The Project Gutenberg eBook ofTrekkersweeThis ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.Title: TrekkersweeAuthor: TotiusRelease date: August 18, 2005 [eBook #16543]Most recently updated: December 12, 2020Language: AfrikaansCredits: Produced by Michael Ciesielski, Christine D and the OnlineDistributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK TREKKERSWEE ***
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online atwww.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.
Title: TrekkersweeAuthor: TotiusRelease date: August 18, 2005 [eBook #16543]Most recently updated: December 12, 2020Language: AfrikaansCredits: Produced by Michael Ciesielski, Christine D and the OnlineDistributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net
Title: Trekkerswee
Author: Totius
Author: Totius
Release date: August 18, 2005 [eBook #16543]Most recently updated: December 12, 2020
Language: Afrikaans
Credits: Produced by Michael Ciesielski, Christine D and the OnlineDistributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net
*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK TREKKERSWEE ***
Voorblad
'n Woord van InleidingSilwer Strale1Goue Gode31Groue Grawe59
Die versies verplaas ons bo-op die Rand, ongeveer waar Johannesburg nou lê. Daar het oom Gert, 'n trekker, met vrou en enigste dogter, gaan woon. Later kom oom Koos, 'n kolonis, wat in die nabyheid grond gekoop het. Sy seun Willem raak verlief op Dina, oom Gert se dogter. Nadat die twee families saam Perdekraal-fees gevier het, gaan Willem en Dina trou.
Die tweede versereeks beskrywe die ontdekking van die goudvelde en die opkoms van Johannesburg, maar ook die verleiding waaraan Willem en Dina, wat by oom Gert inwoon, blootgestel is en waarvoor hulle beswyk. Die tweede stuk eindig dan met die groot Boer-Britse oorlog.
Die derde versereeks verplaas ons in die tyd toe die Unie tot stand gekom het, en beskryf die treurige einde van oom Gert en Dina.
Dis die simpele storie waarop die hele gedig gebou is. Ons kan hier nog byvoeg dat die S.A. Akademie, deur die vrygewigheid van genl. Hertzog, in staat gestel is om jaarliks 'n milde geldprys vir letterkundige werke uit te loof. Die prys vir 1915 is aan hierdie gedig toegeken.
Verlore-klein lê op die Rand / hul huisie in die trekkersland.Verlore-klein lê op die Rand / hul huisie in die trekkersland.
IDis heuwels, heuwels, heuwels netsover 'n mens se oog kan speur;grasheuwels waar ook riwwe gaan,met enkele stroompies tussendeur.Daar is geen hoë berge nie,want hoog is daar die wêreld self;en luggies waai daar dun en fris,of dit stroom uit die blou gewelf.Die baie dale en klowe watdie hoogland kruis en dwars deursny,bied winterskuiling vir die veewat anders al te koud sal kry.En as die eerste rypies valtrek bosveld toe wat kan,om daar in lekker warrem sonhul winterlaers uit te span.Maar somers is dit heerlik opdie Rand; dan lê in sonnegewaaddie heuwels soos ramme te sluimer-slaaplangs strome wat lag en praat.Dan reën die wolke somaar ashul swaar skuif oor die hoë land,en die dak van Transvaal se geute spuitdie water weg na alle kant.—Dáár in die hoë wildheid metsy huppelende heuwelskoonhet jarelank 'n trekker metsy vrou en kind alleen gewoon.
I
Dis heuwels, heuwels, heuwels netsover 'n mens se oog kan speur;grasheuwels waar ook riwwe gaan,met enkele stroompies tussendeur.
Daar is geen hoë berge nie,want hoog is daar die wêreld self;en luggies waai daar dun en fris,of dit stroom uit die blou gewelf.
Die baie dale en klowe watdie hoogland kruis en dwars deursny,bied winterskuiling vir die veewat anders al te koud sal kry.
En as die eerste rypies valtrek bosveld toe wat kan,om daar in lekker warrem sonhul winterlaers uit te span.
Maar somers is dit heerlik opdie Rand; dan lê in sonnegewaaddie heuwels soos ramme te sluimer-slaaplangs strome wat lag en praat.
Dan reën die wolke somaar ashul swaar skuif oor die hoë land,en die dak van Transvaal se geute spuitdie water weg na alle kant.—
Dáár in die hoë wildheid metsy huppelende heuwelskoonhet jarelank 'n trekker metsy vrou en kind alleen gewoon.
IIVerlore-klein lê op die Randhul huisie in die trekkersland;dit is 'n stip net in die wei—die rietedak en muurtjies van klei.Daarlanges lê die beestekraal,waar smiddags doodse stilte daalas kalfies, in die son gebraai,die vlieë van hul kop lê waai,so dom-gerus; en bly-ontsteldeers opspring as uit ruie velddie koeie aandraf wat met hulgeloei die awendstond vervul.'n Bietjie verder van die huis,waar mielieblare helder ruisas windgeroer hul sanggeluidhef bo die dowwe velddreun uit,lê laer af, 'n klein vierkant,die rooi geploegde akkerlandwaaruit die boer by goeie jaarsy mielies, ál sy graan vergaar.'n Enkele perske, aan die luggewénd, dra daar sy goudgeel vrug,en bied, gedroog, in wintertyd,'n skaars-verkrygbre soetigheid.Dit is die plasie wat daar leg,só rustig in die wydte weg—'n koninkrykie op homselfwaaroor 'n helder hemel welf.
II
Verlore-klein lê op die Randhul huisie in die trekkersland;dit is 'n stip net in die wei—die rietedak en muurtjies van klei.
Daarlanges lê die beestekraal,waar smiddags doodse stilte daalas kalfies, in die son gebraai,die vlieë van hul kop lê waai,
so dom-gerus; en bly-ontsteldeers opspring as uit ruie velddie koeie aandraf wat met hulgeloei die awendstond vervul.
'n Bietjie verder van die huis,waar mielieblare helder ruisas windgeroer hul sanggeluidhef bo die dowwe velddreun uit,
lê laer af, 'n klein vierkant,die rooi geploegde akkerlandwaaruit die boer by goeie jaarsy mielies, ál sy graan vergaar.
'n Enkele perske, aan die luggewénd, dra daar sy goudgeel vrug,en bied, gedroog, in wintertyd,'n skaars-verkrygbre soetigheid.
Dit is die plasie wat daar leg,só rustig in die wydte weg—'n koninkrykie op homselfwaaroor 'n helder hemel welf.
IIINou ry 'n ruiter oor die rant.Die bodeur 's oop al as hy kom;net die onderdeur se werwel draai'n vrouehand by die aanklop om.Sy groet as sy hom binnelaat,en vra hom wat sy wense is:hy moes maar bietjie sit as sy gaanom pa te sê dat daar mense is.Sy skuif verby met mooie buigen stap met ligte voetstap weg.Die vreemdeling sien skrams nog nethaar volle wese en hare-vleg.'n Glimp, 'n glans, 'n gouigheid,nes of 'n gees verskyn.Maar nooit sal in sy lewenstyddié ligbeeld uit sy siel verdwyn.So half-verleë, asof bespied,laat sy haar hande strelend glyoor halme wat in volle saadhul hooghef aan haar wedersy,en saai 'n handvol grassaad heen,denkend so in verbygaan datby seëning van wind en reën,'n enkele wel sal wortel vat.Intussen kom haar moeder met'n lekker koppie koffie aan;sy sit gesels en sien haar kindal verder na haar man toe gaan.
