nec passu stare tenaci,

Turpe laborantem deseruisse ratem;

Turpius est Cristi pro mundo iura fugare,

Qui statuunt bellum pacis adesse loco.

Omnia regna quasi, Cristi que nomen invndat,

Bella gerunt reprobis horridiora Gethis.

Sufficeret tamen hoc, quod bella forent laicorum,

Si non quod proprio clerus in ense ferat:630

Quicquid agant laici, minus excusare valebo

Clerum, quem Cristi regula pacis habet.

Set bona que mundi fugitiua sunt velut vmbra,386

Postposito Cristo, bella nephanda mouent.

Quicquid in humanis sit spiritualiter actum,

Clerus in officio clamat habere suo:

Est et mundanis que maior gloria rebus,

Vendicat hoc gladii proprietate sui.

Sic modo fert clerus geminas quibus euolat alas,

Illa tamen mundi plus placet ala sibi.640

Sic piper vrtice mordacis semina miscent,387

Dum clerus mundi sponsus adheret ei;

Dumque tumens mundo clerus se miscet auaro,

Quo doleat populus, fit magis egra salus.

Non satis est illis populum vexare quietum,

Set magnum bello sollicitare deum.

Est ‘Non occides’ scriptum, set in orbe manentem

Preualet hoc certum nullus habere locum.

Est vbi dic ergo ius nostrum, nonne caducis

Talibus in rebus quas retinere nequis?650

Linea natalis matris de iure fatetur

Heredem Cristum, qua fuit ortus, humi:

Si quid in hoc mundo nobis proprium magis esset,

Pars foret hoc Cristi que titulatur ei:

Hanc tenet intrusor modo set paganus, ab illa

Thesauris nostris nulla tributa feret.

Nos neque personas neque res repetendo mouemus

Bella viris istis, lex ibi nostra silet:

Non ibi bulla monet, ibi nec sentencia lata

Aggrauat, aut gladius prelia noster agit:660

Que sua sunt Cristus ibi, si vult, vendicet ipse,

Proque sua bellum proprietate ferat.

Nos ita longinquis non frangimus ocia guerris,

It neque pro Cristi dote legatus ibi;

Set magis in fratres, signat quos vnda renatos,

Pro mundi rebus publica bella damus.

Mandatum Cristi clerus quod predicet extat,

Et sibi sic lucrum spirituale gerat;

Non lego quod mundi pro lucro clerus ad arma

Procedat, set ibi parcat amore dei.670

Sermo tamen cleri paganos nescit, vt illos

Conuertat, nec eo se iuuat ipse lucro:

Castra sibi que domos pocius lucratur et vrbes,

Pro quibus, vt vincat, forcius arma mouet.

Est sibi quod proprium, sic spirituale recusat,

Torpet et improprie quo foret ipse vigil;

Que tamen impropria Cristus sibi dixerat,illa

Mundi terrena propriat ipse sua:

Sic magis impropria propriat, propriisque repugnans

Dispropriat clerus, que dedit acta deus.680

Venit enim princeps huius mundi, famulatum

Optinet et nostrum, fert quia grande lucrum.

Cristi pauperiem mens nostra perhorret auara,

Ocia ne nostri corporis ipsa premat;

Nec sua cor mulcet humilis paciencia nostrum,388

Hoc etenim nostra pompa superba negat:

Nullus nos cinget nisi libera nostra voluntas,

Cuius habet tenera ducere frena caro.

Conditor est iuris qui spernere iura videtur,

Nec tenet ipse vias, quas docet esse suas;690

Crimina condempnat qui crimine primus habetur,

Corripiens alios deteriora facit.

Ipse suas maculas, qui noscere vult aliorum,

Noscat, et emendet que sua culpa parat:

Qui claues Petri gestaret vt ostia celi

Panderet, illa viris claudit in orbe prius.

Cum magis hoc penso, magis obstupefactus in illo

Sum, nam lux quicquid predicat vmbra fugat:

Vnius gustus infecit milia multa,

Commaculantur eo cuncta sapore malo.700

Sublimo residens dux prima superbia curru,

Multa minans vultu, lumine, voce, manu:

Subsequitur liuor, turba comitatus acerba,

Pallida res, atra pestis, amara lues;

Que solet et pietas peccata remittere vindex,

Extat auaricia lucra caduca petens.

