Chapter 5

Nu hoert, Grimbeert, endeverstaet:Confiteor pater mater,1455Dat ic den otter endedencaterEndealle diere hebbe mesdaen,Daer af willic mi in biechtendwaen.’Grimbert sprac: ‘oem, walschedi?Of ghi yet wilt, spreect ieghenmi1460In dietsche, dat ict mach verstaen.’Doe sprac Reynaert:“ic hebbe mesdaenJeghenalle diere die leuen.Bidt Gode dat hijt mi moete vergheuen.Ic dede minenoem Brune1465Al bloedich makensine crune.Tybeert dede ic muse vaen,Daer ickene zeere dede slaen,Tes papenhuus daerhi spranc int strec.33Ic hebbe ghedaengroet ongherec1470Canticleer endesine kindre:Warensi meerre ofte mindre,Dickenmakedicse los.Dor recht beclaghet hi denvos.Die coninc enes mi oec niet ontgaen:1475Ic hebbe hemtorenoec ghedaenEndemesprijs der coninghinne,Datsi spade sullenverwinnenAlso vele eerenvan mi.Oec hebbic, dat segghic di,1480Grimbert, mee liede bedroghenDan ic di soude ghesegghenmoghen.EndeYsengrijn, dat verstaet,Hietic oem dor baraet.Ic maectene moonc ter Elmaren,1485Daer wi beede begheuenwaren:Dat wart hemal te zeere te pinen.Ic dede hem an die clocke-lijnenBindenbeede sine voete.Dat ludenwart hemdoe so soete1490Dat hijt emmer wilde leeren:Dat verghinc hemtonneeren,Want hi luudde so vtermaten,(fo. 201c)Dat alle die ghinghenbi der straten,Endewarenbinnender Elmare1495Waenden dat die duuel wareEndeliependaer si ludenhoerden.Eer hi doe conste in cortenwoerdenGhespreken: ‘ic wille mi begheuen,’Hadsi hem na ghenomentleuen.1500Sint dedic hemcrune gheuen.Hem maechs ghedinckenal zijn leuen:Dat weetic wel ouer waer.Ic dede hem af bernendat haer,So dat hem die zwaerde cramp.1505Sint dedic hem meerrenscampVp thijs, daer ickenleerde visschenDaer hi mi niet conste ontwisschen.Hi ontfincker meneghenslach.Sint leeddickene vp eenendach1510Tote des papenvan Ambloys.34In al dat lant van VermendoysSo en woende gheen pape riker.Die selue pape hadde eenenspijkerDaer menich vet bake in lach:1515Des haddic dickengoet ghelach.Onder dienspijker haddic een gatVerholenlike ghemaect: in datDaer dedic Ysingrijn in crupen.Daer vant hi rentvleesch in cupen1520Endebakenhanghende vele.Des vleesch dedi dor sine keleSo vele gheliden vtermaten:Als hi weder hutengateWaende keerenhuter noet,1525Hem was dienleedenbuuc so groetDat hi beclaghede zijn ghewin.Daer hi was commenongherich in,Ne condi sat35niet commenhuut.Ic liep, ic maecte groet gheluut1530Int dorp endemaecte groet gherochte.Nu hoert wat ic daer toe brochte.Ic liep aldaer die pape zatTe ziere taflen endehat.Die pape hadde eenencappoen.(fo. 201d)1535Dat was dat alre beste hoenDat menin al dat lant vant.Hi was ghewent al toter hant.Dien prandic in minenmont,Voer die tafle daerhi stont,1540Al daert die pape toe sach.Doe riep die pape: ‘nu vanc,36slach!Helpe, wie sach dit wonder nye?Die vos comt, daer ic toe zye,Enderoeft mi in mijns selues37huus.1545So helpe mi sancta spiritus,Te wers hemdat hire quam!’Dat tafel-mes hi vp namEndestac de tafle, datso vloechVerre bouenmi arde hoech1550In midden-waerde vp denvloer.Hi vloucte zeere endezwoerEnde hi riep lude: ‘slach endeva!’Endeic voerenendehi na.Sijn tafel-mes haddi verheuen1555Ende brochte mi ghedreuenVp Ysingrijn daerhi stont.Ic hadde dat hoen in minenmontDat arde groet was endezwaer.Datso moestic latendaer,1560Waest mi leet ofte lief.Doe riep die pape: ‘ay, heere dief,Ghi moet denroef hier laten!’Hi riep endeic ghinc miere stratenDanen daer ic wesen woude.1565Alse die pape vp heffen soudeDat hoen, sach hi Ysingrine:Doe naecte hem eene grote pine.Hi warpene int hoeghe mettenmesse.Den pape volchdensi zesse,1570Die alle met groetenstauenquamen,Endeals si Ysingrijn vernamenDoe maecten si een groet gheluut,Endedie ghebuere quamenhuutEndemaecten grote niemare1575Manlic andren, dat daerwareIn spapen spijker eenwulf gheuaen,(fo. 202a)Die hem seluenhadde ghedaen38Bi den buke in dat gat.Als die ghebuere ghevreeschedendat1580Liepensi dat wonder bescauwen.Al daer wart Ysingrijn te-blauwen,So dat hem ghinc al hutenspele:Want hi ontfincker arde veleGroete slaghe endegroete worpe.1585Dus quamendie kindre van dendorpeEndeverbondenhem die hoghen.Het stont hemso, hi moest ghedoghen.So zeere slouch-si endestakenDat sine hutengate traken1590(Doe ghedoghedi vele ongheuals)Endebonden hem an sinenhalsEenensteen, endelietene gaenEndelietene dien39hondensaenDiene ghinghenbassen endejaghen.1595Oec diende menhemmet grotenslaghenSo langhe, dat hi gheloue was.Doe viel hi neder vp dat gras,Of hi ware al steen-doot.Doe was dier kindre bliscap groot.1600Ghindre was groete niemare.Si namene endeleidene vp eene bareEndedroughene met grotenghehukeOuer steene endeouer struke.Buten dien dorpe in eene gracht1605Bleef hi ligghende al diennacht.Inne weet hoe hi danenvoer.Sint verweruic dat hi mi zwoerSine hulde een jaer al omtrent.Dat dedi vp sulc conuent1610Dat ickensoude makenhoenre sat.Doe leeddickene in eene stat,Daer ic hem dede te verstaneDat twee hinnenendeeenenhaneIn een groet huus an eere straten1615Vp eenenaenbalke satenRecht teere valdore bi.Daer dedic Ysingrijn bi miVp dat huus clemmenbouen.