III
Nou ry 'n ruiter oor die rant.Die bodeur 's oop al as hy kom;net die onderdeur se werwel draai'n vrouehand by die aanklop om.
Sy groet as sy hom binnelaat,en vra hom wat sy wense is:hy moes maar bietjie sit as sy gaanom pa te sê dat daar mense is.
Sy skuif verby met mooie buigen stap met ligte voetstap weg.Die vreemdeling sien skrams nog nethaar volle wese en hare-vleg.
'n Glimp, 'n glans, 'n gouigheid,nes of 'n gees verskyn.Maar nooit sal in sy lewenstyddié ligbeeld uit sy siel verdwyn.
So half-verleë, asof bespied,laat sy haar hande strelend glyoor halme wat in volle saadhul hooghef aan haar wedersy,
en saai 'n handvol grassaad heen,denkend so in verbygaan datby seëning van wind en reën,'n enkele wel sal wortel vat.
Intussen kom haar moeder met'n lekker koppie koffie aan;sy sit gesels en sien haar kindal verder na haar man toe gaan.
IVHoe lyk dit of die plasie soallénig in die wêreld leg?Is daar geen ander plase omheen—naby en verderweg?Ek sien daar nog geen telegraafof kronkelende spoorwegbaan;geen stofferige heuwelpadwat na die trekkerswoning gaan.Net oor die werf, met kweek deurwas,lê duidelik in kronkelspoor—so loop die mens se voet altyd—die voetpad na die watervoor.En verder, aan die werf se kant,juis waar die hoë halme waai,sien ek 'n tweelingstrepie watbevallig deur die velde swaai.Die tweeling-spoortjies, so gering,met die maanhaar tussenbei,is die kompas wat trekkersboerdeur skraal bewoonde streke lei.Dit is sy seker spoorwegbaan,meteens sy wisse tel'graaflyn,waarlanges gaan sy tripp'laar ensy stadige ossewa-trein.Wanneer die land kom in gevaar,dan sien jy langs die lyntjies gly'n wakker stoet van burgers watop wakker perdjies ry.
IV
Hoe lyk dit of die plasie soallénig in die wêreld leg?Is daar geen ander plase omheen—naby en verderweg?
Ek sien daar nog geen telegraafof kronkelende spoorwegbaan;geen stofferige heuwelpadwat na die trekkerswoning gaan.
Net oor die werf, met kweek deurwas,lê duidelik in kronkelspoor—so loop die mens se voet altyd—die voetpad na die watervoor.
En verder, aan die werf se kant,juis waar die hoë halme waai,sien ek 'n tweelingstrepie watbevallig deur die velde swaai.
Die tweeling-spoortjies, so gering,met die maanhaar tussenbei,is die kompas wat trekkersboerdeur skraal bewoonde streke lei.
Dit is sy seker spoorwegbaan,meteens sy wisse tel'graaflyn,waarlanges gaan sy tripp'laar ensy stadige ossewa-trein.
Wanneer die land kom in gevaar,dan sien jy langs die lyntjies gly'n wakker stoet van burgers watop wakker perdjies ry.
VDie moeder kyk maar al weer uit,die tyd begin nou lank te val;—daar is haar dogter by haar man,en ja, daar kom hul al!..."Dag neef! Is dit die oudste seunvan buurman Koos miskien?Ek het hom so 'n dag of watvir die eerste keer gesien.""Oom ja, en pa laat vra om saamin een geselskap op te trek:alléén sal ons te vreemd ons voelop Perdekraal se saamkomplek.""Sê vir jou pa dis goed, my neef.Kom maar die middag bietjie vroeg,dan ry ons nog 'n aandskof enis daar die môre vroeg genoeg."Kyk, daar is Perdekraal,daar waar die laaste heuwels rys."Oom buig hom oor die onderdeurterwyl sy vingers wys."Wel, oom, dis goed, ons sal so maak."Dan sal hy ook maar weer vertrek.Hy gooi die teuels oor sy perden ry weer oor dieselfde nek.Bo-op die nek loer hy verlaasversigtig nog na agter om,of hy nog iets kan sien, maar nee,die nôi het nie weer uitgekom!
V
Die moeder kyk maar al weer uit,die tyd begin nou lank te val;—daar is haar dogter by haar man,en ja, daar kom hul al!...
"Dag neef! Is dit die oudste seunvan buurman Koos miskien?Ek het hom so 'n dag of watvir die eerste keer gesien."
"Oom ja, en pa laat vra om saamin een geselskap op te trek:alléén sal ons te vreemd ons voelop Perdekraal se saamkomplek."
"Sê vir jou pa dis goed, my neef.Kom maar die middag bietjie vroeg,dan ry ons nog 'n aandskof enis daar die môre vroeg genoeg.
"Kyk, daar is Perdekraal,daar waar die laaste heuwels rys."Oom buig hom oor die onderdeurterwyl sy vingers wys.
"Wel, oom, dis goed, ons sal so maak."Dan sal hy ook maar weer vertrek.Hy gooi die teuels oor sy perden ry weer oor dieselfde nek.
Bo-op die nek loer hy verlaasversigtig nog na agter om,of hy nog iets kan sien, maar nee,die nôi het nie weer uitgekom!
VIo, Die eensaam-huiswaartse rit,en die eerste gedagtes aan haar!Dit is die eerste keer dat hydie uitdraai-paadjie nie gewaar...Hy is verdwaald, en dis al aand...Sy droomgedagte is skielik weg,maar nou sit hy 'n plan te maak—wat, tuisgekom, te seg.Sy mense sit aan tafel ashy inkom met 'n stram gesigen kort en goed sy boodskap doenmet oë op sy bord gerig."Maar, Willem," vra sy suster hom,"wat kom jy dan vanaand so laat?Het jy heel-middag daar geselsen so jou tyd verpraat?"Ma, hoe lyk Willem vir my so snaaks?Hy is tog dalk nie doodgegôigeraak nie in die stilligheidop die Transvaalse takhaarnôi?""Bly stil!" so sê hy nukk'rig-kort,"Die oom daar was eers vér opsy,en by die huistoe-kom het ekverkeerde pad gery."...Nou word dit langsaam stil aan tafel,stil word die borde- en messeklank.Die vader lees 'n stukkie nog,en sluit met lof en dank.
VI
o, Die eensaam-huiswaartse rit,en die eerste gedagtes aan haar!Dit is die eerste keer dat hydie uitdraai-paadjie nie gewaar...
Hy is verdwaald, en dis al aand...Sy droomgedagte is skielik weg,maar nou sit hy 'n plan te maak—wat, tuisgekom, te seg.
Sy mense sit aan tafel ashy inkom met 'n stram gesigen kort en goed sy boodskap doenmet oë op sy bord gerig.
"Maar, Willem," vra sy suster hom,"wat kom jy dan vanaand so laat?Het jy heel-middag daar geselsen so jou tyd verpraat?
"Ma, hoe lyk Willem vir my so snaaks?Hy is tog dalk nie doodgegôigeraak nie in die stilligheidop die Transvaalse takhaarnôi?"
"Bly stil!" so sê hy nukk'rig-kort,"Die oom daar was eers vér opsy,en by die huistoe-kom het ekverkeerde pad gery."...
Nou word dit langsaam stil aan tafel,stil word die borde- en messeklank.Die vader lees 'n stukkie nog,en sluit met lof en dank.
