Chapter 23

Capm. xii.Ecce, deo teste, vir qui non intrat ouilePer portam, latro furque notatur eo.Sic et in ecclesiam promotus per SimoniamClerus, furtiuo se gerit inde modo;Nec bona de furto conferre placencia CristoQuis valet, immo deus pellit ab inde manus.1010Ergo valet fiscus que non vult carpere Cristus;Sunt quia mundana, mundus habebit ea:Namque suo iure dum clerus abutitur, indePriuari dignum iura fatentur eum.Se vocat ecclesiam clerus, quasi diceret, illamNon tanget laicus, est honor immo suus:Sic fastus cleri communi iustificariNon vult iusticia, set latitante via.Se leuat et reliquos subdit predatque subactosLegis composite de nouitate sue:1020Sic modo sub specie diuina cerno latereHas pompas mundi, stant neque iura dei.Sancta quid ecclesia est hominum nisi turma fidelis?Sic patet vt laicus, quem colit ipsa fides,Est pars ecclesie, melior nec clericus ipse,Ni melius viuat. Quis michi tale negat?Vna fides, vnum baptisma, deus manet vnus,Sic nos ecclesia iungit et vna tenet;Et veluti multa tegit vna cortice grana,Sic populos plures colligit vna fides.1030Ecclesie sancte cur tunc sibi nomen habereVult tantum clerus, alter vt ipse deus?Appendit legis pondus collis alienis,Set non vult humeris quid graue ferre suisOmnia dat licita sibimet, michi set prohibenda;Ille quiescit, ego sudo labore meo.Sic iter ex factis viciis prebet faciendis,Verba set econtra dicet in aure tua:Hinc plebs attonita dubitat, si credere dictis,An cleri factis debeat ipsa prius.1040Set prohibens michi rem, dum sit culpandus eadem,Vix credo verba, sunt quia facta rea:Tollere sicque nouos de clero cerno superbos,Per veteres humiles quoddeditipsa fides.Precipiunt isti maxillam percucientiSubdere, sic vt eo stet pacienter homo:Intuleris set eis si quid graue, mox tibi mortisCensuris anime dant maledicta tue.Qui necat hic animam sub pena mortis, eadem,Si posset, corpus perderet ipse prius.1050Sic magis ipse lupo fert pastor dampna malignoIn iugulando suas, quas medicaret, oues.Hii gestant celi claues, intrant nec et ipsi,Nos nec inire sinunt, quos sine lege regunt:Nec populi mentes doctrine vomere sulcant,Nec faciunt operis id quod oportet opus.Ad dextram Cristi vellent residere beati,Set nollent calicem sumere, Criste, tuam.Hii piscatores laxant sua recia lucris,Vt capiant mundum, non animabus opem.1060Sic male viuentes laicis exempla ministrant,Qui velut instructi more sequntur eos:Sic ouis ex maculis pastoris fit maculosa,Et cadit in foueam cecus vterque simul.

Capm. xii.

Ecce, deo teste, vir qui non intrat ouile

Per portam, latro furque notatur eo.

Sic et in ecclesiam promotus per Simoniam

Clerus, furtiuo se gerit inde modo;

Nec bona de furto conferre placencia Cristo

Quis valet, immo deus pellit ab inde manus.1010

Ergo valet fiscus que non vult carpere Cristus;

Sunt quia mundana, mundus habebit ea:

Namque suo iure dum clerus abutitur, inde

Priuari dignum iura fatentur eum.

Se vocat ecclesiam clerus, quasi diceret, illam

Non tanget laicus, est honor immo suus:

Sic fastus cleri communi iustificari

Non vult iusticia, set latitante via.

Se leuat et reliquos subdit predatque subactos

Legis composite de nouitate sue:1020

Sic modo sub specie diuina cerno latere

Has pompas mundi, stant neque iura dei.

Sancta quid ecclesia est hominum nisi turma fidelis?

Sic patet vt laicus, quem colit ipsa fides,

Est pars ecclesie, melior nec clericus ipse,

Ni melius viuat. Quis michi tale negat?

Vna fides, vnum baptisma, deus manet vnus,

Sic nos ecclesia iungit et vna tenet;

Et veluti multa tegit vna cortice grana,

Sic populos plures colligit vna fides.1030

Ecclesie sancte cur tunc sibi nomen habere

Vult tantum clerus, alter vt ipse deus?

Appendit legis pondus collis alienis,

Set non vult humeris quid graue ferre suis

Omnia dat licita sibimet, michi set prohibenda;

Ille quiescit, ego sudo labore meo.

Sic iter ex factis viciis prebet faciendis,

Verba set econtra dicet in aure tua:

Hinc plebs attonita dubitat, si credere dictis,

An cleri factis debeat ipsa prius.1040

Set prohibens michi rem, dum sit culpandus eadem,

Vix credo verba, sunt quia facta rea:

Tollere sicque nouos de clero cerno superbos,

Per veteres humiles quoddeditipsa fides.

Precipiunt isti maxillam percucienti

Subdere, sic vt eo stet pacienter homo:

Intuleris set eis si quid graue, mox tibi mortis

Censuris anime dant maledicta tue.

Qui necat hic animam sub pena mortis, eadem,

Si posset, corpus perderet ipse prius.1050

Sic magis ipse lupo fert pastor dampna maligno

In iugulando suas, quas medicaret, oues.

Hii gestant celi claues, intrant nec et ipsi,

Nos nec inire sinunt, quos sine lege regunt:

Nec populi mentes doctrine vomere sulcant,

Nec faciunt operis id quod oportet opus.

Ad dextram Cristi vellent residere beati,

Set nollent calicem sumere, Criste, tuam.

Hii piscatores laxant sua recia lucris,

Vt capiant mundum, non animabus opem.1060

Sic male viuentes laicis exempla ministrant,

Qui velut instructi more sequntur eos:

Sic ouis ex maculis pastoris fit maculosa,

Et cadit in foueam cecus vterque simul.

Hic loquitur qualiter prelatus non solum doctrina set eciam bonis actibus populo sibi commisso lucere deberet.