(fo. 202b)Ic seide, ic wilde hem ghelouen,1620Wildi crupenin die valdore,Dat hire soude vindenvoreVan vettenhoenrensijn gheuouch.Ter valdore ghinc hi endelouch,Endecroep daer in met vare1625Endebegan tastenharen-thare.Hi taste, endeals hi niet en vant,Sprac hi: ‘neve, hets hier bewantTe zorghen, ic ne vinder niet.’Ic sprac: ‘oem, wats nu ghesciet?1630Cruupter een lettel bet in.Menmoet wel pijnenom ghewin.Ic hebse wech diere satenvoren.’Dus so liet hi hem verdorenDat hi die hoenre te verre sochte.1635Ic sach dat ickenhoenenmochte,Endehoendene, so dat hi voerVan daer bouenvp den vloerEndegaf eenengroetenval,Datsi ontspronghenouer al1640Die in dienhuse sliepen.Die bi den viere laghen, si riepen:Daer ware in huus sine wistenwatGheuallenvoer dat vyer-gat.40Si wordenvp endeontstakenlecht.1645Doe sine daer saghenechtWart hi ghewont toter doot.Ic hebbenbrocht in meneghernoot,Meer dan ic ghesegghenmochte.Nochtan al dat ic nye ghewrochte1650Jeghen hem, sone roucke ic nietZo zeere, als dat ic verrietVrauwe Erswenden,41sijn scone wijf,Die hi lieuer hadde dan sijns selfs lijf.God die moet mi vergheuen.1655Haer dedic dat mi lieuer ware bleuenTe doene, dant es ghedaen.’Grimbeert sprac: ‘of ghi wilt gaenClaerlikente biechtentote miEndezijn van huwenzondenvry,1660So suldi sprekenombedect.(fo. 202c)In weet waer-waert ghi dit trect:‘Ic hebbe ieghensijn wijf mesdaen.’Oem, dat encan ic niet verstaen,Waer ghi dese tale keert.’1665Reynaert sprac: ‘neve Grimbeert,Ware dat hoofschede groot,Of ic hadde gheseit al bloot:‘Ic hebbe gheslapenbi miere moyen?’Ghi zijt mijn maech: hu souts vernoyen,1670Seidic eeneghe dorperheit.Grimbeert, nu hebbic hu gheseitAl dat mi mach ghedinckennu.Gheeft mi aflaet, dat biddic hu,Ende settet mi dat hu dinct goet.’1675Grimbeert was wijs endevroetEndebrac een rijs van eere hagheEndegaffer mede .xl. slagheOuer alle sine mesdaden.Daer na in gherechtenraden1680Riet hi hem goet te weseneEndete wakene endete leseneEndete vastene endete vierneEndete weghe waert te stierneAlle die hi butenweghe saghe:1685Endehi voert alle sine dagheBehendelike soude gheneeren.Hier na so dedi hemverzweerenBeede rouenendestelen.Nu moet hi siere sielentelen,421690Reynaert, bi Grimbeerts rade,Ende ghinc te houe vp ghenade.Nv es die biechte ghedaen.Die heeren hebbendenwech bestaenTote des conincs houe waert.1695Nu was buter rechter vaert,Dien si te gane haddenbegonnen,Een pryoreit van zwartennonnen,Daer meneghe gans endemenich hoen,Meneghe hinne, menich cappoen1700Plaghen te weedene butenmuere.Dit wiste die felle creatuere,Die onghetrauwe Reynaert,Endesprac: ‘te ghenenhoue waert(fo. 202d)So leghet onse rechte strate.’1705Met dusdanen barateLeedde hi Grimbeert bi der scueren,Daer die hoenre butenmuereGhinghenweedenharen-thare.Den hoenre wart Reynaert gheware.1710Sine oghenbegondenomme te ghane.Butendenandrenghinc eenhane,Die arde vet was endejonc:Daer na gaf Reynaert eenensproncSo dat dien hane die plumenstouen.1715Grimbeert sprac: ‘oem, ghi dinct mi douen!Onsalich man, wat wildi doen?Wildi noch om een hoenIn alle die groete zondenslaen,Daer ghi te biechten af zijt ghegaen?1720Dat moet hu wel zeere rauwen.’Reynaert sprac: ‘bi rechter trauwen,Ic hads vergheten, lieue neve.Bidt Gode dat hijt mi vergheue!Het ne ghesciet mi nemmermeer.’1725Doe daden si eenenwederkeerOuer eene smale brugghe.Hoe dickensach Reynaert achterruggheWeder daer die hoenre ghinghen!Hine conste hem nietbedwinghen1730Hine moeste ziere zedenpleghen:Al haddemenhemthoeft af ghesleghen,Het ware tenhoenrenwaert gheuloghen,Also verre alst hadde ghemoghen.Grimbeert sach dit ghelaet1735Endeseide: ‘onreyne vraet,Dat hu dat hoghe so omme gaet!’Reynaert andwoerde: ‘ghi doet quaetDat ghi mine herte so versmaert43Endemine bede dus verstorbeert.1740Laet mi doch lesen .ij. paternooster,Der hoenre zielenvan dencloesterEnde den gansen te ghenaden,Die ic dickenhebbe verraden,Die ic44desen heleghennonnen1745Met miere lust af hebbe ghewonnen.’Grimbeert balch, ne waer Reynaert(fo. 203a)Hadde emmer zine oghenachterwaert,Tes si quamenter rechter straten.Doe began hem drouue ghelaten1750Endearde zeere beefde Reynaert(Daer keerde-si te houe waert),Doe hi began denhoue naken,Daer hi waende seere mesraken.Doe in sconinx hof was vernomen1755Dat Reynaert ware te houe comenMet Grimbeerde dendas,Ic wane daer niemene ne wasSo arem no van so cranckenmaghen,Hine ghereedde hemvp eenclaghen:1760Dit was al ieghen Reynaerde.Nochtan dedi als die onueruaerde,Hoe so hem te moede was,Endehi sprac te Grimbeerte dendas:‘Leedet ons die hoechste strate.’1765Reynaerd ghinc in dien ghelateEnde in also boudenghebare,Ghelijc of hi sconinx sone wareEnde hi niet en hadde mesdaen.Boudelikenghinc hi staen1770Voer Nobele dien coninc,Ende sprac: ‘God, die alle dincGheboet, hi gheue hu, conincheere,Langhe bliscap endeeere!Ic groet hu, coninc, endehebbe recht.1775En hadde nye coninc eenenknechtSo ghetrauwe ieghenhemAls ic oyt was endebem:Dat es dickenwordenanschijn.Nochtan die sulke die hier zijn1780Souden45mi nochtan gherne rouenHuwer hulden, wilde ghi hemghelouen.Maer neen ghi niet: God moete hu lonen!Het en betaemt nietder cronenDatsi denscalkenendeden fellen1785Te lichte ghelouendatsi vertellen.Nochtan willics Gode claghen:Dier es te vele in onsen daghen,Der scalke, die wroughenconnen,(fo. 203b)Die niet ter rechter hant hebbenghewonnen1790Ouer al in rike houe:Dien salmenniet ghelouen.Die scalcheit es hem binnengheboren,Datsi den goedenliedendoentoren:Dat wreke God vp haer leuen,1795Endemoete hem eewelike gheuenAl sulkenloen als si zijn waert!’Die conincsprac: ‘o wy, Reynaert,O wy, Reynaert, onreyne quaet,Wat condi al scone ghelaet!1800Dat encan hu niet ghehelpeneencaf.Nu comt huwes smeekens af.In werde bi smeekene niet hu vrient.Hets waer, ghi sout mi hebbenghedientVan eere sakenin denwoude,1805Daer ghi qualic in hebt ghehoudenDie eede, die ic hadde ghezworen.’