VIIDie donserige maanlig-nagdie daal so sag, so sagal op die huis en werf en plaaswaar net maar één hou wag.Oom Koos se huisgesin het weervan werf en werk teruggekeer;en maanlig-nag lê van sy pluimop elke oog 'n donse-veer.Die mense-gees, vry in sy lugvan onbegrensde wêreldvlug,keer in die donker liggaamshuisook weer terug.Dan gaan die deurtjies almal dig;dan worstel daar by halwe ligdie hart wat waaken wat die droomwerk moet verrig.Net Willem slaap vannag nie gou.Hy loer hoe deur sy raampie noudie maan 'n sagte lig laat valof buite lag oor trane-dou.So voel hy hom: weemoedig-bly.En ook so rein, so rein daarby,soos maanlig wat met blanke voetoor pêrels van die dounag gly.In slaap sink hy dan eind'lik weg;hy hoor die woord weer wat sy seg;hy sien haar gaan weer oor die veld;hy sien ook weer haar harevleg.Sy slaap duur tot die son hoog skyn,die maan laag aan die lug verkwyn,beeld van sy droombeeld watnou bleekrig weer verdwyn.
VII
Die donserige maanlig-nagdie daal so sag, so sagal op die huis en werf en plaaswaar net maar één hou wag.
Oom Koos se huisgesin het weervan werf en werk teruggekeer;en maanlig-nag lê van sy pluimop elke oog 'n donse-veer.
Die mense-gees, vry in sy lugvan onbegrensde wêreldvlug,keer in die donker liggaamshuisook weer terug.
Dan gaan die deurtjies almal dig;dan worstel daar by halwe ligdie hart wat waaken wat die droomwerk moet verrig.
Net Willem slaap vannag nie gou.Hy loer hoe deur sy raampie noudie maan 'n sagte lig laat valof buite lag oor trane-dou.
So voel hy hom: weemoedig-bly.En ook so rein, so rein daarby,soos maanlig wat met blanke voetoor pêrels van die dounag gly.
In slaap sink hy dan eind'lik weg;hy hoor die woord weer wat sy seg;hy sien haar gaan weer oor die veld;hy sien ook weer haar harevleg.
Sy slaap duur tot die son hoog skyn,die maan laag aan die lug verkwyn,beeld van sy droombeeld watnou bleekrig weer verdwyn.
VIIIo, Die oggendstond op 'n boereplaas!Daar trek al op die eerste rook.Hul het gistraand die vraag besliswie se beurt of dit môre isom ketel te kook.Die môrester het opgegaan;daarbinne roer al een;daarbuite bly die rokie draai,omdat daar nou geen windjie waaideur vroeë môrewêreld heen.Die haan het op sy beuel geblaas;hy spring al van sy tak;'n mens sal sê dat hy die baas(so stap hy) is van werf en plaas,en die transport dra in sy sak.Hom volg sy vriend, die kallekoen,'n oue towenaar:hy worstel met sy slange wathy nukk'rig teken in die padse stof, met duister vlerkgebaar.Die kraalvee is al moeg gelê;hul rek die groot, stram lywe uit.Daar kom die Kaffer ook al aanwat koulik oor die douveld gaanen eers die kalwerhok ontsluit.Sy emmer ruis van pure musiek,so vloei dit nou uit volle speen;musiek ook vir die kalfie alshy kort-kort om sy moeder walsop nog onvaste horrelbeen.Maar kyk hoe staan die osse metgroot oë na die hek te tuur,totdat die laaste hinderpaalword uit die mikstok uitgehaalwaaraan hul saans hul lywe skuur.Die son gaan op, die vee verdwyn.Net in die onverstoorbre vert''n ossespan stap voor die ploeg,en agteraan die man wat swoegby 'n rukkerige stert.Die môre smelt weer met die dou,die vrede alleen bly soos dit was.Net 'n hen spring van haar eiers afmet groot geraas, en die brakhond blafvir die enkele kuiergas.
VIII
o, Die oggendstond op 'n boereplaas!Daar trek al op die eerste rook.Hul het gistraand die vraag besliswie se beurt of dit môre isom ketel te kook.
Die môrester het opgegaan;daarbinne roer al een;daarbuite bly die rokie draai,omdat daar nou geen windjie waaideur vroeë môrewêreld heen.
Die haan het op sy beuel geblaas;hy spring al van sy tak;'n mens sal sê dat hy die baas(so stap hy) is van werf en plaas,en die transport dra in sy sak.
Hom volg sy vriend, die kallekoen,'n oue towenaar:hy worstel met sy slange wathy nukk'rig teken in die padse stof, met duister vlerkgebaar.
Die kraalvee is al moeg gelê;hul rek die groot, stram lywe uit.Daar kom die Kaffer ook al aanwat koulik oor die douveld gaanen eers die kalwerhok ontsluit.
Sy emmer ruis van pure musiek,so vloei dit nou uit volle speen;musiek ook vir die kalfie alshy kort-kort om sy moeder walsop nog onvaste horrelbeen.
Maar kyk hoe staan die osse metgroot oë na die hek te tuur,totdat die laaste hinderpaalword uit die mikstok uitgehaalwaaraan hul saans hul lywe skuur.
Die son gaan op, die vee verdwyn.Net in die onverstoorbre vert''n ossespan stap voor die ploeg,en agteraan die man wat swoegby 'n rukkerige stert.
Die môre smelt weer met die dou,die vrede alleen bly soos dit was.Net 'n hen spring van haar eiers afmet groot geraas, en die brakhond blafvir die enkele kuiergas.
IXBinne die huis is dit vandagnie al te rustig, wantmoeder en dogters moet bak en slagvir die groot fees van die land.En dan—die Kaffers is so baar!"Daar staan die brood al uitgerysen die oond is koud! Dis werklik waar,'n mens moet hul ook alles wys.""In die ou Kolonie had jy nogoorlamse skepsels wat gou-gou leer.Wat het my man met die lang togin vredesnaam makeer?"Maar die dogters staan hul moeder bymet opgestrookte arm:dit knee die deeg en maak pastei;en die oond is ook al warm.Die jong goed kan nie so ernstig weesof 'n grap word tussendeur gegôi."Hierdie tert is nie vir die fees,maar vir Willem se takhaarnôi."Net sluip weer Willem deur die kombuislangs 'n skemerdonker hoek."Willem, wat loop jy so deur die huisnes 'n hoenderhen wat lêplek soek?"Hy swyg; verdwyn weer ongemerk;hy's met die saak verleë:die vrouens wat die wee bewerk(so dink hy) spot daarmee.
IX
Binne die huis is dit vandagnie al te rustig, wantmoeder en dogters moet bak en slagvir die groot fees van die land.
En dan—die Kaffers is so baar!"Daar staan die brood al uitgerysen die oond is koud! Dis werklik waar,'n mens moet hul ook alles wys."
"In die ou Kolonie had jy nogoorlamse skepsels wat gou-gou leer.Wat het my man met die lang togin vredesnaam makeer?"
Maar die dogters staan hul moeder bymet opgestrookte arm:dit knee die deeg en maak pastei;en die oond is ook al warm.
Die jong goed kan nie so ernstig weesof 'n grap word tussendeur gegôi."Hierdie tert is nie vir die fees,maar vir Willem se takhaarnôi."
Net sluip weer Willem deur die kombuislangs 'n skemerdonker hoek."Willem, wat loop jy so deur die huisnes 'n hoenderhen wat lêplek soek?"