Capm. xiii.In tenebris pergens nescit quo vadat, vt illeQui non discernit que sit habenda via;Cumque caret populus doctrina, nec videt ipsumQui suus est presul iura tenere dei,Cum neque scripta docet, neque facta facit pietatis,Immo sui vicii dedita culpa patet,1070Cum de nocte sua pereat sine luce lucerna,Et virtutis habent presulis acta nichil,Tunc errare facit plebem, sine luceque cecusCecum consequitur, vnde ruina venit.Ergo suas luces accendant clarius illiQui sunt ductores, vt videamus iter.Igne lucerna micans tria dat, splendet, calet, vrit;Hec tria presul habet sub racione trium:Vita splendorem demonstrat, amorecalorem,Et quia peccantes arguit, vrit eos.1080Cum populum sibi corde ligat, precibusque beatisSeruat et auget oues, tunc placet ipse deo.Vt sit sollicitus quicumque pauore tenetur,Ne lupus ille Sathan intret ouile suum:Pascat oues presul exemplaque sancta ministret,Vt sapiant dulces mellis in ore fauos.Sepius assueuit Tubicen prodesse, suosqueDux bene pugnantes concitat ore viros:Te magis, o presul, qui dux es spiritualis,Promere lege dei consona verba decet.1090Solue tuam vocem sicut tuba ductilis altam,Osque tuum verbis instruat acta gregis:Clama, ne cesses, populo dic crimen eorum,Preuius exemplis tu tamen esto bonus.Dum sapor assidua remanens sit dulcis in vnda,Gracius ex ipso fonte bibuntur aque:Cum magis in Cristo sit cleri vita beata,Quem docet ille magis, sermo beatus erit.Sermo dei numquam vacuus redit, immo lucrataConferet emissus dupla talenta lucri:1100Sermo dei purus, mens quem sincera ministrat,Claustra poli penetrans dona reportat humo.Curatos anima tales que possidet egra,Inueniet, si vult, sana salutis iter.Qui nil terrenum sapiunt, set celica querunt,Et solum siciunt esuriuntque deum;Quos non librarum pascit nitor, immo librorum,Non facies auri, set cibat ara dei;Hii, cum sint propria digni mercede laboris,Permansura serunt que sine fine metunt.1110Sic qui recta docet, facit et super hoc quod oportet,Expedit vt facias quod tibi dictat opus:Tunc bene fortis equs reserato carcere currit,Cum quos pretereat quosque sequetur habet.Legis enim veteris scripture sunt memorande,Quo bonus exemplum pastor habere queat.Commemoranda satis fuit hec sapiencia, quandoAnte gregem virgas ordinat ille Iacob:Partim nudat eas ablato cortice, partimCorticis indutas veste relinquit eas.1120In virgis splendet sublato cortice candor,Cum de scripturis splendida verba trahit;Cortex saluatur, cum litera sola tenetur,Et pastor sensu simplice pascit oues.393Set quid pastores dicent exempla negantes?Vt sibi proficiant ista nec illa tenent.Cuius nec vita bona seu doctrina iuuabit,Instruat vt populum, nil reputamus eum.Indiscreta tamen sunt qui documenta parantesScismatis in plebem magna pericla mouent.1130Indocti causa doctoris sepe scolaresVirtutis capiunt commoda nulla scole:Sic importuni prelati, quamuis habundentDogmata, si desint acta, vigore carent.Quidam corripiunt magis ignibus impetuosi,Et velut vrsus oues de feritate premunt;Talis enim doctor, cum durius increpat vllum,Ledit eum cuius debuit esse salus;Vulnerat ipse reos, set vulnera nulla medetur;Prouocat in peius quod fuit ante malum:1140Sic nos prelati nequit os curare superbi,Cum viciosus homo moribus auctor erit.Est et prelatus, qui corripiens quasi blandoDe sermone fauet, nec reus inde cauet:Corripiebat Hely pueros dulcedine patris,Non vice pastoris, non grauitate soni;Pro quorum culpa dampnatur Hely, quia valdeImpius in pueris per pia verba fuit.Sic pastor qui subiectos non corripit, iram394Summi patris emens carcere dignus erit.1150Ista solent scribi, ‘Medium tenuere beati,Non nimis alta petas, nec nimis yma geras.’Non nimis ex duro presul nos iure fatiget,Nec nimis ex molli simplicitate sinat.Si non leua manus equitis moderacior extet,Oppositis frenis sepe repugnat equs.Eripit interdum, modo dat medicina salutem,Nil prodest quod non ledere possit idem.Set qui frena tenet, prouiso tempore, presul,Quo magis est sanum ducet honestus iter:1160Sepius ex dulci peccans sermone reviuit,Qui magis impaciens verba per acra foret.Expedit interdum tamen absque fauore rebellesEqua quod inuitos presulis ira premat:Sepe ferus morbus herbis mitescit amaris,Namque feret molles aspera spina rosas:Dura vides quod humus stimulantibus obruta sulcisSepius ad placitum molle cacumen habet.Vnctus erit presul oleo, quod plura figurat,Precipueque sibi conuenit illa sequi:1170Quatuor ista facit, penetrat, lucet, cibat, vngit,Que sibi mitratus debet habere bonus.Nil penetrare potest nisi cum virtute vigoris,Ista tamen virtus in penetrando iuuat;Nam cum mollicies fuerit coniuncta vigori,Mitis et austerus presulis actus erit.Fermento careat, oleo spergatur, vt absitCulpa nocens, et eum sanctus inungat amor:Vox ita doctoris, quanto sublimius intusCorda ferit, tanto forcius illa mouet:1180Sic olei virtus virtutes ponderat eque,Forcia dum penetrat, micius acta regit.Lux cecis, cibus est ieiunis, vnccio morbis;Hiis iubar infundit, hos cibat, hosque fouet:Lux est exemplo, cibus est dum pascit egenos,Vnccio dum populis dulcia verba serit.Hoc oleo, testante Dauid, Cristus fuit vnctus,Vnguine leticie cum pater vnxit eum:Non vnguntur eo qui culpam Simonis equant,Qui vendunt vel emunt, nec sacra gratis habent:1190Exulat hic de plebe dei qui peccat in istis,Tales nam pellit Cristus ab ede sua.

Capm. xiii.

In tenebris pergens nescit quo vadat, vt ille

Qui non discernit que sit habenda via;

Cumque caret populus doctrina, nec videt ipsum

Qui suus est presul iura tenere dei,

Cum neque scripta docet, neque facta facit pietatis,

Immo sui vicii dedita culpa patet,1070

Cum de nocte sua pereat sine luce lucerna,

Et virtutis habent presulis acta nichil,

Tunc errare facit plebem, sine luceque cecus

Cecum consequitur, vnde ruina venit.

Ergo suas luces accendant clarius illi

Qui sunt ductores, vt videamus iter.

Igne lucerna micans tria dat, splendet, calet, vrit;

Hec tria presul habet sub racione trium:

Vita splendorem demonstrat, amorecalorem,

Et quia peccantes arguit, vrit eos.1080

Cum populum sibi corde ligat, precibusque beatis

Seruat et auget oues, tunc placet ipse deo.

Vt sit sollicitus quicumque pauore tenetur,

Ne lupus ille Sathan intret ouile suum:

Pascat oues presul exemplaque sancta ministret,

Vt sapiant dulces mellis in ore fauos.

Sepius assueuit Tubicen prodesse, suosque

Dux bene pugnantes concitat ore viros:

Te magis, o presul, qui dux es spiritualis,

Promere lege dei consona verba decet.1090

Solue tuam vocem sicut tuba ductilis altam,

Osque tuum verbis instruat acta gregis:

Clama, ne cesses, populo dic crimen eorum,

Preuius exemplis tu tamen esto bonus.

Dum sapor assidua remanens sit dulcis in vnda,

Gracius ex ipso fonte bibuntur aque:

Cum magis in Cristo sit cleri vita beata,

Quem docet ille magis, sermo beatus erit.