‘O wy, wat hebbic al verloren,’Sprac Canticleer die daerstont.Die coninc sprac: ‘hout huwenmont,1810Heere Canticleer, nu laet mi spreken,Laet mi antwoerdensinentreken.Ay, heere dief Reynaert,Dat ghi mi lief hebt endewaert,Dat hebdi sonder huwe pine1815Mine bodenlatenanschine:Arem man Tybeert, heere Brune,Die noch bloedich es zijn crune.Ic ne sal hu niet scelden:Ic waent hu kele sal ontghelden1820Noch heden al vp eene wijle.’‘Nomine patrum christum filye!’Sprac Reynaert, ‘of mijn heere BruneNoch al bloedich es die crune,Was hi te-blauwenof versproken:1825Waer hi goet, hi ware ghewroken,Eer hi noint vloe int water.Bander zijde Tybeert die cater,Dien ic herberghede endeontfinc,Of hi hute omstelenghinc1830Tes papen, sonder minenraet,(fo. 203c)Endehem die pape dede quaet:Bi Gode, soudic dat ontghelden,So mochtic mijn gheluc wel scelden.’Voert sprac Reynaert: ‘coninc Lyoen,1835Wien twifelt des, ghine moghet doenDat ghi ghebiet ouer mi?Hoe groot mine sake46zi,Ghi moghet mi vromenendescaden.Wildi mi ziedenofte braden1840Ofte hanghenofte blenden,Ic ne mach hu niet ontwenden.Alle diere zijn in hu bedwanc.Ghi zijt groet endeic bem cranc,Mine hulp es cleene endedhuwe groet:1845Bi Gode, al slouchdi mi doot,Dat ware eene crancke wrake,Recht in dese selue sprake.’Doe spranc vp Belin de ramEndesine hye, die met hemquam,1850Dat was dame Hawy.Belin sprac: ‘ga wyAlle voert met onser claghen!’Bruunspranc vp met sinenmaghen,EndeTybeert die felle,1855EndeYsingrijn sijn gheselle,Forcondet dat euer-zwijnEndedie rauenTyecelijn,47Pancer die beuer, ooc48Bruneel,Dat water-var, dat butseel,1860Endedat een-coren, heere Rosseel,Dieweline, die vrauwe fine,(Cantecleer endedie kindre zineMakedengroten vederslach),Dat foret Cleene-beiach:1865Liepen alle in dese scare.Alle dese ghinghenopenbareVoer harenheere, denconinc, staenEndedadenReynaerde vaen.Nv ghinct ghindre vp eenplaydieren.1870Nye hoerde man van dierenSo scone tale, als nu es hierTusschen Reynaerde endedandre dier,(fo.203d)Voert bringhen, diemenbrochte daer,Het ware mi pijnlic endezwaer,1875Daer omme corte ic hu de woort.Die beste redenenghinghendaer voort,Die claghen, die de dierenontbonden,Proufden si met goedenorconden,Als si sculdich warente doene.1880Die conincdreef die hoeghe baroeneTe vonnesse van Reynaerts saken.Doe wijsdensi datmensoude makenEene galghe sterc endevast,EndemenReynaerde, denfellen gast,1885Daer an hinghe bi ziere kelen.Nu gaet Reynaerde al hutenspele.Doe Reynaert verordeelt was,Orlof nam Grimbeert die dasMet Reynaerts naeste maghen.1890Sine constennietverdraghenNo sine consten nietghedoghen,DatmenReynaerde voer harenoghenSoude hanghenalse eenendief.Nochtan waest hemsomenlief.1895Die coninc hi was arde vroet:Doe hi mercte endeverstoet,Datso menich ionghelincMet Grimbeerte hutenhoue ghinc,Die Reynaerde na bestoet,1900Doe peinsdi in sinenmoet:‘Hier mach in loepenandrenraet.Al es Reynaert selue quaet,Hi heuet meneghengoedenmaech.’Doe sprac hi: ‘twi sidi traech,1905Ysingrijn endeheere Bruun?Reynaerde es cont menich tuun,Ende hets denauonde bi:Hier es Reynaert, ontsprinct hi,Comt hi .iij. voete huternoot,1910Sinenlust die es so groot,Endehi weet so meneghenkeer,Hine wert ghevanghentsiaermeer.Salmenhanghen, twine doetment dan?Eer mennu ghereedencan(fo. 204a)1915Eene galghe, so eist nacht.’Ysingrijn was wel bedachtEnde sprac: ‘hier es een galghe bi.’Endemettien woerde versuchte hi.Doe sprac die cater, heere Tybeert:1920‘Heere Ysingrijn, hu es verzeertHu herte, in wancans49hu niet.Nochtan Reynaert diet al berietEndeselue mede ghinc,Daermenhuwe twee broeders hinc,1925Rumen ende Wijde-lancken:Hets tijt, wildijs hemdancken.Waerdi goet, het ware ghedaen,Hine ware noch niet onuerdaen.Ysingrijn sprac tote Tybeert:1930‘Wat ghi ons al gader leert!Ne ghebrake ons nieteenstrop,Langhe hedenwist zijn cropWat zijn achter-hende mochte weghen!Reynaerd, die langhe hadde ghesweghen,1935Sprac: ‘ghi heeren, cort mine pine.Tybeert heeft eene vaste lijneDie hi beiaghede an sine kele,Daer hi vernoys hadde vele,Int huus daer hi denpape beet,1940Die voer hem stont al sonder cleet.Her Ysingrijn, nu maect hu voren.Endesidi nu daer toe vercoren,Endeghi Brune, dat ghi sult doodenReynaert, huwenneve, denfellen roden!’1945Doe so sprac die coninc saen:‘Doet Tybeerte mede gaen:Hi mach clemmen, hi mach de lijneVp draghensonder huwe pijne.Tybeert, gaet vorenendemaect ghereet.1950Dat ghi yet let, dats mi leet!’Doe sprac Ysingrijn tote Brune:‘So helpe mi de cloester-cruneDie bouenvp mijn hoeft staet,In hoerde nye so goedenraet1955Alse Reynaert selue gheuet hier.Hem langhet omme cloester-bier:(fo. 204b)Nu gaen wi voerenendebruwenhem!’Bruunsprac: ‘neve Tybeert, nemDie lijne, du salt mede loepen.1960Reynaert die salt nu becoepen,Mijn scone liere endedine hoghe.Ghawi endehanghene so hoghe,Dats lachter hebbenal sine vrient!’