Hy swyg; verdwyn weer ongemerk;hy's met die saak verleë:die vrouens wat die wee bewerk(so dink hy) spot daarmee.
XDie tyd van trek die kom weldra.Daar gaan oom Koos se ossewa,blou-bont geskilder; hoor hoe raasdie wiele op pad na oom Gert se plaas.Al dadelik van die staanplek afdril die osse-lywe soos hul draf.Die vrouens roep: hul skud uit lid,só ruk en rammel dit."Hôi, Willem, hou nou op met klap!Wat wil jy?... Laat die osse stap."So roep oom. "Watter haas is daar?Die middagson sit nog wie weet waar."Dit help so effentjies, maar danpraat Willem weer bo die rooibont span,en die ossedier, so stroef en stil,voel gou-gou wat sy drywer wil.So kort-kort teen 'n opdraand blyfdie kettingtou nog taamlik styf,maar anderkant-af swaai dit somaar slapas die osse weer raak uit maat en stap.Hul is te veel, maar oom wil togook bietjie met sy beeste spog.En dan, dis so armoedig ommet so 'n paartjies daar te kom;dáár by die plaas, daar by die feeswaar soveel mense saam sal wees.—Oom Gert se plasie haalhul as die son nog wakker straal.
X
Die tyd van trek die kom weldra.Daar gaan oom Koos se ossewa,blou-bont geskilder; hoor hoe raasdie wiele op pad na oom Gert se plaas.
Al dadelik van die staanplek afdril die osse-lywe soos hul draf.Die vrouens roep: hul skud uit lid,só ruk en rammel dit.
"Hôi, Willem, hou nou op met klap!Wat wil jy?... Laat die osse stap."So roep oom. "Watter haas is daar?Die middagson sit nog wie weet waar."
Dit help so effentjies, maar danpraat Willem weer bo die rooibont span,en die ossedier, so stroef en stil,voel gou-gou wat sy drywer wil.
So kort-kort teen 'n opdraand blyfdie kettingtou nog taamlik styf,maar anderkant-af swaai dit somaar slapas die osse weer raak uit maat en stap.
Hul is te veel, maar oom wil togook bietjie met sy beeste spog.En dan, dis so armoedig ommet so 'n paartjies daar te kom;
dáár by die plaas, daar by die feeswaar soveel mense saam sal wees.—Oom Gert se plasie haalhul as die son nog wakker straal.
XIEk hoor van vreemde lente meldeas sangtyd wat genaak,wanneer die voëls in bome-veldesingend hul nessies maak.Maar hier's geen sang in hoë twygeas skat van lentetyd,maar oral diep en ernstig swygevan velde kaal en wyd.Ek hoor van vreemde lente meldeas tyd van blommegeur,wanneer veldblommetjies die veldeversier met tint en kleur.Maar hier bloei hul in klein alleenheid,in aarde dor en vas;by ons is dit àl golwende eenheidvan velde enkel gras.Só stil eenvoudig in sy worde,so sonder klank of praal,kom hier die lente in ryp-verdordegeweste neergedaal.Tog is ons lief sy eerste sprietjies,die grassies aan ons voet;tog leer dit ons weer nuwe liedjiesvan taaiheid en van moed.
XI
Ek hoor van vreemde lente meldeas sangtyd wat genaak,wanneer die voëls in bome-veldesingend hul nessies maak.
Maar hier's geen sang in hoë twygeas skat van lentetyd,maar oral diep en ernstig swygevan velde kaal en wyd.
Ek hoor van vreemde lente meldeas tyd van blommegeur,wanneer veldblommetjies die veldeversier met tint en kleur.
Maar hier bloei hul in klein alleenheid,in aarde dor en vas;by ons is dit àl golwende eenheidvan velde enkel gras.
Só stil eenvoudig in sy worde,so sonder klank of praal,kom hier die lente in ryp-verdordegeweste neergedaal.
Tog is ons lief sy eerste sprietjies,die grassies aan ons voet;tog leer dit ons weer nuwe liedjiesvan taaiheid en van moed.
XIISo het eenselfde lentelewe,eenvoudig, diep en waar,twee stille wesens sag omswewe—vir Willem en vir haar.Daar was geen danse of sangerskore,geen klank of kleure-gloed;net liefde stil dié dag geboreby simple boere-groet—Nog gaan in droomnag stil sy skredena simple boerehuis;oom Gert se plasie is sy Eden—sover haar voete ruis.Die kalwerhok is dan die plekkiewaar hy so graag sou staanom, loerend deur die klipkraal-hekkie,haar heeldag ga te slaan.En nou ... hy kan dit skaars gelowe,sien hy haar wese weer,net soos 'n lenteson daarboweskaamrooierig en teer.En nou ... sy gaan met hulle same,sit op die voorste wa,terwyl hy roep die osse-namemet sweepslag agterna.En nou ... hy sien haar liewe kappie,gestik van enkel sis.En straks ... doen hy 'n klein vriendskappieas hul gelaer is.
XII
So het eenselfde lentelewe,eenvoudig, diep en waar,twee stille wesens sag omswewe—vir Willem en vir haar.
Daar was geen danse of sangerskore,geen klank of kleure-gloed;net liefde stil dié dag geboreby simple boere-groet—
Nog gaan in droomnag stil sy skredena simple boerehuis;oom Gert se plasie is sy Eden—sover haar voete ruis.
Die kalwerhok is dan die plekkiewaar hy so graag sou staanom, loerend deur die klipkraal-hekkie,haar heeldag ga te slaan.
En nou ... hy kan dit skaars gelowe,sien hy haar wese weer,net soos 'n lenteson daarboweskaamrooierig en teer.
En nou ... sy gaan met hulle same,sit op die voorste wa,terwyl hy roep die osse-namemet sweepslag agterna.
En nou ... hy sien haar liewe kappie,gestik van enkel sis.En straks ... doen hy 'n klein vriendskappieas hul gelaer is.
XIIIDie vuurtjie brandhoog langs die heuwelrif.Die duisternis bedek die land,maar dis 'n duisternis waardeurdie maan se melkies sif.Die vlamme dansvrolik in vuurge kring.Die mense sit 'n kransen luister swygend nadie keteltjie wat sing.Dit is die trekkersboerse late lied wat weksy hart en diep hom roer.Dit is sy vroeë môresangwanneer hy verder trek.Geen dans in woel'ge saal,geen lied van danseresbied hom 'n blye onthaalwanneer hy eensaam is—geen drank uit volle fles.Sy vlamme dans en springal rond die ketel-boom;sy ketel praat en singen skink hom in die drankwat die ure laat verdroom.Sy keteltjie is swartal in sy diens gebrand:die trooster van sy smartdie bly hom trou wanneerhy soek 'n vaderland.Die spoor lê oral indie ronde hopies as;en telkens as die dag begindan swaai dit by die voorwiel, met'n voorslag-riempie vas.—Die vlamme dansnou rond in vuurge kring.Die mense sit 'n kransen luister swygend nadie keteltjie wat sing.Hul aandag spannog meer wanneer oom Gertvertel die storie vanHendrik en Lettie enhoe gou hul twee geskeie werd.
XIII
Die vuurtjie brandhoog langs die heuwelrif.Die duisternis bedek die land,maar dis 'n duisternis waardeurdie maan se melkies sif.