Sermo dei numquam vacuus redit, immo lucrata

Conferet emissus dupla talenta lucri:1100

Sermo dei purus, mens quem sincera ministrat,

Claustra poli penetrans dona reportat humo.

Curatos anima tales que possidet egra,

Inueniet, si vult, sana salutis iter.

Qui nil terrenum sapiunt, set celica querunt,

Et solum siciunt esuriuntque deum;

Quos non librarum pascit nitor, immo librorum,

Non facies auri, set cibat ara dei;

Hii, cum sint propria digni mercede laboris,

Permansura serunt que sine fine metunt.1110

Sic qui recta docet, facit et super hoc quod oportet,

Expedit vt facias quod tibi dictat opus:

Tunc bene fortis equs reserato carcere currit,

Cum quos pretereat quosque sequetur habet.

Legis enim veteris scripture sunt memorande,

Quo bonus exemplum pastor habere queat.

Commemoranda satis fuit hec sapiencia, quando

Ante gregem virgas ordinat ille Iacob:

Partim nudat eas ablato cortice, partim

Corticis indutas veste relinquit eas.1120

In virgis splendet sublato cortice candor,

Cum de scripturis splendida verba trahit;

Cortex saluatur, cum litera sola tenetur,

Et pastor sensu simplice pascit oues.393

Set quid pastores dicent exempla negantes?

Vt sibi proficiant ista nec illa tenent.

Cuius nec vita bona seu doctrina iuuabit,

Instruat vt populum, nil reputamus eum.

Indiscreta tamen sunt qui documenta parantes

Scismatis in plebem magna pericla mouent.1130

Indocti causa doctoris sepe scolares

Virtutis capiunt commoda nulla scole:

Sic importuni prelati, quamuis habundent

Dogmata, si desint acta, vigore carent.

Quidam corripiunt magis ignibus impetuosi,

Et velut vrsus oues de feritate premunt;

Talis enim doctor, cum durius increpat vllum,

Ledit eum cuius debuit esse salus;

Vulnerat ipse reos, set vulnera nulla medetur;

Prouocat in peius quod fuit ante malum:1140

Sic nos prelati nequit os curare superbi,

Cum viciosus homo moribus auctor erit.

Est et prelatus, qui corripiens quasi blando

De sermone fauet, nec reus inde cauet:

Corripiebat Hely pueros dulcedine patris,

Non vice pastoris, non grauitate soni;

Pro quorum culpa dampnatur Hely, quia valde

Impius in pueris per pia verba fuit.

Sic pastor qui subiectos non corripit, iram394

Summi patris emens carcere dignus erit.1150

Ista solent scribi, ‘Medium tenuere beati,

Non nimis alta petas, nec nimis yma geras.’

Non nimis ex duro presul nos iure fatiget,

Nec nimis ex molli simplicitate sinat.

Si non leua manus equitis moderacior extet,

Oppositis frenis sepe repugnat equs.

Eripit interdum, modo dat medicina salutem,

Nil prodest quod non ledere possit idem.

Set qui frena tenet, prouiso tempore, presul,

Quo magis est sanum ducet honestus iter:1160

Sepius ex dulci peccans sermone reviuit,

Qui magis impaciens verba per acra foret.

Expedit interdum tamen absque fauore rebelles

Equa quod inuitos presulis ira premat:

Sepe ferus morbus herbis mitescit amaris,

Namque feret molles aspera spina rosas:

Dura vides quod humus stimulantibus obruta sulcis

Sepius ad placitum molle cacumen habet.

Vnctus erit presul oleo, quod plura figurat,

Precipueque sibi conuenit illa sequi:1170

Quatuor ista facit, penetrat, lucet, cibat, vngit,

Que sibi mitratus debet habere bonus.

Nil penetrare potest nisi cum virtute vigoris,

Ista tamen virtus in penetrando iuuat;

Nam cum mollicies fuerit coniuncta vigori,

Mitis et austerus presulis actus erit.

Fermento careat, oleo spergatur, vt absit

Culpa nocens, et eum sanctus inungat amor:

Vox ita doctoris, quanto sublimius intus

Corda ferit, tanto forcius illa mouet:1180

Sic olei virtus virtutes ponderat eque,

Forcia dum penetrat, micius acta regit.

Lux cecis, cibus est ieiunis, vnccio morbis;

Hiis iubar infundit, hos cibat, hosque fouet:

Lux est exemplo, cibus est dum pascit egenos,

Vnccio dum populis dulcia verba serit.

Hoc oleo, testante Dauid, Cristus fuit vnctus,

Vnguine leticie cum pater vnxit eum:

Non vnguntur eo qui culpam Simonis equant,

Qui vendunt vel emunt, nec sacra gratis habent:1190

Exulat hic de plebe dei qui peccat in istis,

Tales nam pellit Cristus ab ede sua.

Hic loquitur qualiter signa Anticristi in Curia Romana precipue ex auaricia secundum quosdam apparuerunt.

Capm. xiiii.Plura locutura mens deficit ipsa timore,Labitur exanguis et tremefacta silet;Huius enim vicii michi tangere si licet vlla,Testis erit Cristus Romaque tota simul.Roma manus rodit non dantes, spernit et odit,Donum pro dono sic capit omnis homo.Non est acceptor personarum deus, immoGracior intendit actibus ipse viri;1200Gracia set nostra tantum quos mundus in auroDitat, non alios accipit illa viros.Qui precium ponit diues preciata reportatMunera, nam tali curia tota fauet:Assumens oleum secum non intrat ibidem,Aurea ni valeat vngere gutta manum:Copia nil morum confert vbi deficit aurum,Nam virtus inopum nulla meretur opem.Auro si pulses, intrabis, et illud habebisQuod petis, et donum fert tibi dona tuum:1210Si tibi vis detur large, da munera larga,Nam si pauca seras, premia pauca metes.Quid faciet sapiens? stultus de munere gaudet.Dicat ad hec clerus, qui sapit ista magis.395Munera, crede michi, capiunt hominesque deosque,Placatur donis maior in orbe datis:Set cum pro mundo tribuat sua munera Simon,Promotus Cristi non erit inde sui.Vt veniant ad aquas sicientes sponte citauitCristus, et ecce suo fonte cibauit eos;1220Fontibus et nostris siciens non hauriet vllusAbsque lucri pretio, quod dabit ipse prius.Vendere quid pro quo modus est quem curia nostraSeruat, et auxilio Simonis ipsa viget:Curia nostra virum nouit sine munere nullum,Set redit in vacuis euacuata manus.Dum dare vult laicus, precellit Theologiam;Si des dona michi, dona rependo tibi:Marcus, Matheus, Lucas, si nulla, Iohannes,Dona ferant, perdunt que sibi dona petunt:1230Si veniat famulus mundi, viget ipse receptus,Si famulus Cristi, nemo ministrat ei.Si veniat pauper, musis comitatus Homeri,Et nichil attulerit, pauper vt ante redit:Si nouus Augustinus ibi peteret, nec haberetQuod daret ipse prius, transiet ipse vagus.Construit atque legit laicus, bene cantat, in auro;Si dare sufficiat, stat bene quicquid agit.Qualis enim pietas hec est discernite vosmet,Aut si iusticia iura tenebit ita.1240Si labat ecclesia declinans forte per istos,Summus eam releuet de pietate sua,Confundens hereses et que sunt scismata tollat,Ne quis Cristicolas perdere possit oues:Vnanimes redeant tibi, te miserante, redemptor,Quos pax, quos pietas, quos liget vna fides.Anticristus aget que sunt contraria Cristo,Mores subuertens et viciosa fouens:Nescio si forte mundo iam venerat iste,Eius enim video plurima signa modo.1250Petri que titubat nauem prius erige, Criste,Quam pereat, nec eam fastus in orbe voret.