Quam grauis est pestis, quam triste superbia nomen,

Radix peccati, fons et origo mali!

Fons fuit hec sceleris, tocius causa doloris,

Virtutum morbus, saltus ad yma cadens,710

Hospes auaricie, paupertas prodiga, fraudis

Principium, fallax sensus, iniqus amor,

Irrequies mentis, lis proxima, mortis amica,

Perfida mens, racio deuia, vanus honor.

Hec quasi de proprio sunt apropriata superbo,

Heres et baratri primus habetur ibi:

Hoc capitale malum quo regnat egens caput omne

Conficit, et caude par facit esse sue.

Hoc caput est rerum viciis seruire coactum,

Liber homo didicit hoc graue ferre iugum;720

Non illud domini, quod dicitur esse suaue,

Immo quod imposuit invidus hostis ei;

Non quo libertas perquiritur illa salutis,

Set quod seruili condicione premit.

Fabrica prima, decus primum, primatis honore

Preditus, est prime perdicionis opus.

Prodolor, heu! tante dic que sit causa ruine:

Elate mentis motus origo fuit.

O mens elata, presumpcio dira, superni

Regis habere locum, iudicis esse parem,730

Equarique suo factori, non imitari,

Equiperare deum nec bonitate sequi!

Expedit exemplis vt talibus euacuetur

Fastus, et ex humili corde paretur opus.

Incertum dimitte, tene certum, quia Cristi

Actus erat pacis, bella nec vlla mouet.

Si caput ecclesie delinquat ab ordine sacro,

Ecce nephas capitis membra nephanda parat.

Ordo sacerdotum pro Cristi nomine guerrasNon dedit, immo pati cum pietate solet.740Fustibus hii torti quemquam torquere recusant,Cunctaque sic vincunt, dum pacienter agunt;Inque bono vicere malum, quia Cristus eorumDux fuit, et iustis iusta petita dabat.Quesiuit precibus bona spiritualia Petrus,Vicit et egregie sic sua bella prece:Hec fuit excelsi dextre victoria, cuiusViribus efficitur quicquid adesse cupit.Omnia namque pie moderatur, et omnia iustoPondere perpendit, dum sua vota dedit:750Sic qui prospiceret Cristi meditans pietatem,Non tumidus fieret nec leuitate fluens.Non fuit argentum sibi dixit Petrus et aurum,Set preciosa magis dat sibi dona deus:Dixerat hic claudo quod surgat, surgit et ille,Ambulet et vadat, vadit et ipse statim.Nunc quid erit nobis? nam si vir postulet omnisVt sic curemus, absque salute sumus.Non habet elatus animus, quo digna precetur,Molle cor; ad timidas dat deus immo preces.760Qui fuerat dulcis salibus viciatur amaris,Floriger et veris floribus extat inops.Auro magnifici sumus et virtutis egeni,Nam que sunt auri duximus illa sequi:Aurum si quis habet, satis ipsum constat habere,Est et in hoc mundo sic benedictus homo.Influit in cleri totus quasi mundus hiatum,Inque suas fauces aurea queque vorat:Vt tamen inde iuuet inopes, non paruula guttaRefluit, immo tenax propriat omne sibi.770Se dedit in precium Cristus pro munere plebi,Nos tamen ingrati nostra negamus ei.O caput ecclesie, reminiscere tempora Cristi,Si dedit exemplis talia sicut agis.Ipse redemit oues, a morteque viuificauit,Quas pietatis inops tu cruciando necas.Precipit ipse, vices per septem septuagenasDimittat Petrus, parcat et ipse reis;Tu tamen ad primam gladio cum vindice culpamPercutis, et nullo parcis amore viro.780Ecce Rachel plorat nec habet solamina tristis,Dum genus ex proprio ventre reliquit eam.O genus electum, gens sancta, quid est quod auaraScandala iudiciis ponis in orbe tuis?Prodolor! ecclesie bona, que debentur egenis,Dissipat in bellis qui dominatur eis.Prodolor! a clero, pietatis iure remoto,Cauda fit ecclesie qui solet esse caput;Fitque salus morbus, fit vitaque mors, releuamenLapsus, lex error, hostis et ipse pater.790

Ordo sacerdotum pro Cristi nomine guerras

Non dedit, immo pati cum pietate solet.740

Fustibus hii torti quemquam torquere recusant,

Cunctaque sic vincunt, dum pacienter agunt;

Inque bono vicere malum, quia Cristus eorum

Dux fuit, et iustis iusta petita dabat.