‘Gha-wi, hi heues wel verdient,’1965Sprac Tybeert endenam de lijne.Hine dede nye so lieue pine.Nv warendie drie heerenghereet,Die Reynaert hadde harde leet,50Dat was die wulf endeTybeert1970Endeder Bruun, die hadde gheleertHonich stelen te zinenscaden.Ysingrijn was so beraden,Eer hi van denhoue sciet,Hine wilde des latenniet1975Hine vermaende nichtenendenevenEndealle, die binnendenhoue bleuen,Beede ghebuere endegaste,Datsi Reynaerde hildenvaste.Vrauwe Arsendenzinenwiue1980Beual hi bi harenliue,Datso stonde bi ReynaerdeEndesoene name bi denbaerdeEndevan hemniet ne sciedeNo dor goet no dor miede1985No dor niet no dor noetNo dor zorghe van der doot.Reynaert andwoerde in cortenwoorden,Dat alle die daerwarenhorden:‘Heere Ysingrijn, half ghenade!1990Al ware hu lief mijn grote scadeEndeal brincdi mi in vernoye:Ic weet wel, soude mijn moyeTe rechte ghedincken ouder daet,Sone dade mi nemmermeer quaet.1995Maer her Ysingrijn, soete oem,Ghi neemt huwes nevencranckengoem,Endeheere Brune endeheere Tybeert,Dat ghi mi dus hebt onneert:Ghi drie ghi hebbet ghedaenal,(fo. 204c)2000Datmenmi ontliuensal.Daer toe hebdi ghemaketDatso wie die mi ghenaketSceldet mi dief of heuet leet.Daer omme moetti, God weet,2005Gheonneert werdenalle drie,Ghine haest dat gescieAl dat ghi begaert te doene!Mi es dat herte noch also coene:Ic dar wel sterueneene waerf.2010Ne wart mijn vader, doe hi staerf,Van alle sinenzondenvry?Gaet, ghereet die galghe, of ghiEen twint mi langhernietne spaert,Of varenmoetti inderwaert,2015Alle huwe voete endehuwe been!’Doe sprac Ysingrijn: ‘ameen!’‘Amen,’ sprac Brune, ‘endehinderwaertMoet hi varendie langher spaert!’Tybeert sprac: ‘nu haestenwy!’2020Ende mettienwoerde spronghenziEndeliepenvoert arde blideEndepijndenhemten strijdeTe springhene ouer meneghentuun,Ysingrijn endeheere Bruun.2025Tybeert volchde hemnaer:Hem was die voet eenlettel zwaerVan der lijnen, die hi drouch.Nochtan was hi rasch ghenouch:Dat dede hem al die goede wille.2030Reynaert stont endezweech al stilleEnde sach sine viande loepen,Die hem dat strec an waendencnoepen,‘Maer het sal bliuen,’ sprac Reynaert,Die staet endescauwetdaer-waert,2035Endesi springhenendesi keeren.Hi peinsde: ‘deus, wat joncheeren!Nu laetse springhenendeloepen.Leuic, si sullent noch becoepen,Hare ouerdaet endehare scampye,2040Mine ghebreke reynaerdye.Nochtanne zijn si mi(fo. 204d)Lieuer verre danne bi,Die ghene die ic meest ontsach.51Nu willic prouuendat ic mach2045Te houe bringheneen baraet,Dat ic voer de dagheraetIn groter zorghen vant te nacht.Heuet mine lust sulke crachtAlsic noch hope datso doet:2050Al es hi lustich endevroet,Ic wane denconincnoch verdoren.’Die conincdede blasen eenenhorenEndehiet Reynaerde huut-waert leeden.Reynaert sprac: ‘laet teerst ghereeden2055Die galghe, daer ic anhanghensal,Endedaer-binnenso sal ic alDenvolcke mine biechte conden,In verlanessen van minenzonden.Hets beter dat al tfolc verstaet2060Mine diefte endemine ondaet,Dan si namaels eeneghenmanMine ouerdaet teghenan.’Die conincsprac: ‘nu segghetdan.’Reynaert stont als een drouue man2065Ende sach al omme haren-thare.Daer so sprac hi al openbare:‘Helpe,’ seit hi, ‘dominus!Nu en es hier niemenin dit huus,No vrient no viant, ic ne bem2070Een deel mesdadich ieghenhem.Nochtan horet alle, ghi heeren:Laet v52wijsen endeleeren,Hoe ic Reynaert aermijncEerst an die boesheit vinc.2075In allen tijdenspade endevroeWasic een houesch kint noch doe.Doemenmi spaende van der mammen,53Ghinc ic spelenmettenlammenDor te hoerne dat ghebleet,2080So dat ic een verbeet.Ten eersten lapedic dat bloet:Het smaecte so wel, het was so goet,Dat ic dat vleesch mede ontgan.(fo. 205a)Daer leerdic leckernie an,2085So vele dat ic ghinc tengheetenInt wout, daer icse hoerde bleeten.Daer verbeetic hoekine twee.So dedic des derdes daghes mee,Endeic wart bouder endecoene2090Endeverbeet haendenendehoeneEndegansen, daericse vant.Doe mi bloedich wart mijn tant,Was ic so fel endeso wreetDat ic zuuer vp verbeet2095Al dat ic vant endewat mi dochte,Dat mi bequam endedat ic vermochte.Daer na quam ic endeYsingrineTe wintre, in eenencouden rijme,Bi Besele onder eenenboem.2100Hi rekende dat hi ware mijn oemEndebegan eene sibbe tellen.Al daer wordenwi ghesellen:Dat mach mi te rechte rauwen.Daer gheloofdenwi bi trauwen2105Recht gheselscap manlic andren.Doe begonstenwi te gaderwandelen:Hi stal tgroete endeic dat cleene.Dat wi beiaechdenwart ghemeene.Endeals wi deelen soudendoe,2110Ic was in hueghenendevroe,Mochtic mijn deel hebbenhalf.Alse Ysingrijn beiaghede eencalfOf eenenweder of eenenram,So grongierdi endemaecte hemgram,2115Endetoechde mi een ghelaet,Datso zuer was endeso quaet,Dat hi mi daermet van hemverdreefEndehem mijn deel al gader bleef.Nochtan hachtic nietvan dien.2120So menich waeruenhebbic versien:Alse wi een groete proye lagheden,Die ic endemijn oem beiagheden,Eenenosse of eenenbake,Doe ghinc hi sittenmet ghemake2125Met sinenwiue vrauwe Harsenden(fo. 205b)Endemet sinen.vij. kindren:Sone mochtic cume deene hebbenVan den alre mintstenrebben,Die sine kindre haddenghecnaghet.2130Dus nauwe hebbic mi beiaghet.Nochtan dat was mi lettel noot:Ne waer dat mijn zin so grootDie lieue drouch te minenoem,(Die mijns nemet cranckengoem)2135Ic hadde ghewonnenwel tetene.Coninc, dit doe ic hu te wetene:Ic hebbe noch seluer endegout,Dat al es in mier ghewout,So vele dat cume een waghen2140Te .vij. waeruensoude ghedraghen.’Alse die conincdit verhoerde,Gaf hi Reynaerdefelle andwoerde:‘Reynaert, wanenquam hu die scat?’Reynaert andwoerde: ‘ic segghu dat,2145Wijldijt wetenalso ict weet,No dor lief no dor leetSone salt danne bliuenverholen.Coninc, dien scat was bestolen.Ne waer hi oec ghestolenniet,2150Daer ware die moert bi ghescietAn hu lijf, in rechter trauwen,Dat alle huwenvriendenmochte rauwen.’Die coninghinne wart veruaertEndesprac: ‘O wy, lieue Reynaert!2155O wy, Reynaert, O wy, O wy!O wy, Reynaert, wat sechdi?Ic mane hu bider seluer vaert,Dat ghi nu54ons secht, Reynaert,Die hu ziele varen sal,2160Dat ghi ons secht de waerheit alOpenbare endebrinct voort,Of ghi weet van eeneghermoortOf eenenmordelikenraet,