Die vlamme dansvrolik in vuurge kring.Die mense sit 'n kransen luister swygend nadie keteltjie wat sing.
Dit is die trekkersboerse late lied wat weksy hart en diep hom roer.Dit is sy vroeë môresangwanneer hy verder trek.
Geen dans in woel'ge saal,geen lied van danseresbied hom 'n blye onthaalwanneer hy eensaam is—geen drank uit volle fles.
Sy vlamme dans en springal rond die ketel-boom;sy ketel praat en singen skink hom in die drankwat die ure laat verdroom.
Sy keteltjie is swartal in sy diens gebrand:die trooster van sy smartdie bly hom trou wanneerhy soek 'n vaderland.
Die spoor lê oral indie ronde hopies as;en telkens as die dag begindan swaai dit by die voorwiel, met'n voorslag-riempie vas.—
Die vlamme dansnou rond in vuurge kring.Die mense sit 'n kransen luister swygend nadie keteltjie wat sing.
Hul aandag spannog meer wanneer oom Gertvertel die storie vanHendrik en Lettie enhoe gou hul twee geskeie werd.
XIV"Hul twee is lammers van een jaar,hul huppel op een werf,tot arm sy vader trek vandaaren swerf."Beloftewoord, en dan niks meer.En ... harte in pyn en hoop,wyl ryke minnaars kom maar weerom haar hart te koop."Die jaartal skuif so traag.Gerug van sonde tot haar kom.Totdat hy bewend waag...hy is weerom."Hul leed blyk dan 'n wolk so rein.Op huweliksdag'n soete oorwinningsvrede skynin purperprag."Maar—die oorlogswoord roep haastig rond.'Ag, Hendrik, hoe's ons droom so kort!'—Liefs kort gedroom, as Britse gronden slawe word.'"Sy swyg. Sy perdjie huppel alna Laingsnek weg.Hy sink met wein'ge in Natalom ver te veg."Dis duisternis en stille nag.'My vriend, ek sterf by die eerste lig,'—so spreek hy sag,'maar Lettie wag haar eerste wig."'Laat sy my verre graf hom wysen eewge trou laat sweer.'Hy sterf—die dure prysvan vaderland en eer.—"'n Moeder veeg haar trane af.'n Kinderhand die kransie hou.Hul staan voor 'n gesonke graf.Dit was die eerste daad van trou."
XIV
"Hul twee is lammers van een jaar,hul huppel op een werf,tot arm sy vader trek vandaaren swerf.
"Beloftewoord, en dan niks meer.En ... harte in pyn en hoop,wyl ryke minnaars kom maar weerom haar hart te koop.
"Die jaartal skuif so traag.Gerug van sonde tot haar kom.Totdat hy bewend waag...hy is weerom.
"Hul leed blyk dan 'n wolk so rein.Op huweliksdag'n soete oorwinningsvrede skynin purperprag.
"Maar—die oorlogswoord roep haastig rond.'Ag, Hendrik, hoe's ons droom so kort!'—Liefs kort gedroom, as Britse gronden slawe word.'
"Sy swyg. Sy perdjie huppel alna Laingsnek weg.Hy sink met wein'ge in Natalom ver te veg.
"Dis duisternis en stille nag.'My vriend, ek sterf by die eerste lig,'—so spreek hy sag,'maar Lettie wag haar eerste wig.
"'Laat sy my verre graf hom wysen eewge trou laat sweer.'Hy sterf—die dure prysvan vaderland en eer.—
"'n Moeder veeg haar trane af.'n Kinderhand die kransie hou.Hul staan voor 'n gesonke graf.Dit was die eerste daad van trou."
XVDie nag is heen, die môre is grys;'n plaat van tente en waens wyswaar Perdekraal se steenhoop rysteen hoë hange.Daar staan hul aan die grond gepénddie geweltjies so mooi orent—die eie maaksels, tent aan tent,in suiwer range.o Trekkersvolk, my hart ontgloei!Ek sien hoe jul die vreemde boeiverbreek het, om dan uit te bloeitot eie nasie.Nie net 'n eie vaderland,nie net 'n eie vlag geplant,maar àlles maak van eie hand—geen imitasie!Hoe lê die tentseil, baan aan baan.Hoe wakker bly die nokke staan.Die klappies netjies oopgeslaan—mooi eenheid same.Sy staan daar by die wa se as,die huis van doek, so lossies-vas,skoon nes in môredou gewas—'n blanke dame.Twee lang wit kappe in die veld:'n wa en tent daarnaas gesteld,tweeheid tot eenheid saamgesmeltin sware stonde.Die wa—'n sterke man is hy;die tent—'n taaie vrou is sy.Jul het die nasie uitgelei,sy boei's ontbonde.Lig op haar voet net soos die reeen trekkend met die trekker meebied sy hom tog 'n vaste steein angs-geweste:as wolkbreuk beuk die witte wand,die sonstrale op die nokke brandof nagdier sluip oor donker land,'n veil'ge veste.En as sy wa nie verder dring,hoor ek by wind haar fladderingdie lied van boerbeskawing sing,stemmig-tevrede.Dan word haar seile trou bewaar:by feesdag net span sy 'n laeren straal haar seile dankbaar daarvan groot verlede.
XV
Die nag is heen, die môre is grys;'n plaat van tente en waens wyswaar Perdekraal se steenhoop rysteen hoë hange.
Daar staan hul aan die grond gepénddie geweltjies so mooi orent—die eie maaksels, tent aan tent,in suiwer range.
o Trekkersvolk, my hart ontgloei!Ek sien hoe jul die vreemde boeiverbreek het, om dan uit te bloeitot eie nasie.
Nie net 'n eie vaderland,nie net 'n eie vlag geplant,maar àlles maak van eie hand—geen imitasie!
Hoe lê die tentseil, baan aan baan.Hoe wakker bly die nokke staan.Die klappies netjies oopgeslaan—mooi eenheid same.
Sy staan daar by die wa se as,die huis van doek, so lossies-vas,skoon nes in môredou gewas—'n blanke dame.
Twee lang wit kappe in die veld:'n wa en tent daarnaas gesteld,tweeheid tot eenheid saamgesmeltin sware stonde.
Die wa—'n sterke man is hy;die tent—'n taaie vrou is sy.Jul het die nasie uitgelei,sy boei's ontbonde.
Lig op haar voet net soos die reeen trekkend met die trekker meebied sy hom tog 'n vaste steein angs-geweste:
as wolkbreuk beuk die witte wand,die sonstrale op die nokke brandof nagdier sluip oor donker land,'n veil'ge veste.
En as sy wa nie verder dring,hoor ek by wind haar fladderingdie lied van boerbeskawing sing,stemmig-tevrede.
Dan word haar seile trou bewaar:by feesdag net span sy 'n laeren straal haar seile dankbaar daarvan groot verlede.