Quesiuit precibus bona spiritualia Petrus,

Vicit et egregie sic sua bella prece:

Hec fuit excelsi dextre victoria, cuius

Viribus efficitur quicquid adesse cupit.

Omnia namque pie moderatur, et omnia iusto

Pondere perpendit, dum sua vota dedit:750

Sic qui prospiceret Cristi meditans pietatem,

Non tumidus fieret nec leuitate fluens.

Non fuit argentum sibi dixit Petrus et aurum,

Set preciosa magis dat sibi dona deus:

Dixerat hic claudo quod surgat, surgit et ille,

Ambulet et vadat, vadit et ipse statim.

Nunc quid erit nobis? nam si vir postulet omnis

Vt sic curemus, absque salute sumus.

Non habet elatus animus, quo digna precetur,

Molle cor; ad timidas dat deus immo preces.760

Qui fuerat dulcis salibus viciatur amaris,

Floriger et veris floribus extat inops.

Auro magnifici sumus et virtutis egeni,

Nam que sunt auri duximus illa sequi:

Aurum si quis habet, satis ipsum constat habere,

Est et in hoc mundo sic benedictus homo.

Influit in cleri totus quasi mundus hiatum,

Inque suas fauces aurea queque vorat:

Vt tamen inde iuuet inopes, non paruula gutta

Refluit, immo tenax propriat omne sibi.770

Se dedit in precium Cristus pro munere plebi,

Nos tamen ingrati nostra negamus ei.

O caput ecclesie, reminiscere tempora Cristi,

Si dedit exemplis talia sicut agis.

Ipse redemit oues, a morteque viuificauit,

Quas pietatis inops tu cruciando necas.

Precipit ipse, vices per septem septuagenas

Dimittat Petrus, parcat et ipse reis;

Tu tamen ad primam gladio cum vindice culpam

Percutis, et nullo parcis amore viro.780

Ecce Rachel plorat nec habet solamina tristis,

Dum genus ex proprio ventre reliquit eam.

O genus electum, gens sancta, quid est quod auara

Scandala iudiciis ponis in orbe tuis?

Prodolor! ecclesie bona, que debentur egenis,

Dissipat in bellis qui dominatur eis.

Prodolor! a clero, pietatis iure remoto,

Cauda fit ecclesie qui solet esse caput;

Fitque salus morbus, fit vitaque mors, releuamen

Lapsus, lex error, hostis et ipse pater.790

Hic querit quod, exquo prelati scribunt et docent ea que sunt pacis, quomodo in contrarium389ea que sunt belli procurant et operantur. Ad quam tamen questionem ipse subsequenter respondet.