Nu hoert, Grimbeert, endeverstaet:

Confiteor pater mater,

1455Dat ic den otter endedencater

Endealle diere hebbe mesdaen,

Daer af willic mi in biechtendwaen.’

Grimbert sprac: ‘oem, walschedi?

Of ghi yet wilt, spreect ieghenmi

1460In dietsche, dat ict mach verstaen.’

Doe sprac Reynaert:“ic hebbe mesdaen

Jeghenalle diere die leuen.

Bidt Gode dat hijt mi moete vergheuen.

Ic dede minenoem Brune

1465Al bloedich makensine crune.

Tybeert dede ic muse vaen,

Daer ickene zeere dede slaen,

Tes papenhuus daerhi spranc int strec.33

Ic hebbe ghedaengroet ongherec

1470Canticleer endesine kindre:

Warensi meerre ofte mindre,

Dickenmakedicse los.

Dor recht beclaghet hi denvos.

Die coninc enes mi oec niet ontgaen:

1475Ic hebbe hemtorenoec ghedaen

Endemesprijs der coninghinne,

Datsi spade sullenverwinnen

Also vele eerenvan mi.

Oec hebbic, dat segghic di,

1480Grimbert, mee liede bedroghen

Dan ic di soude ghesegghenmoghen.

EndeYsengrijn, dat verstaet,

Hietic oem dor baraet.

Ic maectene moonc ter Elmaren,

1485Daer wi beede begheuenwaren:

Dat wart hemal te zeere te pinen.

Ic dede hem an die clocke-lijnen

Bindenbeede sine voete.

Dat ludenwart hemdoe so soete

1490Dat hijt emmer wilde leeren:

Dat verghinc hemtonneeren,

Want hi luudde so vtermaten,(fo. 201c)

Dat alle die ghinghenbi der straten,

Endewarenbinnender Elmare

1495Waenden dat die duuel ware

Endeliependaer si ludenhoerden.

Eer hi doe conste in cortenwoerden

Ghespreken: ‘ic wille mi begheuen,’

Hadsi hem na ghenomentleuen.

1500Sint dedic hemcrune gheuen.

Hem maechs ghedinckenal zijn leuen:

Dat weetic wel ouer waer.

Ic dede hem af bernendat haer,

So dat hem die zwaerde cramp.

1505Sint dedic hem meerrenscamp

Vp thijs, daer ickenleerde visschen

Daer hi mi niet conste ontwisschen.

Hi ontfincker meneghenslach.

Sint leeddickene vp eenendach

1510Tote des papenvan Ambloys.34

In al dat lant van Vermendoys

So en woende gheen pape riker.

Die selue pape hadde eenenspijker

Daer menich vet bake in lach:

1515Des haddic dickengoet ghelach.

Onder dienspijker haddic een gat

Verholenlike ghemaect: in dat

Daer dedic Ysingrijn in crupen.

Daer vant hi rentvleesch in cupen

1520Endebakenhanghende vele.

Des vleesch dedi dor sine kele

So vele gheliden vtermaten:

Als hi weder hutengate

Waende keerenhuter noet,

1525Hem was dienleedenbuuc so groet

Dat hi beclaghede zijn ghewin.

Daer hi was commenongherich in,

Ne condi sat35niet commenhuut.

Ic liep, ic maecte groet gheluut

1530Int dorp endemaecte groet gherochte.

Nu hoert wat ic daer toe brochte.

Ic liep aldaer die pape zat

Te ziere taflen endehat.

Die pape hadde eenencappoen.(fo. 201d)

1535Dat was dat alre beste hoen

Dat menin al dat lant vant.

Hi was ghewent al toter hant.

Dien prandic in minenmont,

Voer die tafle daerhi stont,

1540Al daert die pape toe sach.

Doe riep die pape: ‘nu vanc,36slach!

Helpe, wie sach dit wonder nye?

Die vos comt, daer ic toe zye,

Enderoeft mi in mijns selues37huus.

1545So helpe mi sancta spiritus,

Te wers hemdat hire quam!’

Dat tafel-mes hi vp nam

Endestac de tafle, datso vloech

Verre bouenmi arde hoech

1550In midden-waerde vp denvloer.

Hi vloucte zeere endezwoer

Ende hi riep lude: ‘slach endeva!’

Endeic voerenendehi na.

Sijn tafel-mes haddi verheuen

1555Ende brochte mi ghedreuen

Vp Ysingrijn daerhi stont.

Ic hadde dat hoen in minenmont

Dat arde groet was endezwaer.

Datso moestic latendaer,

1560Waest mi leet ofte lief.

Doe riep die pape: ‘ay, heere dief,

Ghi moet denroef hier laten!’

Hi riep endeic ghinc miere straten

Danen daer ic wesen woude.

1565Alse die pape vp heffen soude

Dat hoen, sach hi Ysingrine:

Doe naecte hem eene grote pine.

Hi warpene int hoeghe mettenmesse.

Den pape volchdensi zesse,

1570Die alle met groetenstauenquamen,

Endeals si Ysingrijn vernamen

Doe maecten si een groet gheluut,

Endedie ghebuere quamenhuut

Endemaecten grote niemare

1575Manlic andren, dat daerware

In spapen spijker eenwulf gheuaen,(fo. 202a)

Die hem seluenhadde ghedaen38

Bi den buke in dat gat.

Als die ghebuere ghevreeschedendat

1580Liepensi dat wonder bescauwen.

Al daer wart Ysingrijn te-blauwen,

So dat hem ghinc al hutenspele:

Want hi ontfincker arde vele

Groete slaghe endegroete worpe.

1585Dus quamendie kindre van dendorpe

Endeverbondenhem die hoghen.

Het stont hemso, hi moest ghedoghen.

So zeere slouch-si endestaken

Dat sine hutengate traken

1590(Doe ghedoghedi vele ongheuals)

Endebonden hem an sinenhals

Eenensteen, endelietene gaen

Endelietene dien39hondensaen

Diene ghinghenbassen endejaghen.

1595Oec diende menhemmet grotenslaghen

So langhe, dat hi gheloue was.

Doe viel hi neder vp dat gras,

Of hi ware al steen-doot.

Doe was dier kindre bliscap groot.

1600Ghindre was groete niemare.

Si namene endeleidene vp eene bare

Endedroughene met grotenghehuke

Ouer steene endeouer struke.

Buten dien dorpe in eene gracht

1605Bleef hi ligghende al diennacht.

Inne weet hoe hi danenvoer.