XVIOom Gert en Koos die sluit hul waensvas aanmekaar aan die buitekanten in 'n lyn met al die waenswat reeds in rye staan geskaaruit die omtrek van die Rand.Die lang grys wasems van die naglê soos 'n slangrug in die dal;dit is die misdamp van die reënwat in Desember langs die Randoorvloedig val.Daar in die miswolk dryf die kiemvan perdesiekte, sê hul, rond,maar mens en bees, waarvoor die Heerdie nuwe land gemaak het, isgesond.Reg-bo die vuurtjies van die laerstyg stil omhoog die ligblou walm,en nou die son weer op wil gaan,styg uit 'n tent nog hier en daar'n laaste psalm.Die osse word al losgemaaken veld toe aangejaag;'n Kaffer stap hul agternawat aan 'n stok sy velskoene en'n haarge knapsak draag.'n Enkele hamerslag weerklinkvan die wat laat kom, maardie meeste burgers is gereeden staan die landsaak te bespreekin klompies bymekaar.Die vrouens maak die brekfis al—die tweede ketel sing;hul loop tent in tent uit en koesgramstorig vir die braaivleis-rookwat trane in hul oë bring.Straks gaan hul, of dit kerk is, inhul Sondagspak gekleena die vermaarde steenhoop heen;'n ieder neem sy kerkboek ensy riempies-stoeltjie mee.Die predikant laat sing; hy leesen hou 'n nasionale preek.Dan vra hy ook nog vir oom Gertwat oral saamgetrek het, omdie landgenote toe te spreek:
XVI
Oom Gert en Koos die sluit hul waensvas aanmekaar aan die buitekanten in 'n lyn met al die waenswat reeds in rye staan geskaaruit die omtrek van die Rand.
Die lang grys wasems van die naglê soos 'n slangrug in die dal;dit is die misdamp van die reënwat in Desember langs die Randoorvloedig val.
Daar in die miswolk dryf die kiemvan perdesiekte, sê hul, rond,maar mens en bees, waarvoor die Heerdie nuwe land gemaak het, isgesond.
Reg-bo die vuurtjies van die laerstyg stil omhoog die ligblou walm,en nou die son weer op wil gaan,styg uit 'n tent nog hier en daar'n laaste psalm.
Die osse word al losgemaaken veld toe aangejaag;'n Kaffer stap hul agternawat aan 'n stok sy velskoene en'n haarge knapsak draag.
'n Enkele hamerslag weerklinkvan die wat laat kom, maardie meeste burgers is gereeden staan die landsaak te bespreekin klompies bymekaar.
Die vrouens maak die brekfis al—die tweede ketel sing;hul loop tent in tent uit en koesgramstorig vir die braaivleis-rookwat trane in hul oë bring.
Straks gaan hul, of dit kerk is, inhul Sondagspak gekleena die vermaarde steenhoop heen;'n ieder neem sy kerkboek ensy riempies-stoeltjie mee.
Die predikant laat sing; hy leesen hou 'n nasionale preek.Dan vra hy ook nog vir oom Gertwat oral saamgetrek het, omdie landgenote toe te spreek:
XVII"My landgenote, julle weethul het in Kaapland, vroeg en laat,'n valse vryheidsleer verkondig;jul weet die Kafferbendes hetmet roof en moord en skelmery,die grensbewoners daar versondig."Ons het getrek, eers na Natal,tot aan die see wat vir ons was'n tweede en wilder Onbekende;maar nooit het trekkers moed of lusgehad om na die wildernishul dapper trekkersvoet te wende."Hul het daar deur die duinsand heenhul waens gedryf, en tot vandagstaan daar die boerenaam geskrywe.Ons vyande 't ons daar gevind,ons uit-oorlê of aangeval,en uit dié Kanan weer verdrywe."Ons laat aan Kaffervolk en Britdie mooiste deel van Afrikawat slinger langs die strande.Ons het gekies, om vrede virons voet te vind, die wildernisen altyd skraler binnelande."God het ons eers gelouter enlaat wraak neem op Dingaanse duisternis van Soeloe-horde,dat ons daar in die nuwe land,nes uit 'n smeltkroes voortgekom,'n Gode-dankbaar volk sou worde."En later toe die Engelsmanons weer gedreig het en gedruk,het ons die steenhoop dáár vergader.Hier van Transvaal se hoogaltaarhet ons ons harte opgeheftot God Almagtig, onse Vader."Jul weet hoe God gered het. Dinkaan Laingsnek, aan Ingogo enaan Amajuba's hoë kranse.Wee ons as ons weer God vergeet,soos Israel by Sinaï,met wilde afgodsdanse!"Dan sal die steenhoop ons verkla.Ek roep tot my getuie aandie hemel en die heuwelrande!Dan sal ons hiér moet kerm en klaag,en rondom hiérdie heil'ge plekdie tekens sien van al ons skande!"
XVII
"My landgenote, julle weethul het in Kaapland, vroeg en laat,'n valse vryheidsleer verkondig;jul weet die Kafferbendes hetmet roof en moord en skelmery,die grensbewoners daar versondig.
"Ons het getrek, eers na Natal,tot aan die see wat vir ons was'n tweede en wilder Onbekende;maar nooit het trekkers moed of lusgehad om na die wildernishul dapper trekkersvoet te wende.
"Hul het daar deur die duinsand heenhul waens gedryf, en tot vandagstaan daar die boerenaam geskrywe.Ons vyande 't ons daar gevind,ons uit-oorlê of aangeval,en uit dié Kanan weer verdrywe.
"Ons laat aan Kaffervolk en Britdie mooiste deel van Afrikawat slinger langs die strande.Ons het gekies, om vrede virons voet te vind, die wildernisen altyd skraler binnelande.
"God het ons eers gelouter enlaat wraak neem op Dingaanse duisternis van Soeloe-horde,dat ons daar in die nuwe land,nes uit 'n smeltkroes voortgekom,'n Gode-dankbaar volk sou worde.
"En later toe die Engelsmanons weer gedreig het en gedruk,het ons die steenhoop dáár vergader.Hier van Transvaal se hoogaltaarhet ons ons harte opgeheftot God Almagtig, onse Vader.
"Jul weet hoe God gered het. Dinkaan Laingsnek, aan Ingogo enaan Amajuba's hoë kranse.Wee ons as ons weer God vergeet,soos Israel by Sinaï,met wilde afgodsdanse!
"Dan sal die steenhoop ons verkla.Ek roep tot my getuie aandie hemel en die heuwelrande!Dan sal ons hiér moet kerm en klaag,en rondom hiérdie heil'ge plekdie tekens sien van al ons skande!"
XVIIIDie fees het weer verbygegaan—na alkant sien mens waens, soosdie boere in klompies weer vertrek...Hoe wakker staan die swepe-ry!hoe daal hul, en die voorslag klapom die osselywe op te wek!Nie lank nie of daar is weer fees;nou in oom Gert se huisie, waarWillem en Dina samestaan...Voordat die mense skei, vra nogdie predikant dat hul sal hoorhoe hierdie bruilofsliedjie gaan:
XVIII
Die fees het weer verbygegaan—na alkant sien mens waens, soosdie boere in klompies weer vertrek...Hoe wakker staan die swepe-ry!hoe daal hul, en die voorslag klapom die osselywe op te wek!