Capm. x.In libris cleri Rome sic scribere vidi:‘Vt melius viuas, hec mea scripta legas.Vis seruire deo, vis noscere qualia querit?Hec lege, tuncque scies qualiter illud erit.Dilige mente deum, pete, crede, stude reuereri:’Teste libro cleri, sic iubet ipse geri.‘Est quia vita breuis, fuge luxus corporis omnes,Preponens anime celica dona tue:Iusticiam serua, tua sit lex omnibus equa;Hoc facias alii, quod cupis ipse tibi:800Ex toto corde dominum tu dilige, totaEx animaque simul sit tibi fratris amor:Gignit nempe dei dileccio fratris amorem,Et diuinus amor fratris amore viget.Munera fer miseris, que Cristo ferre teneris,Arma quibus noceas, bella nec vlla geras:Sis pius et paciens, tua sitque modestia cunctisExemplum pacis, duret vt illa magis.’Hec ita cum legi, confestim me stupor vrget,Qualiter in clero bella videre queo:810Querere sic volui de clero, quis foret ille;Qui michi responsum de racione daret.Questio mota fuit, qua sumpta clericus vnusAstat et oppositis prompserat ista meis;Supponens primis quod ei sit culmen honorisPontificis summi, talia dixit ibi.‘Diuidit imperium terrena potencia mecum,Iureque celicolo subdita regna colo;Set quia terra prope nos est celumque remotum,Que magis est nobis terra propinqua placet.820Aula michi grandis, sublimis et arte decora,Nobilis est thalamus, mollis et ipse thorus:Vt placeant ori que postulo, de melioriFercula lauta cibo sunt michi, vina bibo:Ex auium genere, de piscibus omne salubre,Vt magis est placitum, dant michi ferre cibum:Singula que genera vini dat potibus vuaOptineo, quod in hiis sit michi nulla sitis.Sunt michi carmina consona, timpana, letaque musa,Histrio dat variis cantica plena iocis:830Que mare, terra parit, meliora vel aera format,Sunt michi prompta foro, sicut habere volo.Est michi vinea, sunt viridaria fonte reclusa,Que peto de mundo cuncta tenere queo:Est michi fecundus dotalibus ortus in agris,Pompaque castrorum, summus et vrbis honor:Silua feras, volucres aer suscepit habendas,Et mare quam vario pisce repleuit aquas.Set loca non tantum nobis, nec et illa creataSufficiunt, auri sint nisi donalucri.390840‘Ecce fores large, quas seruat ianitor arte,Sic vt in has pauper nullus habebit iter:Curia quos reprobat isto sermone repellit,“State foras, vacui, flebitis ante fores.”Que non dona manum presentat ianitor illamExcludat, nostras nec sciat ipsa vias:Qui tamen occulto cupit vt sit noster amicus,Aurum det, sine quo victima nulla placet:Que manus est plena, magis inuitabitur illa,Stet foris et vacua, nec veneretur ita.850Omnia soluo, ligo, summo diademate regno,Orbis ego dominus: quid michi velle magis?Me dominum clamat, me viuens omnis adorat,Omne solum calco sic deus alter ego.Est thronus excelsus, quo possumus omnibus vnaEt benedicta manu, sic maledicta dare:Sicque potestate nostra reuerenter vbiqueMagnus in ecclesia, maior in orbe sumus.‘Dicimus, et facta iam sunt, mandamus, et ecceAccrescunt subiti dona creata lucri.860Que Cristus renuit suscepimus omnia regnaMundi, que dominans gloria vana dedit:Sic exaltati de terra traximus ad nosOmnia deliciis amplificata magis.Sic status assumptus quales sumus approbat, vt nosOcia plectentes qui cruciamus humum.Suaue iugum, leue Cristus onus nobis dedit, et nosPondera que mundi sunt grauiora damus:Iura damus populis, set nos non lege tenemur,Que michi lex placuit iuris habebit onus.870Iudiciis hominum non stat quod pecco per orbem,Sic michi cuncta licent, que magis acta placent;Et si mundus in hiis fiat michi forte rebellis,Est mea de guerris forcior ecce manus.Hiis quoque de causis respondeo papa, quod omnesPer mea terrigenos bella retrudo viros.‘Inter discipulos fuerat discordia facta,Norma set infantis pacificauit opus:Nos tamen ad veram nullo moderamine pacemFlectere quis poterit, hoc neque pompa sinit.880In cruce confixus patitur sua funera Cristus,Et fuit illa viris passio vera salus:Omnibus exemplum fuit hec paciencia Cristi,Alterutrum socii simus vt inde pii.Nos tamen in signum vindicte ponimus illam,Plebis et in mortem ferre iubemus eam:Sicque pium signum diuertimus a pietate,Que fuit et vita, nunc noua pestis erit.Sic modo sunt mortis nuper vexilla salutis,Que tulit et pacem crux modo bella gerit:890Sicque crucem domini baiulamus, mente set vllaNon sequimur dominum, qua tulit ipse crucem.Quod nequit hoc virtus, supplebunt ammodo vires,Non mos set mortis pugna parabit iter:Nostra sinistra teret quicquid fundauerat olimDextra, que sic humilis non parit oua fides.Quam collegerunt alii dispergere messemTendimus, et feritas nostra vorabit humum:Vinea sic domini nostros inculta laboresNon habet, estque magis bellica facta manus:900Sic magis, extrahere quem de pietate tenemur,Sternimus in puteum de feritate bouem.‘Quod tulerat Petrus lucrum Iudea fatetur,Quas tulit et Paulus gens manifestat opes:Nos neque cum vacuis manibus veniemus in auro,Quod tamen est lucrum spirituale nichil.Postera quicquid agat etas, iam nulla veremurCrimina, dum mundus noster amicus erit:Vt sit enim nomen nostrum nomen super omne,Est vbi rarus honor, pugna iuuabit opus.910Ense peribit homo iuxta leges Machometi,Eius qui nomen spernit habere sacrum:Nos ita decretum iam ponimus ense volutum,Nomen vt hinc nostrum presit in omne solum.Cesaris imperio qui contradicit, amicusEius in hoc mundo non reputatur homo:Sic homo, qui nomen nostrum non preficit altum,Filius est mortis, ensis in ore reus.‘Mittere sic gladium non pacem venimus orbi,Et noua iam facimus omnia, dampna tamen.920Sic caput in membra iam seuit, et aggrauat illos,Quos minus officio lederet ipse suo:Sic pater in natos nunc fit magis ipse Saturnus,Quos sua deberet lexque fouere, necat:Sic et pastor oues, quas pascere iure teneturIam vorat, et proprium predat ouile suum:Sic ferus vt iudex agitamus secla per ignem,Purgatique magis eris habemus opes.Vendat enim tunicam sibi clerus et hinc emat ensem,Cesset et a sacris quilibet ordo suis:930Nomen et in terris sic nostrum magnificemus,Vt timeant alii bella futura sibi.Iam pastoralis baculus vertetur in hastam,Mitra fit in galeam, pax ruit inque necem:391Qui prodesse velit prosit, nam nos super omnesPreferri volumus, gestet et alter onus.‘Sic nos, qui summi portamus nomina cleri,Corde magis ceci duximus arma sequi:Quicquid agant anime, nos subdere corpora mundiTendimus, et nobis lex positiua fauet;940Nam licet ex glosa gladium quod sumat vtrumque,Quo ferat extenta bellica, nostra manus.Ergo magis paueant omnes dedicere nobis,In quorum bellis os ferit atque manus.Attamen ad pacem nostram suscepimus omnesBarbaricas gentes, ne cruciemur eis:Contra Cristicolas pretendimus arma mouere,Qui modo sunt ausi vix sua iura loqui.Auriculam Petrus abscidit, vulnus et illudSanum restituit Cristus vt ante fuit;950Nostra set ira caput aufert, quo vulnere nullumNouimus in sanum post reuenire statum.Est igitur Petri maior sentencia nostra,Et gladius noster forcior ense suo.’Sic differt Clemens nunc a clemente vocatus,Errat et Acephalo nomine nomen habens.