Sint verweruic dat hi mi zwoer

Sine hulde een jaer al omtrent.

Dat dedi vp sulc conuent

1610Dat ickensoude makenhoenre sat.

Doe leeddickene in eene stat,

Daer ic hem dede te verstane

Dat twee hinnenendeeenenhane

In een groet huus an eere straten

1615Vp eenenaenbalke saten

Recht teere valdore bi.

Daer dedic Ysingrijn bi mi

Vp dat huus clemmenbouen.(fo. 202b)

Ic seide, ic wilde hem ghelouen,

1620Wildi crupenin die valdore,

Dat hire soude vindenvore

Van vettenhoenrensijn gheuouch.

Ter valdore ghinc hi endelouch,

Endecroep daer in met vare

1625Endebegan tastenharen-thare.

Hi taste, endeals hi niet en vant,

Sprac hi: ‘neve, hets hier bewant

Te zorghen, ic ne vinder niet.’

Ic sprac: ‘oem, wats nu ghesciet?

1630Cruupter een lettel bet in.

Menmoet wel pijnenom ghewin.

Ic hebse wech diere satenvoren.’

Dus so liet hi hem verdoren

Dat hi die hoenre te verre sochte.

1635Ic sach dat ickenhoenenmochte,

Endehoendene, so dat hi voer

Van daer bouenvp den vloer

Endegaf eenengroetenval,

Datsi ontspronghenouer al

1640Die in dienhuse sliepen.

Die bi den viere laghen, si riepen:

Daer ware in huus sine wistenwat

Gheuallenvoer dat vyer-gat.40

Si wordenvp endeontstakenlecht.

1645Doe sine daer saghenecht

Wart hi ghewont toter doot.

Ic hebbenbrocht in meneghernoot,

Meer dan ic ghesegghenmochte.

Nochtan al dat ic nye ghewrochte

1650Jeghen hem, sone roucke ic niet

Zo zeere, als dat ic verriet

Vrauwe Erswenden,41sijn scone wijf,

Die hi lieuer hadde dan sijns selfs lijf.

God die moet mi vergheuen.

1655Haer dedic dat mi lieuer ware bleuen

Te doene, dant es ghedaen.’

Grimbeert sprac: ‘of ghi wilt gaen

Claerlikente biechtentote mi

Endezijn van huwenzondenvry,

1660So suldi sprekenombedect.(fo. 202c)

In weet waer-waert ghi dit trect:

‘Ic hebbe ieghensijn wijf mesdaen.’

Oem, dat encan ic niet verstaen,

Waer ghi dese tale keert.’

1665Reynaert sprac: ‘neve Grimbeert,

Ware dat hoofschede groot,

Of ic hadde gheseit al bloot:

‘Ic hebbe gheslapenbi miere moyen?’

Ghi zijt mijn maech: hu souts vernoyen,

1670Seidic eeneghe dorperheit.

Grimbeert, nu hebbic hu gheseit

Al dat mi mach ghedinckennu.

Gheeft mi aflaet, dat biddic hu,

Ende settet mi dat hu dinct goet.’

1675Grimbeert was wijs endevroet

Endebrac een rijs van eere haghe

Endegaffer mede .xl. slaghe

Ouer alle sine mesdaden.

Daer na in gherechtenraden

1680Riet hi hem goet te wesene

Endete wakene endete lesene

Endete vastene endete vierne

Endete weghe waert te stierne

Alle die hi butenweghe saghe:

1685Endehi voert alle sine daghe

Behendelike soude gheneeren.

Hier na so dedi hemverzweeren

Beede rouenendestelen.

Nu moet hi siere sielentelen,42

1690Reynaert, bi Grimbeerts rade,

Ende ghinc te houe vp ghenade.

Nv es die biechte ghedaen.

Die heeren hebbendenwech bestaen

Tote des conincs houe waert.

1695Nu was buter rechter vaert,

Dien si te gane haddenbegonnen,

Een pryoreit van zwartennonnen,

Daer meneghe gans endemenich hoen,

Meneghe hinne, menich cappoen

1700Plaghen te weedene butenmuere.

Dit wiste die felle creatuere,

Die onghetrauwe Reynaert,

Endesprac: ‘te ghenenhoue waert(fo. 202d)

So leghet onse rechte strate.’

1705Met dusdanen barate

Leedde hi Grimbeert bi der scueren,

Daer die hoenre butenmuere

Ghinghenweedenharen-thare.

Den hoenre wart Reynaert gheware.

1710Sine oghenbegondenomme te ghane.

Butendenandrenghinc eenhane,

Die arde vet was endejonc:

Daer na gaf Reynaert eenenspronc

So dat dien hane die plumenstouen.

1715Grimbeert sprac: ‘oem, ghi dinct mi douen!

Onsalich man, wat wildi doen?

Wildi noch om een hoen

In alle die groete zondenslaen,

Daer ghi te biechten af zijt ghegaen?

1720Dat moet hu wel zeere rauwen.’

Reynaert sprac: ‘bi rechter trauwen,

Ic hads vergheten, lieue neve.

Bidt Gode dat hijt mi vergheue!

Het ne ghesciet mi nemmermeer.’

1725Doe daden si eenenwederkeer

Ouer eene smale brugghe.

Hoe dickensach Reynaert achterrugghe

Weder daer die hoenre ghinghen!

Hine conste hem nietbedwinghen

1730Hine moeste ziere zedenpleghen:

Al haddemenhemthoeft af ghesleghen,

Het ware tenhoenrenwaert gheuloghen,

Also verre alst hadde ghemoghen.

Grimbeert sach dit ghelaet

1735Endeseide: ‘onreyne vraet,

Dat hu dat hoghe so omme gaet!’

Reynaert andwoerde: ‘ghi doet quaet

Dat ghi mine herte so versmaert43

Endemine bede dus verstorbeert.

1740Laet mi doch lesen .ij. paternooster,

Der hoenre zielenvan dencloester

Ende den gansen te ghenaden,

Die ic dickenhebbe verraden,

Die ic44desen heleghennonnen

1745Met miere lust af hebbe ghewonnen.’

Grimbeert balch, ne waer Reynaert(fo. 203a)

Hadde emmer zine oghenachterwaert,

Tes si quamenter rechter straten.

Doe began hem drouue ghelaten

1750Endearde zeere beefde Reynaert

(Daer keerde-si te houe waert),

Doe hi began denhoue naken,

Daer hi waende seere mesraken.

Doe in sconinx hof was vernomen

1755Dat Reynaert ware te houe comen

Met Grimbeerde dendas,

Ic wane daer niemene ne was

So arem no van so cranckenmaghen,

Hine ghereedde hemvp eenclaghen:

1760Dit was al ieghen Reynaerde.

Nochtan dedi als die onueruaerde,

Hoe so hem te moede was,

Endehi sprac te Grimbeerte dendas:

‘Leedet ons die hoechste strate.’

1765Reynaerd ghinc in dien ghelate

Ende in also boudenghebare,

Ghelijc of hi sconinx sone ware

Ende hi niet en hadde mesdaen.