Capm. xiiii.

Plura locutura mens deficit ipsa timore,

Labitur exanguis et tremefacta silet;

Huius enim vicii michi tangere si licet vlla,

Testis erit Cristus Romaque tota simul.

Roma manus rodit non dantes, spernit et odit,

Donum pro dono sic capit omnis homo.

Non est acceptor personarum deus, immo

Gracior intendit actibus ipse viri;1200

Gracia set nostra tantum quos mundus in auro

Ditat, non alios accipit illa viros.

Qui precium ponit diues preciata reportat

Munera, nam tali curia tota fauet:

Assumens oleum secum non intrat ibidem,

Aurea ni valeat vngere gutta manum:

Copia nil morum confert vbi deficit aurum,

Nam virtus inopum nulla meretur opem.

Auro si pulses, intrabis, et illud habebis

Quod petis, et donum fert tibi dona tuum:1210

Si tibi vis detur large, da munera larga,

Nam si pauca seras, premia pauca metes.

Quid faciet sapiens? stultus de munere gaudet.

Dicat ad hec clerus, qui sapit ista magis.395

Munera, crede michi, capiunt hominesque deosque,

Placatur donis maior in orbe datis:

Set cum pro mundo tribuat sua munera Simon,

Promotus Cristi non erit inde sui.

Vt veniant ad aquas sicientes sponte citauit

Cristus, et ecce suo fonte cibauit eos;1220

Fontibus et nostris siciens non hauriet vllus

Absque lucri pretio, quod dabit ipse prius.

Vendere quid pro quo modus est quem curia nostra

Seruat, et auxilio Simonis ipsa viget:

Curia nostra virum nouit sine munere nullum,

Set redit in vacuis euacuata manus.

Dum dare vult laicus, precellit Theologiam;

Si des dona michi, dona rependo tibi:

Marcus, Matheus, Lucas, si nulla, Iohannes,

Dona ferant, perdunt que sibi dona petunt:1230

Si veniat famulus mundi, viget ipse receptus,

Si famulus Cristi, nemo ministrat ei.

Si veniat pauper, musis comitatus Homeri,

Et nichil attulerit, pauper vt ante redit:

Si nouus Augustinus ibi peteret, nec haberet

Quod daret ipse prius, transiet ipse vagus.

Construit atque legit laicus, bene cantat, in auro;

Si dare sufficiat, stat bene quicquid agit.

Qualis enim pietas hec est discernite vosmet,

Aut si iusticia iura tenebit ita.1240

Si labat ecclesia declinans forte per istos,

Summus eam releuet de pietate sua,

Confundens hereses et que sunt scismata tollat,

Ne quis Cristicolas perdere possit oues:

Vnanimes redeant tibi, te miserante, redemptor,

Quos pax, quos pietas, quos liget vna fides.

Anticristus aget que sunt contraria Cristo,

Mores subuertens et viciosa fouens:

Nescio si forte mundo iam venerat iste,

Eius enim video plurima signa modo.1250

Petri que titubat nauem prius erige, Criste,

Quam pereat, nec eam fastus in orbe voret.

Hic loquitur secundum commune dictum, qualiter honores et non onera prelacie plures affectant, quo magis in ecclesia cessant virtutes, et vicia multipliciter accrescunt.

Capm. xv.O deus, omne patet tibi cor loquiturque voluntas,Et secreta tuo lumine nulla latent:Tu nosti, domine, quod quantum distat ab ortuSolis in occasum regula prima fugit.Ipsa fides operans, quam tu plantare volebasEst quasi de clero preuaricata modo:Ius quod erat Cristi mundus sine iure resoluit,Prelatosque nouos vendicat ipse suos.1260Nomen enim sancti sanctum non efficit, immoEfficitur sanctus quem probat ipse deus.Nos tamen a plebe si nomine glorificemur,Et laudet mundus, laus placet illa satis:Laruata facie sic fallitur ordo paternus,396Quo furtiuus honor expoliauit onus.Vox populi cum voce dei concordat, vt ipsaIn rebus dubiis sit metuenda magis:Hec ego que dicam dictum commune docebat,Nec mea verba sibi quid nouitatis habent.1270In cathedram Moysi nunc ascendunt Pharisei,Et scribe scribunt dogma, nec illud agunt.Nam constans, humilis, largus, castus que modestus,Fit quibus ecclesiis regula culta prius,Nunc vanos, cupidos, elatos, luxuriosos,Raptoresque suo substituere loco.Pacificos ira mitesque superbia vicit,Nummus habet iustos et Venus illa sacros.Sic non iusticia causas regit, immo voluntasObfuscata malis que racione carent:1280Sic modo terra deos colit et laceratur ab ipsis,Est dum lex cleri nescia lege dei.Nudis iam verbis vani tua iura figurant,Et nichil aut modicum pondere iuris agunt;Exemplis operum te raro, Criste, sequntur,Perfectumque tue legis inane tenent.Que tua precepta ponunt, deponere curantA propriis humeris, que michi ferre iubent;Hec precepta tamen que gloria ponit inanis,A me tollentes propria ferre volunt.1290De fundamento non curant, immo columpneEffigiem laruant, se quoque templa vocant.Nuper erat celum corruptum, sicque superbusCorruit ex altis, lapsus et yma tenet;Proque suo vicio sic Adam de paradiso,Sic Iudasque suum perdidit ipse gradum:Non faciunt hominem status aut locus esse beatum,Quin magis hos sternunt qui superesse volunt.O deus, ecclesiam fecisti quam tibi sanctam,Sanctos prelatos fac simul inde tuos:1300Corrigat, oro, deus, tua iam clemencia tales,Nos quibus vt sanctis subdere colla iubes:Esse duces nostros quos lege tua statuisti,Fac magis vt recta semita ducat eos;Et licet instabilis vanus sit et actus eorum,Da populo stabilem semper habere fidem:Da, deus, et clero, verbo quod possit et actuSic reuocare malum, nos vt in orbe iuuet.Exoptata diu dulcis medicina dolorum,Sero licet veniat, grata venire solet:1310Sique boni fiant de clero, nos melioresTunc erimus, que dei laus ita maior erit.

Capm. xv.