Nie lank nie of daar is weer fees;nou in oom Gert se huisie, waarWillem en Dina samestaan...Voordat die mense skei, vra nogdie predikant dat hul sal hoorhoe hierdie bruilofsliedjie gaan:
XIXBruidegom"Ek is 'n boerebruidegomwat uit die ou Kolonie kom.Ek is geen kind nie van die Trek,maar my hart sit op die regte plek;daarom het ek my vasgebindaan 'n egte, egte trekkerskind.Bruid"Ek is die egte boerebruid,uit die egte takhaarwêreld uit.Maar ek kon my tog so goed gedradat 'n kolonis my hand kom vra!Ja, die ou Transvaal is nie so slegas wat die mense dink en seg.Bruidegom"Ek is 'n boerebruidegomwat met my ganse rykdom kom.Ek het geen geld nie op die bank;maar het 'n wa met suiwer klank,twaalf rooies, jukke en rieme klaar,en ek makeer nog net vir haar!Bruid"Ek is maar net 'n boerebruid,en gee my vir niks anders uit;geen jongman hoef hom te vergis,want ek is net maar wat ek is.Maar 'k het twee arrems, rond en sterk,wat regstaan vir die huishou-werk.Bruidegom"Ek is 'n boerebruidegomwat net maar na die bruilof kommet stewels, en ook net dan dradie laken-pak en keil van pa.Anders is hul my lyf te veelen is dit velskoen en ferweel.Bruid"Ek is maar net 'n boerebruid.Ek dra 'n kappie met 'n tuit.Ek knip die tabberds wat ek dra—maar bietjie mooier!—moeder ná.Net die één waar ek vandag mee loophet vader by die smous gekoop.Bruidegom"Ek is 'n boerebruidegomwat met lees en syfer klaar kan kom,en die kaart ken van Suid-Afrikawat ek daarso in my koppie dra.Wat anderkant die water, indie wêreld is, raak my maar min.Bruid"Ek is maar net 'n boerebruid,ek laat nie my geleerdheid uit.As hul oor politiek begindan luister ek en hou my in.Maar 'k sal my kinders eendag weldie storie van Transvaal vertel!"
XIX
Bruidegom
"Ek is 'n boerebruidegomwat uit die ou Kolonie kom.Ek is geen kind nie van die Trek,maar my hart sit op die regte plek;daarom het ek my vasgebindaan 'n egte, egte trekkerskind.
Bruid
"Ek is die egte boerebruid,uit die egte takhaarwêreld uit.Maar ek kon my tog so goed gedradat 'n kolonis my hand kom vra!Ja, die ou Transvaal is nie so slegas wat die mense dink en seg.
Bruidegom
"Ek is 'n boerebruidegomwat met my ganse rykdom kom.Ek het geen geld nie op die bank;maar het 'n wa met suiwer klank,twaalf rooies, jukke en rieme klaar,en ek makeer nog net vir haar!
Bruid
"Ek is maar net 'n boerebruid,en gee my vir niks anders uit;geen jongman hoef hom te vergis,want ek is net maar wat ek is.Maar 'k het twee arrems, rond en sterk,wat regstaan vir die huishou-werk.
Bruidegom
"Ek is 'n boerebruidegomwat net maar na die bruilof kommet stewels, en ook net dan dradie laken-pak en keil van pa.Anders is hul my lyf te veelen is dit velskoen en ferweel.
Bruid
"Ek is maar net 'n boerebruid.Ek dra 'n kappie met 'n tuit.Ek knip die tabberds wat ek dra—maar bietjie mooier!—moeder ná.Net die één waar ek vandag mee loophet vader by die smous gekoop.
Bruidegom
"Ek is 'n boerebruidegomwat met lees en syfer klaar kan kom,en die kaart ken van Suid-Afrikawat ek daarso in my koppie dra.Wat anderkant die water, indie wêreld is, raak my maar min.
Bruid
"Ek is maar net 'n boerebruid,ek laat nie my geleerdheid uit.As hul oor politiek begindan luister ek en hou my in.Maar 'k sal my kinders eendag weldie storie van Transvaal vertel!"
Bo-op die grond rys al 'n stad / wat op die heuwels skitter-blink.Bo-op die grond rys al 'n stad / wat op die heuwels skitter-blink.
IDis heuwels, heuwels, heuwels netsover 'n mens se oog kan speur;dis of voorheen 'n monsterploegdie wêreld hier wou stukkend skeur.Ja, God se ploeg het hier geloopin wentelkrag van vloed en vuurtoe heel die hoogland omgekeeris in die aard' se wordings-uur.Die reuse-sooi van daardie ploeg'n berg was of 'n hoë rand;en elke voor daaragter was'n vrugbre moot of akkerland.God se almagtige Hand het toedaaroor gegaan met groot geswaai,sodat 'n ganse goudveld isin die aard se boesem uitgesaai.Daarna het Hy die eeugetystil oor sy akkerveld laat duur,sonder dat een die geelblink vrugversamel in sy voorraadskuur.Geen Babilon se reusebeeldis uit die goudsaad saamgesmelt;geen wêreldstad se grootheid hetgeskitter oor die heuwelveld.Net Kaffervoete 't daar gegaanwanneer hul hordes vlug of veg;en die ondier het gelaer waardie skatte van die wêreld leg.
I
Dis heuwels, heuwels, heuwels netsover 'n mens se oog kan speur;dis of voorheen 'n monsterploegdie wêreld hier wou stukkend skeur.
Ja, God se ploeg het hier geloopin wentelkrag van vloed en vuurtoe heel die hoogland omgekeeris in die aard' se wordings-uur.
Die reuse-sooi van daardie ploeg'n berg was of 'n hoë rand;en elke voor daaragter was'n vrugbre moot of akkerland.
God se almagtige Hand het toedaaroor gegaan met groot geswaai,sodat 'n ganse goudveld isin die aard se boesem uitgesaai.
Daarna het Hy die eeugetystil oor sy akkerveld laat duur,sonder dat een die geelblink vrugversamel in sy voorraadskuur.
Geen Babilon se reusebeeldis uit die goudsaad saamgesmelt;geen wêreldstad se grootheid hetgeskitter oor die heuwelveld.
Net Kaffervoete 't daar gegaanwanneer hul hordes vlug of veg;en die ondier het gelaer waardie skatte van die wêreld leg.
IIDie taal van berge en rante is oud.Ek sien die letters voor my staan,die skeure omlaag, die kranse omhoog;maar dis 'n skrif wat nooit vergaan.Die taal is geskrywe met lettersvan kranse en klowe en rif;dit lê oop en bloot op die wande, ...maar niemand ontraadsel die skrif.Die kranse en klowe is woordetot reuse-sinne vereen,en die stippels en strepe daartussenis tot massas rotse versteen.Dit is die taal van skeppings-dae,die taal ook van die sondvloed-tyd,waarby die late mens verbysterdstaan klae van onwetendheid...Spreek daardie taal van hoë watersteen hoë bergwand uitgeslaan,en van opdrifsels eeue latertot kransversténing oorgegaan?Of spreek die taal van vuur se werking,van vreselike wêreldbrandtoe berggevaartes op kom rys hetuit die aard se vuurge ingewand?...Die sleutel van pylskrif-figureen hiërogliewe is gevind;maar hier staan al die wyse sameonwetend soos 'n kind.So swyg ook stil die Rand se rante.Ja, die skeppingstaal is al te oud!...Of spreek hier gryse lettermerkemiskien al lank die woord van: Goud?...
II
Die taal van berge en rante is oud.Ek sien die letters voor my staan,die skeure omlaag, die kranse omhoog;maar dis 'n skrif wat nooit vergaan.
Die taal is geskrywe met lettersvan kranse en klowe en rif;dit lê oop en bloot op die wande, ...maar niemand ontraadsel die skrif.
Die kranse en klowe is woordetot reuse-sinne vereen,en die stippels en strepe daartussenis tot massas rotse versteen.
Dit is die taal van skeppings-dae,die taal ook van die sondvloed-tyd,waarby die late mens verbysterdstaan klae van onwetendheid...