Boudelikenghinc hi staen

1770Voer Nobele dien coninc,

Ende sprac: ‘God, die alle dinc

Gheboet, hi gheue hu, conincheere,

Langhe bliscap endeeere!

Ic groet hu, coninc, endehebbe recht.

1775En hadde nye coninc eenenknecht

So ghetrauwe ieghenhem

Als ic oyt was endebem:

Dat es dickenwordenanschijn.

Nochtan die sulke die hier zijn

1780Souden45mi nochtan gherne rouen

Huwer hulden, wilde ghi hemghelouen.

Maer neen ghi niet: God moete hu lonen!

Het en betaemt nietder cronen

Datsi denscalkenendeden fellen

1785Te lichte ghelouendatsi vertellen.

Nochtan willics Gode claghen:

Dier es te vele in onsen daghen,

Der scalke, die wroughenconnen,(fo. 203b)

Die niet ter rechter hant hebbenghewonnen

1790Ouer al in rike houe:

Dien salmenniet ghelouen.

Die scalcheit es hem binnengheboren,

Datsi den goedenliedendoentoren:

Dat wreke God vp haer leuen,

1795Endemoete hem eewelike gheuen

Al sulkenloen als si zijn waert!’

Die conincsprac: ‘o wy, Reynaert,

O wy, Reynaert, onreyne quaet,

Wat condi al scone ghelaet!

1800Dat encan hu niet ghehelpeneencaf.

Nu comt huwes smeekens af.

In werde bi smeekene niet hu vrient.

Hets waer, ghi sout mi hebbenghedient

Van eere sakenin denwoude,

1805Daer ghi qualic in hebt ghehouden

Die eede, die ic hadde ghezworen.’

‘O wy, wat hebbic al verloren,’

Sprac Canticleer die daerstont.

Die coninc sprac: ‘hout huwenmont,

1810Heere Canticleer, nu laet mi spreken,

Laet mi antwoerdensinentreken.

Ay, heere dief Reynaert,

Dat ghi mi lief hebt endewaert,

Dat hebdi sonder huwe pine

1815Mine bodenlatenanschine:

Arem man Tybeert, heere Brune,

Die noch bloedich es zijn crune.

Ic ne sal hu niet scelden:

Ic waent hu kele sal ontghelden

1820Noch heden al vp eene wijle.’

‘Nomine patrum christum filye!’

Sprac Reynaert, ‘of mijn heere Brune

Noch al bloedich es die crune,

Was hi te-blauwenof versproken:

1825Waer hi goet, hi ware ghewroken,

Eer hi noint vloe int water.

Bander zijde Tybeert die cater,

Dien ic herberghede endeontfinc,

Of hi hute omstelenghinc

1830Tes papen, sonder minenraet,(fo. 203c)

Endehem die pape dede quaet:

Bi Gode, soudic dat ontghelden,

So mochtic mijn gheluc wel scelden.’

Voert sprac Reynaert: ‘coninc Lyoen,

1835Wien twifelt des, ghine moghet doen

Dat ghi ghebiet ouer mi?

Hoe groot mine sake46zi,

Ghi moghet mi vromenendescaden.

Wildi mi ziedenofte braden

1840Ofte hanghenofte blenden,

Ic ne mach hu niet ontwenden.

Alle diere zijn in hu bedwanc.

Ghi zijt groet endeic bem cranc,

Mine hulp es cleene endedhuwe groet:

1845Bi Gode, al slouchdi mi doot,

Dat ware eene crancke wrake,

Recht in dese selue sprake.’

Doe spranc vp Belin de ram

Endesine hye, die met hemquam,

1850Dat was dame Hawy.

Belin sprac: ‘ga wy

Alle voert met onser claghen!’

Bruunspranc vp met sinenmaghen,

EndeTybeert die felle,

1855EndeYsingrijn sijn gheselle,

Forcondet dat euer-zwijn

Endedie rauenTyecelijn,47

Pancer die beuer, ooc48Bruneel,

Dat water-var, dat butseel,

1860Endedat een-coren, heere Rosseel,

Dieweline, die vrauwe fine,

(Cantecleer endedie kindre zine

Makedengroten vederslach),

Dat foret Cleene-beiach:

1865Liepen alle in dese scare.

Alle dese ghinghenopenbare

Voer harenheere, denconinc, staen

EndedadenReynaerde vaen.

Nv ghinct ghindre vp eenplaydieren.

1870Nye hoerde man van dieren

So scone tale, als nu es hier

Tusschen Reynaerde endedandre dier,(fo.203d)

Voert bringhen, diemenbrochte daer,

Het ware mi pijnlic endezwaer,

1875Daer omme corte ic hu de woort.

Die beste redenenghinghendaer voort,

Die claghen, die de dierenontbonden,

Proufden si met goedenorconden,

Als si sculdich warente doene.

1880Die conincdreef die hoeghe baroene

Te vonnesse van Reynaerts saken.

Doe wijsdensi datmensoude maken

Eene galghe sterc endevast,

EndemenReynaerde, denfellen gast,

1885Daer an hinghe bi ziere kelen.

Nu gaet Reynaerde al hutenspele.

Doe Reynaert verordeelt was,

Orlof nam Grimbeert die das

Met Reynaerts naeste maghen.

1890Sine constennietverdraghen

No sine consten nietghedoghen,

DatmenReynaerde voer harenoghen

Soude hanghenalse eenendief.

Nochtan waest hemsomenlief.

1895Die coninc hi was arde vroet:

Doe hi mercte endeverstoet,

Datso menich ionghelinc

Met Grimbeerte hutenhoue ghinc,

Die Reynaerde na bestoet,

1900Doe peinsdi in sinenmoet:

‘Hier mach in loepenandrenraet.

Al es Reynaert selue quaet,

Hi heuet meneghengoedenmaech.’

Doe sprac hi: ‘twi sidi traech,

1905Ysingrijn endeheere Bruun?

Reynaerde es cont menich tuun,

Ende hets denauonde bi:

Hier es Reynaert, ontsprinct hi,

Comt hi .iij. voete huternoot,

1910Sinenlust die es so groot,

Endehi weet so meneghenkeer,

Hine wert ghevanghentsiaermeer.

Salmenhanghen, twine doetment dan?

Eer mennu ghereedencan(fo. 204a)

1915Eene galghe, so eist nacht.’

Ysingrijn was wel bedacht

Ende sprac: ‘hier es een galghe bi.’

Endemettien woerde versuchte hi.

Doe sprac die cater, heere Tybeert:

1920‘Heere Ysingrijn, hu es verzeert

Hu herte, in wancans49hu niet.

Nochtan Reynaert diet al beriet

Endeselue mede ghinc,

Daermenhuwe twee broeders hinc,

1925Rumen ende Wijde-lancken:

Hets tijt, wildijs hemdancken.

Waerdi goet, het ware ghedaen,

Hine ware noch niet onuerdaen.

Ysingrijn sprac tote Tybeert:

1930‘Wat ghi ons al gader leert!