O deus, omne patet tibi cor loquiturque voluntas,

Et secreta tuo lumine nulla latent:

Tu nosti, domine, quod quantum distat ab ortu

Solis in occasum regula prima fugit.

Ipsa fides operans, quam tu plantare volebas

Est quasi de clero preuaricata modo:

Ius quod erat Cristi mundus sine iure resoluit,

Prelatosque nouos vendicat ipse suos.1260

Nomen enim sancti sanctum non efficit, immo

Efficitur sanctus quem probat ipse deus.

Nos tamen a plebe si nomine glorificemur,

Et laudet mundus, laus placet illa satis:

Laruata facie sic fallitur ordo paternus,396

Quo furtiuus honor expoliauit onus.

Vox populi cum voce dei concordat, vt ipsa

In rebus dubiis sit metuenda magis:

Hec ego que dicam dictum commune docebat,

Nec mea verba sibi quid nouitatis habent.1270

In cathedram Moysi nunc ascendunt Pharisei,

Et scribe scribunt dogma, nec illud agunt.

Nam constans, humilis, largus, castus que modestus,

Fit quibus ecclesiis regula culta prius,

Nunc vanos, cupidos, elatos, luxuriosos,

Raptoresque suo substituere loco.

Pacificos ira mitesque superbia vicit,

Nummus habet iustos et Venus illa sacros.

Sic non iusticia causas regit, immo voluntas

Obfuscata malis que racione carent:1280

Sic modo terra deos colit et laceratur ab ipsis,

Est dum lex cleri nescia lege dei.

Nudis iam verbis vani tua iura figurant,

Et nichil aut modicum pondere iuris agunt;

Exemplis operum te raro, Criste, sequntur,

Perfectumque tue legis inane tenent.

Que tua precepta ponunt, deponere curant

A propriis humeris, que michi ferre iubent;

Hec precepta tamen que gloria ponit inanis,

A me tollentes propria ferre volunt.1290

De fundamento non curant, immo columpne

Effigiem laruant, se quoque templa vocant.

Nuper erat celum corruptum, sicque superbus

Corruit ex altis, lapsus et yma tenet;

Proque suo vicio sic Adam de paradiso,

Sic Iudasque suum perdidit ipse gradum:

Non faciunt hominem status aut locus esse beatum,

Quin magis hos sternunt qui superesse volunt.

O deus, ecclesiam fecisti quam tibi sanctam,

Sanctos prelatos fac simul inde tuos:1300

Corrigat, oro, deus, tua iam clemencia tales,

Nos quibus vt sanctis subdere colla iubes:

Esse duces nostros quos lege tua statuisti,

Fac magis vt recta semita ducat eos;

Et licet instabilis vanus sit et actus eorum,

Da populo stabilem semper habere fidem:

Da, deus, et clero, verbo quod possit et actu

Sic reuocare malum, nos vt in orbe iuuet.

Exoptata diu dulcis medicina dolorum,

Sero licet veniat, grata venire solet:1310

Sique boni fiant de clero, nos meliores

Tunc erimus, que dei laus ita maior erit.

Postquam dictum est de illis qui errant in statu prelacie, dicendum est de errore curatorum, qui sub prelatis constituti, parochiarum curas in animarum suarum periculo admittentes negligenter omittunt: et primo intendit dicere de curatis illis qui suas curas omittentes ad seruiendum magnatum curiis adherent.

Capm. xvi.Presulis incauti, sicut de voce recepi,Errores scripsi, pennaque cessat ibi.Sunt tamen, in curis anime qui iura ministrant,Rectores alii non sine labe doli.Quo status ille modo se tendit scribere tendo,Si sit ibi mundus vel magis ipse deus.Ad tempus presens rectorum facta reuoluens,Inuenio mundi quod solet esse dei.1320Presulis errore, curarum qui caput extat,Errat curatus, presulis ipse manus.Iam sine prebenda de Simonis arte creataNil putat ecclesiam quomodocumque bonam:Hec prebenda tamen inopem non, set meretricemPascit, sicque deum non colit, immo deam.Tales nec caste curant neque viuere caute,De quibus exempla sunt modo sepe mala:Vestis habet pompam, cibus vsum deliciarum,Et thorus incestum clamat habere suum.1330Ex Cristi poteris nuper cognoscere verbisDiscipulos tunicas non habuisse duas;Set quia discipuli non sunt, in talibus istiNolunt impositum sic retinere modum.Non tantum vestes geminant set condiciones,Quas magis errantes regula nulla sapit:En venit incastos aurum precingere lumbos,Denotet vt vanos comptus inanis eos;Militis effigie, nisi solum calcar abesse,Cernimus hos pompis degenerare suis.1340Cuius honor, sit onus; qui lucris participareVult, sic de dampnis participaret eis:Sic iubet equa fides, sic lex decreuit ad omnes,Set modo qui curant ipsa statuta negant.Curas admittunt pingues et pinguia sumunt,Set nolunt cure pondera ferre sue.Si viciis residere nequit curatus in istaCura, tunc aliam querit habere nouam;Inficiens primam, post polluit ipse secundam,Sic loca non vicia mutat et ipse sua.1350Litera dispensat curato presulis empta,Et sic curati cura relicta manet;Presbiterum laicum retinet sibi substituendum,Curia magnatum dum retinebit eum.Est vt apes ibi sollicitus dum spirat honores,Set piger in cura tardat agenda sua.Quicquid habet mundus fictum, tunc fingit et ille,Curia quo dignum credere possit eum:Verba dabit blanda, set nec canis aptus ad arcum,Sic humili vultu flectit ad yma genu.1360Alter vt ille Iacob socios supplantat, et omneQuo poterit mundi lucra tenere facit.Absit eum quicquam tamen absque iuuamine doctiSimonis incipere, qui suus actor erit:Ostia si clausa fuerint, sic intrat ouile,Ac aliunde suum carpit auarus iter.De curis anime nil curat, dummodo terreCuria magnatis sit sibi culta lucris:Fert sibi nil virtus anime set corporis actus,Munus non meritum dat sibi ferre statum.1370Qui nichil est per se, nec habet quo tendat in altum,Expedit alterius vt releuetur ope:Est tamen absurdum, cum quilibet ex alienoIntumet vlterius quam tumuisse decet.397Littera dum Regis Papales supplicat aures,Simon et est medius, vngat vt ipse manus,398Enlaicusnoster fit clericus aptus vt omnesSimone consultus scandat in orbe gradus.Hic qui pauper heri fuerat quasi nudus et omniLaude carens, nec eum patris habebat honor,1380Cuius erat tunica vilis, non larga set arta,Vix sibi que tetigit simplicitate genu,Hunc polimita modo vestis circumdat, et eiusAlludens pedibus fimbria lambit humum:Vestis que medium non nouit poplicis olim,Iam colit hec talos oscula dando pedi.Si mundi speculum scruteris in huius amictu,Plurima rectoris cernere vana potes.Presulis ipse gradum si non dum scandere possit,Ecce tamen vestes comparat ipse pares.1390Cuius erat solus nuper catulus domicellus,En sequitur totus nunc quasi mundus eum;Cuius erat baculus nuper palfridus, ad eiusSellam cum loris subditur altus equs.Sic viget in curis diues, set moribus expersIndiget, et vano more gubernat opes.Compotus in mundi rebus quod fiat habundePerstudet, vt domino det sua iura suo:Computet vt Cristo set de curis animarum,Turpiter absque lucro fossa talenta latent.1400Curia sic Cristi tollit mundana clientem,Qui venit ad laqueum, dum sitit ipse lucrum.