Capm. x.

In libris cleri Rome sic scribere vidi:

‘Vt melius viuas, hec mea scripta legas.

Vis seruire deo, vis noscere qualia querit?

Hec lege, tuncque scies qualiter illud erit.

Dilige mente deum, pete, crede, stude reuereri:’

Teste libro cleri, sic iubet ipse geri.

‘Est quia vita breuis, fuge luxus corporis omnes,

Preponens anime celica dona tue:

Iusticiam serua, tua sit lex omnibus equa;

Hoc facias alii, quod cupis ipse tibi:800

Ex toto corde dominum tu dilige, tota

Ex animaque simul sit tibi fratris amor:

Gignit nempe dei dileccio fratris amorem,

Et diuinus amor fratris amore viget.

Munera fer miseris, que Cristo ferre teneris,

Arma quibus noceas, bella nec vlla geras:

Sis pius et paciens, tua sitque modestia cunctis

Exemplum pacis, duret vt illa magis.’

Hec ita cum legi, confestim me stupor vrget,

Qualiter in clero bella videre queo:810

Querere sic volui de clero, quis foret ille;

Qui michi responsum de racione daret.

Questio mota fuit, qua sumpta clericus vnus

Astat et oppositis prompserat ista meis;

Supponens primis quod ei sit culmen honoris

Pontificis summi, talia dixit ibi.