Spreek daardie taal van hoë watersteen hoë bergwand uitgeslaan,en van opdrifsels eeue latertot kransversténing oorgegaan?
Of spreek die taal van vuur se werking,van vreselike wêreldbrandtoe berggevaartes op kom rys hetuit die aard se vuurge ingewand?...
Die sleutel van pylskrif-figureen hiërogliewe is gevind;maar hier staan al die wyse sameonwetend soos 'n kind.
So swyg ook stil die Rand se rante.Ja, die skeppingstaal is al te oud!...Of spreek hier gryse lettermerkemiskien al lank die woord van: Goud?...
IIINou loop 'n loper oor die Randwat rooi is in sy aangesig;hy sien niks van die skone land,maar hou sy oog omlaag gerig.'n Kaffer sukkel agter homen dra sy loodswaar pak:'n vysel, stamper, pikswart kommet goeters in 'n goiingsak.Hoor! dis geen vooros-klok gewiswat lui op die anders stille Rand!Die klankgeluid is anders, disdie stamper op die vyselkant.Bo stugge rots—nog nooit getrefas deur die slag van donderweer—word nou die hamer opgehefen mokerslag daal dreunend neer.Die rots word gruis; die gruis word stof;die wasbak spoel dit om en om,en delwers-oog speur rust'loos ofdie goud-en ysterstrepie kom.Daar is dit! en hoe bly is hy!Die goud-aar is oplaas geraak...Die outa sien 'n os wat wei,en dink: "Hoe lekker sal hy smaak."Die rots word nog 'n keer gestamp ...en in die spoelkom omgewas.Die delwer gaan dan na sy kamp ...sy dienaar hurk daar by sy las.
III
Nou loop 'n loper oor die Randwat rooi is in sy aangesig;hy sien niks van die skone land,maar hou sy oog omlaag gerig.
'n Kaffer sukkel agter homen dra sy loodswaar pak:'n vysel, stamper, pikswart kommet goeters in 'n goiingsak.
Hoor! dis geen vooros-klok gewiswat lui op die anders stille Rand!Die klankgeluid is anders, disdie stamper op die vyselkant.
Bo stugge rots—nog nooit getrefas deur die slag van donderweer—word nou die hamer opgehefen mokerslag daal dreunend neer.
Die rots word gruis; die gruis word stof;die wasbak spoel dit om en om,en delwers-oog speur rust'loos ofdie goud-en ysterstrepie kom.
Daar is dit! en hoe bly is hy!Die goud-aar is oplaas geraak...Die outa sien 'n os wat wei,en dink: "Hoe lekker sal hy smaak."
Die rots word nog 'n keer gestamp ...en in die spoelkom omgewas.Die delwer gaan dan na sy kamp ...sy dienaar hurk daar by sy las.
IVOns sien nou weer die loper loop.'n Tolk en hy het keer op keermet omhaalwoorde geprobeerof hul oom Gert se plaas kan koop.Oom Gert was na Pretoria:hy het hom met sy sorg gewéndna die vaderlike president,en dié het hom geantwoord: Ja.Maar ag, oom Gert se hart is swaaras hy weer kom die bultveld oor;daarbinne moet hy almaar hoor'n stem so lastig, so onklaar:"My plasie is my Nabots-erfwat met sy weiveld wiegel oordie Rand. Moet ek dit nou verloorvir Agabs, om dan rond te swerf?"Gewetenstem naas lotgeval!Die stem is Jakobs stemklank, maardie lewenslot 's die Esaus-haar,en ek is blind soos Isak al!"So het hy lank gepeins, gewag,tot hy oplaas dink: "Laat maar gaan."Hul bied hom tweemaal duisend aan,en daarmee is die koop volbrag.Oom Gert maak nog sy saak gewis:hy vra net goudgeld en kontant,en dat sy eie predikantsal tel of hulle almal is.
IV
Ons sien nou weer die loper loop.'n Tolk en hy het keer op keermet omhaalwoorde geprobeerof hul oom Gert se plaas kan koop.
Oom Gert was na Pretoria:hy het hom met sy sorg gewéndna die vaderlike president,en dié het hom geantwoord: Ja.
Maar ag, oom Gert se hart is swaaras hy weer kom die bultveld oor;daarbinne moet hy almaar hoor'n stem so lastig, so onklaar:
"My plasie is my Nabots-erfwat met sy weiveld wiegel oordie Rand. Moet ek dit nou verloorvir Agabs, om dan rond te swerf?
"Gewetenstem naas lotgeval!Die stem is Jakobs stemklank, maardie lewenslot 's die Esaus-haar,en ek is blind soos Isak al!"
So het hy lank gepeins, gewag,tot hy oplaas dink: "Laat maar gaan."Hul bied hom tweemaal duisend aan,en daarmee is die koop volbrag.
Oom Gert maak nog sy saak gewis:hy vra net goudgeld en kontant,en dat sy eie predikantsal tel of hulle almal is.
Vo Heilige nagte van voorheenas die maanlig skaars in die huisie dring,waar oom Gert lê waak, soos die psalmis sing,om te peins oor God,die nagte nog lank, na skeppings-maak,deur geen kunsglans nog verkort;as die mens nog tyd het om wakker te worden te peins oor God.Die vetkers het maar kort gebrandom te lig oor die oue Skriftuurwat die stof bied in die vroeë uurom te peins oor God.Die siel doen soos die blomkelk danwat die blaartjies sluit by nag,en stil-alleen op die son staan wag—so peins die siel oor God.Dit doen net soos die voël by nag,wat die vlerk nie vliegend meer wil strek,maar die koppie in die dons gaan dek—so peins die siel oor God.Dis doen en doen en nog eens doen,totdat uit hoër, heil'ger oordverruis die saalge stemmingswoord—as die siel stil peins oor God.Totdat 'n ligstraal na beneeval in die oog omhooggehou,en die siel dan weer sy God aanskou—terwyl dit peins oor God.Dan voel dit weer aan wyding ryken beef stil opwaarts-heenmet groot verlange om nogoor God te peins.Maar ag, nóú is oom Gert vol sorg,en sy bed is vuur onder hom:'n ander god het daar gekom,en die naam van die god is: Goud.
V
o Heilige nagte van voorheenas die maanlig skaars in die huisie dring,waar oom Gert lê waak, soos die psalmis sing,om te peins oor God,
die nagte nog lank, na skeppings-maak,deur geen kunsglans nog verkort;as die mens nog tyd het om wakker te worden te peins oor God.
Die vetkers het maar kort gebrandom te lig oor die oue Skriftuurwat die stof bied in die vroeë uurom te peins oor God.
Die siel doen soos die blomkelk danwat die blaartjies sluit by nag,en stil-alleen op die son staan wag—so peins die siel oor God.
Dit doen net soos die voël by nag,wat die vlerk nie vliegend meer wil strek,maar die koppie in die dons gaan dek—so peins die siel oor God.
Dis doen en doen en nog eens doen,totdat uit hoër, heil'ger oordverruis die saalge stemmingswoord—as die siel stil peins oor God.
Totdat 'n ligstraal na beneeval in die oog omhooggehou,en die siel dan weer sy God aanskou—terwyl dit peins oor God.
Dan voel dit weer aan wyding ryken beef stil opwaarts-heenmet groot verlange om nogoor God te peins.
Maar ag, nóú is oom Gert vol sorg,en sy bed is vuur onder hom:'n ander god het daar gekom,en die naam van die god is: Goud.