Capm. xvi.

Presulis incauti, sicut de voce recepi,

Errores scripsi, pennaque cessat ibi.

Sunt tamen, in curis anime qui iura ministrant,

Rectores alii non sine labe doli.

Quo status ille modo se tendit scribere tendo,

Si sit ibi mundus vel magis ipse deus.

Ad tempus presens rectorum facta reuoluens,

Inuenio mundi quod solet esse dei.1320

Presulis errore, curarum qui caput extat,

Errat curatus, presulis ipse manus.

Iam sine prebenda de Simonis arte creata

Nil putat ecclesiam quomodocumque bonam:

Hec prebenda tamen inopem non, set meretricem

Pascit, sicque deum non colit, immo deam.

Tales nec caste curant neque viuere caute,

De quibus exempla sunt modo sepe mala:

Vestis habet pompam, cibus vsum deliciarum,

Et thorus incestum clamat habere suum.1330

Ex Cristi poteris nuper cognoscere verbis

Discipulos tunicas non habuisse duas;

Set quia discipuli non sunt, in talibus isti

Nolunt impositum sic retinere modum.

Non tantum vestes geminant set condiciones,

Quas magis errantes regula nulla sapit:

En venit incastos aurum precingere lumbos,

Denotet vt vanos comptus inanis eos;

Militis effigie, nisi solum calcar abesse,

Cernimus hos pompis degenerare suis.1340

Cuius honor, sit onus; qui lucris participare

Vult, sic de dampnis participaret eis:

Sic iubet equa fides, sic lex decreuit ad omnes,

Set modo qui curant ipsa statuta negant.

Curas admittunt pingues et pinguia sumunt,

Set nolunt cure pondera ferre sue.

Si viciis residere nequit curatus in ista

Cura, tunc aliam querit habere nouam;

Inficiens primam, post polluit ipse secundam,

Sic loca non vicia mutat et ipse sua.1350

Litera dispensat curato presulis empta,

Et sic curati cura relicta manet;

Presbiterum laicum retinet sibi substituendum,

Curia magnatum dum retinebit eum.

Est vt apes ibi sollicitus dum spirat honores,

Set piger in cura tardat agenda sua.

Quicquid habet mundus fictum, tunc fingit et ille,

Curia quo dignum credere possit eum:

Verba dabit blanda, set nec canis aptus ad arcum,

Sic humili vultu flectit ad yma genu.1360

Alter vt ille Iacob socios supplantat, et omne

Quo poterit mundi lucra tenere facit.

Absit eum quicquam tamen absque iuuamine docti

Simonis incipere, qui suus actor erit:

Ostia si clausa fuerint, sic intrat ouile,

Ac aliunde suum carpit auarus iter.

De curis anime nil curat, dummodo terre

Curia magnatis sit sibi culta lucris:

Fert sibi nil virtus anime set corporis actus,

Munus non meritum dat sibi ferre statum.1370

Qui nichil est per se, nec habet quo tendat in altum,

Expedit alterius vt releuetur ope:

Est tamen absurdum, cum quilibet ex alieno

Intumet vlterius quam tumuisse decet.397

Littera dum Regis Papales supplicat aures,

Simon et est medius, vngat vt ipse manus,398

Enlaicusnoster fit clericus aptus vt omnes

Simone consultus scandat in orbe gradus.

Hic qui pauper heri fuerat quasi nudus et omni

Laude carens, nec eum patris habebat honor,1380

Cuius erat tunica vilis, non larga set arta,

Vix sibi que tetigit simplicitate genu,

Hunc polimita modo vestis circumdat, et eius

Alludens pedibus fimbria lambit humum:

Vestis que medium non nouit poplicis olim,

Iam colit hec talos oscula dando pedi.

Si mundi speculum scruteris in huius amictu,

Plurima rectoris cernere vana potes.

Presulis ipse gradum si non dum scandere possit,

Ecce tamen vestes comparat ipse pares.1390

Cuius erat solus nuper catulus domicellus,

En sequitur totus nunc quasi mundus eum;

Cuius erat baculus nuper palfridus, ad eius

Sellam cum loris subditur altus equs.

Sic viget in curis diues, set moribus expers

Indiget, et vano more gubernat opes.

Compotus in mundi rebus quod fiat habunde

Perstudet, vt domino det sua iura suo:

Computet vt Cristo set de curis animarum,

Turpiter absque lucro fossa talenta latent.1400

Curia sic Cristi tollit mundana clientem,

Qui venit ad laqueum, dum sitit ipse lucrum.

Hic loquitur de rectoribus illis, qui ab episcopo licenciati se fingunt ire scolas, vt sub nomine virtutis vicia corporalia frequentent.