‘Diuidit imperium terrena potencia mecum,

Iureque celicolo subdita regna colo;

Set quia terra prope nos est celumque remotum,

Que magis est nobis terra propinqua placet.820

Aula michi grandis, sublimis et arte decora,

Nobilis est thalamus, mollis et ipse thorus:

Vt placeant ori que postulo, de meliori

Fercula lauta cibo sunt michi, vina bibo:

Ex auium genere, de piscibus omne salubre,

Vt magis est placitum, dant michi ferre cibum:

Singula que genera vini dat potibus vua

Optineo, quod in hiis sit michi nulla sitis.

Sunt michi carmina consona, timpana, letaque musa,

Histrio dat variis cantica plena iocis:830

Que mare, terra parit, meliora vel aera format,

Sunt michi prompta foro, sicut habere volo.

Est michi vinea, sunt viridaria fonte reclusa,

Que peto de mundo cuncta tenere queo:

Est michi fecundus dotalibus ortus in agris,

Pompaque castrorum, summus et vrbis honor:

Silua feras, volucres aer suscepit habendas,

Et mare quam vario pisce repleuit aquas.

Set loca non tantum nobis, nec et illa creata

Sufficiunt, auri sint nisi donalucri.390840

‘Ecce fores large, quas seruat ianitor arte,

Sic vt in has pauper nullus habebit iter:

Curia quos reprobat isto sermone repellit,

“State foras, vacui, flebitis ante fores.”

Que non dona manum presentat ianitor illam

Excludat, nostras nec sciat ipsa vias:

Qui tamen occulto cupit vt sit noster amicus,

Aurum det, sine quo victima nulla placet:

Que manus est plena, magis inuitabitur illa,

Stet foris et vacua, nec veneretur ita.850

Omnia soluo, ligo, summo diademate regno,

Orbis ego dominus: quid michi velle magis?

Me dominum clamat, me viuens omnis adorat,

Omne solum calco sic deus alter ego.

Est thronus excelsus, quo possumus omnibus vna

Et benedicta manu, sic maledicta dare:

Sicque potestate nostra reuerenter vbique

Magnus in ecclesia, maior in orbe sumus.

‘Dicimus, et facta iam sunt, mandamus, et ecce

Accrescunt subiti dona creata lucri.860

Que Cristus renuit suscepimus omnia regna

Mundi, que dominans gloria vana dedit:

Sic exaltati de terra traximus ad nos

Omnia deliciis amplificata magis.

Sic status assumptus quales sumus approbat, vt nos

Ocia plectentes qui cruciamus humum.

Suaue iugum, leue Cristus onus nobis dedit, et nos

Pondera que mundi sunt grauiora damus:

Iura damus populis, set nos non lege tenemur,

Que michi lex placuit iuris habebit onus.870

Iudiciis hominum non stat quod pecco per orbem,

Sic michi cuncta licent, que magis acta placent;

Et si mundus in hiis fiat michi forte rebellis,

Est mea de guerris forcior ecce manus.

Hiis quoque de causis respondeo papa, quod omnes

Per mea terrigenos bella retrudo viros.

‘Inter discipulos fuerat discordia facta,

Norma set infantis pacificauit opus:

Nos tamen ad veram nullo moderamine pacem

Flectere quis poterit, hoc neque pompa sinit.880

In cruce confixus patitur sua funera Cristus,

Et fuit illa viris passio vera salus:

Omnibus exemplum fuit hec paciencia Cristi,

Alterutrum socii simus vt inde pii.

Nos tamen in signum vindicte ponimus illam,

Plebis et in mortem ferre iubemus eam:

Sicque pium signum diuertimus a pietate,

Que fuit et vita, nunc noua pestis erit.

Sic modo sunt mortis nuper vexilla salutis,

Que tulit et pacem crux modo bella gerit:890

Sicque crucem domini baiulamus, mente set vlla

Non sequimur dominum, qua tulit ipse crucem.

Quod nequit hoc virtus, supplebunt ammodo vires,

Non mos set mortis pugna parabit iter:

Nostra sinistra teret quicquid fundauerat olim

Dextra, que sic humilis non parit oua fides.

Quam collegerunt alii dispergere messem

Tendimus, et feritas nostra vorabit humum:

Vinea sic domini nostros inculta labores

Non habet, estque magis bellica facta manus:900

Sic magis, extrahere quem de pietate tenemur,

Sternimus in puteum de feritate bouem.

‘Quod tulerat Petrus lucrum Iudea fatetur,

Quas tulit et Paulus gens manifestat opes:

Nos neque cum vacuis manibus veniemus in auro,

Quod tamen est lucrum spirituale nichil.

Postera quicquid agat etas, iam nulla veremur

Crimina, dum mundus noster amicus erit:

Vt sit enim nomen nostrum nomen super omne,

Est vbi rarus honor, pugna iuuabit opus.910

Ense peribit homo iuxta leges Machometi,

Eius qui nomen spernit habere sacrum:

Nos ita decretum iam ponimus ense volutum,

Nomen vt hinc nostrum presit in omne solum.

Cesaris imperio qui contradicit, amicus

Eius in hoc mundo non reputatur homo:

Sic homo, qui nomen nostrum non preficit altum,

Filius est mortis, ensis in ore reus.

‘Mittere sic gladium non pacem venimus orbi,

Et noua iam facimus omnia, dampna tamen.920

Sic caput in membra iam seuit, et aggrauat illos,

Quos minus officio lederet ipse suo:

Sic pater in natos nunc fit magis ipse Saturnus,

Quos sua deberet lexque fouere, necat:

Sic et pastor oues, quas pascere iure tenetur

Iam vorat, et proprium predat ouile suum:

Sic ferus vt iudex agitamus secla per ignem,

Purgatique magis eris habemus opes.

Vendat enim tunicam sibi clerus et hinc emat ensem,

Cesset et a sacris quilibet ordo suis:930

Nomen et in terris sic nostrum magnificemus,

Vt timeant alii bella futura sibi.

Iam pastoralis baculus vertetur in hastam,

Mitra fit in galeam, pax ruit inque necem:391

Qui prodesse velit prosit, nam nos super omnes

Preferri volumus, gestet et alter onus.

‘Sic nos, qui summi portamus nomina cleri,

Corde magis ceci duximus arma sequi:

Quicquid agant anime, nos subdere corpora mundi

Tendimus, et nobis lex positiua fauet;940

Nam licet ex glosa gladium quod sumat vtrumque,

Quo ferat extenta bellica, nostra manus.

Ergo magis paueant omnes dedicere nobis,

In quorum bellis os ferit atque manus.

Attamen ad pacem nostram suscepimus omnes

Barbaricas gentes, ne cruciemur eis:

Contra Cristicolas pretendimus arma mouere,

Qui modo sunt ausi vix sua iura loqui.

Auriculam Petrus abscidit, vulnus et illud

Sanum restituit Cristus vt ante fuit;950

Nostra set ira caput aufert, quo vulnere nullum

Nouimus in sanum post reuenire statum.

Est igitur Petri maior sentencia nostra,

Et gladius noster forcior ense suo.’

Sic differt Clemens nunc a clemente vocatus,

Errat et Acephalo nomine nomen habens.

Hic loquitur de prelatis illis, qui nomen sanctum sibi presumunt, appropriant tamen sibi terrena, nec aliis inde participando ex caritate subueniunt.