Capm. xvii.Alter adest rector, causam designat et ipse,Dicit enim sacras quod cupit ire scolas:Vt vagus astet ibi prece ruffi presul et albiAnnuit, vt dominis quosamat ipse nimis.Sic rector sibi sub specie virtutis adoptat,Vt queat in viciis rite studere vagus.Nil decreta placent sibi nec sacra theologia,Ars sibi nature sufficit immo sue:1410Ipsa magistra docet res plures, discit et ille,Scribit et in nocte que studet ipse die.Et propter formam tandem petit ipse cathedram,Vt sit ad hoc ductus, plura dat ipse prius:Sic est curatus doctoris sede locatus,Datque legenda suis mistica iura scolis.‘Ve soli,’ legimus ex scripturis Salomonis,Namque virum solum nemo requirit eum:Qua racione scole mos est, quod quisque studereDebet cum socia doctus in arte sua.1420Ipse deus sociam fecit per secula primam,Vt iuuet hec hominem, sicque creauit eam:Masculus in primo factus fuit, atque secundoFemina, sic vt in hiis det deus esse genus:Istaque principia discretus rector agendaPerstudet, et vota prebet in arte pia.Quis laterisque sui costam quam sentit abesseNon cuperet, per quam perficeretur homo?Prima viri costa mulier fuit ipsa creata,Vult igitur costam rector habere suam.1430Nam deus humanam precepit crescere gentem,Cuius precepto multiplicabit homo:Sic sibi multiplicat rector, dum semen habundat,Vt sit mandati non reus ipse dei.Causas per tales rector probat et raciones,Quod sibi sint socie, dum stat in arte scole.Primo materiam conceptus tractat, et illam,Vt veniat partus, stat repetendo magis;Sic legit et textum, legit et glosam super illum,Vt scola discipulis sit patefacta suis:1440Verberat ipse regens pro forma sepe scolares,Vt vigili virga sit vigil ipsa scola.Quanto formalis magis extat in arte legendo,Est opus in tanto materiale minus.Non labor excusat, doceat quin nocte dieque,Quo sibi dat vacuum sollicitudo caput:Questio namque sua, quam disputat esse profundam,Sentit et in casu plura profunda mouet.Responsalis ei respondet ad omnia, quare,Nec sinit a logica quicquid abire sua;1450Sepeque doctori concluditur, ipseque tantumConfusus cathedra linquit inesse sua.Leccio lecta nocet, decies repetita nocebit;Dum legit inde magis,plus sibi sensus hebes est.399Et sic ars nostrum curatum reddit inertem,De longo studio fert nichil ipse domum:Stultus ibi venit, set stulcior inde redibit,Dum repetendo scolis sit magis ipse frequens.Hec est illa scola, studet in qua clerus, vt ymaNature iura scribat in arte sua:1460Practica discipulo bene conuenit atque magistro,Vt speculatiuum construat ipse suum.Hec est illa scola super omnes labe colenda,Qua socius sociamgaudethabere suam:Attamen illa scola, dum sit socie sociata,Fine dabit socium plangere gesta reum.Sic scola cum socia confirmat in arte scolarem,Fiet quod laicus, quando magister erit.Heu! grauis est socia, grauis est scola iuncta sodali,Ista vorat corpus, illaque tollit opes:1470Est inhonesta deo res, et mirabile plebi,Quando magister erit atque ribaldus idem.Ecclesia sponsa nuda, vestitur amica;Sponsa relicta perit, altera cara viget:Sic desponsata clamare fide sibi fractaNunc venit ecclesia iura petendo sua.Set quia lux periit, perit hinc ius, sicque receditCurati sponsa stans quasi tota vaga.Sic rector viciis studium non moribus aptans,Dat decimam Veneri, que solet esse dei:1480Sic sibi consimilem generat curatus, vt artemNature solitam compleat ipse suam:Sic viget in studio laici curatus ad instarCorporis, vt sexum multiplicare queat:Sic scola, que morum mater magis esse solebat,Efficitur viciis stulta nouerca suis.

Capm. xvii.

Alter adest rector, causam designat et ipse,

Dicit enim sacras quod cupit ire scolas:

Vt vagus astet ibi prece ruffi presul et albi

Annuit, vt dominis quosamat ipse nimis.

Sic rector sibi sub specie virtutis adoptat,

Vt queat in viciis rite studere vagus.

Nil decreta placent sibi nec sacra theologia,

Ars sibi nature sufficit immo sue:1410

Ipsa magistra docet res plures, discit et ille,

Scribit et in nocte que studet ipse die.

Et propter formam tandem petit ipse cathedram,

Vt sit ad hoc ductus, plura dat ipse prius:

Sic est curatus doctoris sede locatus,

Datque legenda suis mistica iura scolis.

‘Ve soli,’ legimus ex scripturis Salomonis,

Namque virum solum nemo requirit eum:

Qua racione scole mos est, quod quisque studere

Debet cum socia doctus in arte sua.1420

Ipse deus sociam fecit per secula primam,

Vt iuuet hec hominem, sicque creauit eam:

Masculus in primo factus fuit, atque secundo

Femina, sic vt in hiis det deus esse genus:

Istaque principia discretus rector agenda

Perstudet, et vota prebet in arte pia.

Quis laterisque sui costam quam sentit abesse

Non cuperet, per quam perficeretur homo?

Prima viri costa mulier fuit ipsa creata,

Vult igitur costam rector habere suam.1430

Nam deus humanam precepit crescere gentem,

Cuius precepto multiplicabit homo:

Sic sibi multiplicat rector, dum semen habundat,

Vt sit mandati non reus ipse dei.

Causas per tales rector probat et raciones,

Quod sibi sint socie, dum stat in arte scole.

Primo materiam conceptus tractat, et illam,

Vt veniat partus, stat repetendo magis;

Sic legit et textum, legit et glosam super illum,

Vt scola discipulis sit patefacta suis:1440

Verberat ipse regens pro forma sepe scolares,

Vt vigili virga sit vigil ipsa scola.

Quanto formalis magis extat in arte legendo,

Est opus in tanto materiale minus.

Non labor excusat, doceat quin nocte dieque,

Quo sibi dat vacuum sollicitudo caput:

Questio namque sua, quam disputat esse profundam,

Sentit et in casu plura profunda mouet.

Responsalis ei respondet ad omnia, quare,

Nec sinit a logica quicquid abire sua;1450

Sepeque doctori concluditur, ipseque tantum

Confusus cathedra linquit inesse sua.

Leccio lecta nocet, decies repetita nocebit;

Dum legit inde magis,plus sibi sensus hebes est.399

Et sic ars nostrum curatum reddit inertem,

De longo studio fert nichil ipse domum:

Stultus ibi venit, set stulcior inde redibit,

Dum repetendo scolis sit magis ipse frequens.

Hec est illa scola, studet in qua clerus, vt yma

Nature iura scribat in arte sua:1460

Practica discipulo bene conuenit atque magistro,

Vt speculatiuum construat ipse suum.

Hec est illa scola super omnes labe colenda,

Qua socius sociamgaudethabere suam:

Attamen illa scola, dum sit socie sociata,

Fine dabit socium plangere gesta reum.

Sic scola cum socia confirmat in arte scolarem,

Fiet quod laicus, quando magister erit.

Heu! grauis est socia, grauis est scola iuncta sodali,

Ista vorat corpus, illaque tollit opes:1470

Est inhonesta deo res, et mirabile plebi,

Quando magister erit atque ribaldus idem.

Ecclesia sponsa nuda, vestitur amica;

Sponsa relicta perit, altera cara viget:

Sic desponsata clamare fide sibi fracta

Nunc venit ecclesia iura petendo sua.

Set quia lux periit, perit hinc ius, sicque recedit

Curati sponsa stans quasi tota vaga.

Sic rector viciis studium non moribus aptans,

Dat decimam Veneri, que solet esse dei:1480

Sic sibi consimilem generat curatus, vt artem

Nature solitam compleat ipse suam:

Sic viget in studio laici curatus ad instar

Corporis, vt sexum multiplicare queat:

Sic scola, que morum mater magis esse solebat,

Efficitur viciis stulta nouerca suis.

Hic loquitur de rectoribus illis, qui in curis residentes, curas tamen negligentes, venacionibus precipue et voluptatibus penitus intendunt.