Capm. xi.Angelus, vt legitur, sancto quandoque IohanniDixit, cumque cadens alter adorat eum,‘Tu michi, serue dei, videas ne feceris illud,Immo deum toto cordis honore cole.’960‘Quem tamen in terris celestis ciuis honoremRespuit, hunc repetit curia nostra sibi;Flectitur inde genu, que pedes post oscula nostrosMulcent, vt Cristi pes foret alter ibi.’Precipit hoc Cristus, eius quod discipulorumNemo patris nomen querat habere sibi:In celo sancti proclamant ‘Sanctus’ vt illiQui sedet in solio dignus honore suo.‘Nos tamen in gente nomen portamus vtrumque,“O pater, o sancte,” quisque salutat, “aue!”970Extitit a Cristo data nobis magna potestas,Vndique quam mundus amplificare studet.Hoc sit vt esse potest: celum quicumque ligabit,Scimus nos mundum posse ligare satis:Nam modo lex posita bellorum ponit auaraQuod valet ecclesia vi reuocare sua.Set quicquid clerus rapit et tenet ex alienis,Hoc valet a clero tollere nullus homo.’Quicquid habet clerus proprios hoc vertit in vsus,De laicis partem vult set habere suam.980Hic bona cuncta sua fore dicit sanctificata,Nec licet vt laicus mittat ad illa manus;Partem sed laici petit ipse per omnia lucri,Nec vult cum dampno participare suo.Si communis amor fuerit, commune sit omne,Quod liquet alterutrum posse iuuare virum:Set quia iam clerus non est communis amoris,Quicquid habet soli vult retinere sibi.Ex veteri lege raptum sit quicquid ab hoste,392Non valet illud homo sanctificare deo;990Nostra set ecclesia clerus vicinia raptaPredat, et hec propria dicit habere sacra.Sic multat laicum clerus, multare set ipsumNemo potest, et ita stant modo iura noua:Sic non pastor oues pascit, set pastus ab ipsisLac vorat et vellus, alter vt ipse lupus:Sic libras siciens libros non appetit, immoMarcam pro Marco construit ipse libro:Summas non summa memoratur, et optima vinaPlusquam diuina computat esse sacra:1000Virtutis morem non, set mulieris amoremQuerit, et hoc solo temptat arare solo.Sic honor ex onere non est, nam fulget honoreCorpore, set corpus non digitabit onus.

Capm. xi.

Angelus, vt legitur, sancto quandoque Iohanni

Dixit, cumque cadens alter adorat eum,

‘Tu michi, serue dei, videas ne feceris illud,

Immo deum toto cordis honore cole.’960

‘Quem tamen in terris celestis ciuis honorem

Respuit, hunc repetit curia nostra sibi;

Flectitur inde genu, que pedes post oscula nostros

Mulcent, vt Cristi pes foret alter ibi.’

Precipit hoc Cristus, eius quod discipulorum

Nemo patris nomen querat habere sibi:

In celo sancti proclamant ‘Sanctus’ vt illi

Qui sedet in solio dignus honore suo.

‘Nos tamen in gente nomen portamus vtrumque,

“O pater, o sancte,” quisque salutat, “aue!”970

Extitit a Cristo data nobis magna potestas,

Vndique quam mundus amplificare studet.

Hoc sit vt esse potest: celum quicumque ligabit,

Scimus nos mundum posse ligare satis:

Nam modo lex posita bellorum ponit auara

Quod valet ecclesia vi reuocare sua.

Set quicquid clerus rapit et tenet ex alienis,

Hoc valet a clero tollere nullus homo.’

Quicquid habet clerus proprios hoc vertit in vsus,

De laicis partem vult set habere suam.980

Hic bona cuncta sua fore dicit sanctificata,

Nec licet vt laicus mittat ad illa manus;

Partem sed laici petit ipse per omnia lucri,

Nec vult cum dampno participare suo.

Si communis amor fuerit, commune sit omne,

Quod liquet alterutrum posse iuuare virum:

Set quia iam clerus non est communis amoris,

Quicquid habet soli vult retinere sibi.

Ex veteri lege raptum sit quicquid ab hoste,392

Non valet illud homo sanctificare deo;990

Nostra set ecclesia clerus vicinia rapta

Predat, et hec propria dicit habere sacra.

Sic multat laicum clerus, multare set ipsum

Nemo potest, et ita stant modo iura noua:

Sic non pastor oues pascit, set pastus ab ipsis

Lac vorat et vellus, alter vt ipse lupus:

Sic libras siciens libros non appetit, immo

Marcam pro Marco construit ipse libro:

Summas non summa memoratur, et optima vina

Plusquam diuina computat esse sacra:1000

Virtutis morem non, set mulieris amorem

Querit, et hoc solo temptat arare solo.

Sic honor ex onere non est, nam fulget honore

Corpore, set corpus non digitabit onus.

Hic loquitur de Simonia prelatorum, et qualiter hii delicati, dicentes se esse ecclesiam, aliis grauiora imponunt, et vlterius de censura horribili laicos pro modico impetuose infestant.

Back to Index Next