Capm. xviii.Tercius est rector, animum qui tendit ad orbem,In cura residens dum manet ipse domi:Nuda sue folia cure sine fructibus affert,Dum sine luce regens stultus obumbrat eam.1490Predicat ipse nichil animas saluare, nec egrosVisitat, aut inopes tactus amore iuuat:Est sibi crassus equs, restatque sciencia macra,Sella decora que mens feda perornat eum.Ad latus et cornu sufflans gerit, vnde redundantMons, nemus, vnde lepus visa pericla fugit;Oris in ecclesia set vox sua muta quiescit,Ne fugat a viciis sordida corda gregis.400Sic canis, ad questum qui clamat in ore fideli,Certus habebit eo quicquid habere velit;1500Set miser, ad portas qui clamat et indiget escis,Heu! neque mica datur nec liquor vllus ei.O deus, in quanta talis tibi laude meretur,Dans alimenta cani, que negat ipse viro!Vix sibi festa dies sacra vel ieiunia tollunt,Quin nemus in canibus circuit ipse suis:Clamor in ore canum, dum vociferantur in vnum,Est sibi campana, psallitur vnde deo.Stat sibi missa breuis, deuocio longaque campis,Quo sibi cantores deputat esse canes:1510Sic lepus et vulpis sunt quos magis ipse requirit;Dum sonat ore deum, stat sibi mente lepus.Sic agitat vulpis vulpem similis similemqueQuerit, dum iuuenem deuorat ipse gregem;Nam vagus explorat vbi sunt pulchre mulieresEtatis tenere, pascat vt inde famem:Talis enim rector mulieribus insidiatur,More lupi clausas circuientis oues.401Dum videt ipse senem sponsum sponsam iuuenemque,Tales sub cura visitat ipse sua;1520Suplet ibi rector regimen sponsi, que decorePersoluit sponse debita iura sue.Sic capit in cura rector sibi corpora pulcra,Et fedas animas linquit abire vagas.

Capm. xviii.

Tercius est rector, animum qui tendit ad orbem,

In cura residens dum manet ipse domi:

Nuda sue folia cure sine fructibus affert,

Dum sine luce regens stultus obumbrat eam.1490

Predicat ipse nichil animas saluare, nec egros

Visitat, aut inopes tactus amore iuuat:

Est sibi crassus equs, restatque sciencia macra,

Sella decora que mens feda perornat eum.

Ad latus et cornu sufflans gerit, vnde redundant

Mons, nemus, vnde lepus visa pericla fugit;

Oris in ecclesia set vox sua muta quiescit,

Ne fugat a viciis sordida corda gregis.400

Sic canis, ad questum qui clamat in ore fideli,

Certus habebit eo quicquid habere velit;1500

Set miser, ad portas qui clamat et indiget escis,

Heu! neque mica datur nec liquor vllus ei.

O deus, in quanta talis tibi laude meretur,

Dans alimenta cani, que negat ipse viro!

Vix sibi festa dies sacra vel ieiunia tollunt,

Quin nemus in canibus circuit ipse suis:

Clamor in ore canum, dum vociferantur in vnum,

Est sibi campana, psallitur vnde deo.

Stat sibi missa breuis, deuocio longaque campis,

Quo sibi cantores deputat esse canes:1510

Sic lepus et vulpis sunt quos magis ipse requirit;

Dum sonat ore deum, stat sibi mente lepus.

Sic agitat vulpis vulpem similis similemque

Querit, dum iuuenem deuorat ipse gregem;

Nam vagus explorat vbi sunt pulchre mulieres

Etatis tenere, pascat vt inde famem:

Talis enim rector mulieribus insidiatur,

More lupi clausas circuientis oues.401

Dum videt ipse senem sponsum sponsam iuuenemque,

Tales sub cura visitat ipse sua;1520

Suplet ibi rector regimen sponsi, que decore

Persoluit sponse debita iura sue.

Sic capit in cura rector sibi corpora pulcra,

Et fedas animas linquit abire vagas.

Hic loquitur de rectoribus in curis residentibus, qui tamen curas animarum omittentes, quasi seculi mercatores singula temporalia de die in diem ementes et vendentes, mundi diuicias adquirunt.

Capm. xix.Quartus adhuc rector curam residendo sinistrat,Ipseque mercator circuit omne genus.Est sibi missa: forum meditatur et inde tabernam,Ad socii dampnum dum petit ipse lucrum.Ecclesie meritum perdit, lucratur et aurum;Vt teneat mundum, deserit ipse deum.1530Computat ipse diem cassam, qua vel sibi lucrum,Corporis aut luxum non capit ipse nouum:Est et auaricia sibi custos, sic vt in illis402Partem diuiciis pauper habere nequit.Masculus in nullo casu partitur egenus,Dupplice nam claui cista resistit ei;Set pietas aliter se continet ad mulierem,Vt iubet ipsa Venus, est ibi larga manus.Expansis genibus expanditur aurea cista;Femina si veniat, dat sibi clauis iter:1540Durior est ferro, quem nullus mollificabit,403Vincit feminea set caro mollis eum.Dans ita quid pro quo merces mercede locabitRector, in impropriis dum vacat ipse lucris.Omne quod vna manus sibi congregat, altera spergit,Dum sua dat cribro balsama stultus homo:Stultaque sic stultum predat, quod fine dierumNil nisi sit rasa barba manebit ei.O si curatis nati succedere possent,Ecclesie titulo ferreque iura patrum,1550Tunc sibi Romipetas, mortis quibus est alieneSpes, nichil aut modicum posse valere puto.404Talis in ecclesia nunc est deuocio motaCuratis nostris: iudicet inde deus.

Capm. xix.

Quartus adhuc rector curam residendo sinistrat,

Ipseque mercator circuit omne genus.

Est sibi missa: forum meditatur et inde tabernam,

Ad socii dampnum dum petit ipse lucrum.

Ecclesie meritum perdit, lucratur et aurum;

Vt teneat mundum, deserit ipse deum.1530

Computat ipse diem cassam, qua vel sibi lucrum,

Corporis aut luxum non capit ipse nouum:

Est et auaricia sibi custos, sic vt in illis402

Partem diuiciis pauper habere nequit.

Masculus in nullo casu partitur egenus,

Dupplice nam claui cista resistit ei;

Set pietas aliter se continet ad mulierem,

Vt iubet ipsa Venus, est ibi larga manus.

Expansis genibus expanditur aurea cista;

Femina si veniat, dat sibi clauis iter:1540

Durior est ferro, quem nullus mollificabit,403

Vincit feminea set caro mollis eum.

Dans ita quid pro quo merces mercede locabit

Rector, in impropriis dum vacat ipse lucris.

Omne quod vna manus sibi congregat, altera spergit,

Dum sua dat cribro balsama stultus homo:

Stultaque sic stultum predat, quod fine dierum

Nil nisi sit rasa barba manebit ei.

O si curatis nati succedere possent,

Ecclesie titulo ferreque iura patrum,1550

Tunc sibi Romipetas, mortis quibus est aliene

Spes, nichil aut modicum posse valere puto.404

Talis in ecclesia nunc est deuocio mota

Curatis nostris: iudicet inde deus.

Postquam405dictum est de errore illorum qui in ecclesia beneficiati existunt, iam406dicendum est de presbiteris stipendiariis; de talibus saltem, qui non propter mundiciam et ordinis honestatem, set propter mundi ocia, gradum presbiteratus appetunt et assumunt.

Back to Index Next