Ne ghebrake ons nieteenstrop,

Langhe hedenwist zijn crop

Wat zijn achter-hende mochte weghen!

Reynaerd, die langhe hadde ghesweghen,

1935Sprac: ‘ghi heeren, cort mine pine.

Tybeert heeft eene vaste lijne

Die hi beiaghede an sine kele,

Daer hi vernoys hadde vele,

Int huus daer hi denpape beet,

1940Die voer hem stont al sonder cleet.

Her Ysingrijn, nu maect hu voren.

Endesidi nu daer toe vercoren,

Endeghi Brune, dat ghi sult dooden

Reynaert, huwenneve, denfellen roden!’

1945Doe so sprac die coninc saen:

‘Doet Tybeerte mede gaen:

Hi mach clemmen, hi mach de lijne

Vp draghensonder huwe pijne.

Tybeert, gaet vorenendemaect ghereet.

1950Dat ghi yet let, dats mi leet!’

Doe sprac Ysingrijn tote Brune:

‘So helpe mi de cloester-crune

Die bouenvp mijn hoeft staet,

In hoerde nye so goedenraet

1955Alse Reynaert selue gheuet hier.

Hem langhet omme cloester-bier:(fo. 204b)

Nu gaen wi voerenendebruwenhem!’

Bruunsprac: ‘neve Tybeert, nem

Die lijne, du salt mede loepen.

1960Reynaert die salt nu becoepen,

Mijn scone liere endedine hoghe.

Ghawi endehanghene so hoghe,

Dats lachter hebbenal sine vrient!’

‘Gha-wi, hi heues wel verdient,’

1965Sprac Tybeert endenam de lijne.

Hine dede nye so lieue pine.

Nv warendie drie heerenghereet,

Die Reynaert hadde harde leet,50

Dat was die wulf endeTybeert

1970Endeder Bruun, die hadde gheleert

Honich stelen te zinenscaden.

Ysingrijn was so beraden,

Eer hi van denhoue sciet,

Hine wilde des latenniet

1975Hine vermaende nichtenendeneven

Endealle, die binnendenhoue bleuen,

Beede ghebuere endegaste,

Datsi Reynaerde hildenvaste.

Vrauwe Arsendenzinenwiue

1980Beual hi bi harenliue,

Datso stonde bi Reynaerde

Endesoene name bi denbaerde

Endevan hemniet ne sciede

No dor goet no dor miede

1985No dor niet no dor noet

No dor zorghe van der doot.

Reynaert andwoerde in cortenwoorden,

Dat alle die daerwarenhorden:

‘Heere Ysingrijn, half ghenade!

1990Al ware hu lief mijn grote scade

Endeal brincdi mi in vernoye:

Ic weet wel, soude mijn moye

Te rechte ghedincken ouder daet,

Sone dade mi nemmermeer quaet.

1995Maer her Ysingrijn, soete oem,

Ghi neemt huwes nevencranckengoem,

Endeheere Brune endeheere Tybeert,

Dat ghi mi dus hebt onneert:

Ghi drie ghi hebbet ghedaenal,(fo. 204c)

2000Datmenmi ontliuensal.

Daer toe hebdi ghemaket

Datso wie die mi ghenaket

Sceldet mi dief of heuet leet.

Daer omme moetti, God weet,

2005Gheonneert werdenalle drie,

Ghine haest dat gescie

Al dat ghi begaert te doene!

Mi es dat herte noch also coene:

Ic dar wel sterueneene waerf.

2010Ne wart mijn vader, doe hi staerf,

Van alle sinenzondenvry?

Gaet, ghereet die galghe, of ghi

Een twint mi langhernietne spaert,

Of varenmoetti inderwaert,

2015Alle huwe voete endehuwe been!’

Doe sprac Ysingrijn: ‘ameen!’

‘Amen,’ sprac Brune, ‘endehinderwaert

Moet hi varendie langher spaert!’

Tybeert sprac: ‘nu haestenwy!’

2020Ende mettienwoerde spronghenzi

Endeliepenvoert arde blide

Endepijndenhemten strijde

Te springhene ouer meneghentuun,

Ysingrijn endeheere Bruun.

2025Tybeert volchde hemnaer:

Hem was die voet eenlettel zwaer

Van der lijnen, die hi drouch.

Nochtan was hi rasch ghenouch:

Dat dede hem al die goede wille.

2030Reynaert stont endezweech al stille

Ende sach sine viande loepen,

Die hem dat strec an waendencnoepen,

‘Maer het sal bliuen,’ sprac Reynaert,

Die staet endescauwetdaer-waert,

2035Endesi springhenendesi keeren.

Hi peinsde: ‘deus, wat joncheeren!

Nu laetse springhenendeloepen.

Leuic, si sullent noch becoepen,

Hare ouerdaet endehare scampye,

2040Mine ghebreke reynaerdye.

Nochtanne zijn si mi(fo. 204d)

Lieuer verre danne bi,

Die ghene die ic meest ontsach.51

Nu willic prouuendat ic mach

2045Te houe bringheneen baraet,

Dat ic voer de dagheraet

In groter zorghen vant te nacht.

Heuet mine lust sulke cracht

Alsic noch hope datso doet:

2050Al es hi lustich endevroet,

Ic wane denconincnoch verdoren.’

Die conincdede blasen eenenhoren

Endehiet Reynaerde huut-waert leeden.

Reynaert sprac: ‘laet teerst ghereeden

2055Die galghe, daer ic anhanghensal,

Endedaer-binnenso sal ic al

Denvolcke mine biechte conden,

In verlanessen van minenzonden.

Hets beter dat al tfolc verstaet

2060Mine diefte endemine ondaet,

Dan si namaels eeneghenman

Mine ouerdaet teghenan.’

Die conincsprac: ‘nu segghetdan.’

Reynaert stont als een drouue man

2065Ende sach al omme haren-thare.

Daer so sprac hi al openbare:

‘Helpe,’ seit hi, ‘dominus!

Nu en es hier niemenin dit huus,

No vrient no viant, ic ne bem

2070Een deel mesdadich ieghenhem.

Nochtan horet alle, ghi heeren:

Laet v52wijsen endeleeren,

Hoe ic Reynaert aermijnc

Eerst an die boesheit vinc.

2075In allen tijdenspade endevroe

Wasic een houesch kint noch doe.

Doemenmi spaende van der mammen,53

Ghinc ic spelenmettenlammen

Dor te hoerne dat ghebleet,

2080So dat ic een verbeet.

Ten eersten lapedic dat bloet:

Het smaecte so wel, het was so goet,

Dat ic dat vleesch mede ontgan.(fo. 205a)

Daer leerdic leckernie an,

2085So vele dat ic ghinc tengheeten

Int wout, daer icse hoerde bleeten.

Daer verbeetic hoekine twee.

So dedic des derdes daghes mee,

Endeic wart bouder endecoene

2090Endeverbeet haendenendehoene

Endegansen, daericse vant.

Doe mi bloedich wart mijn tant,

Was ic so fel endeso wreet

Dat ic zuuer vp verbeet

2095Al dat ic vant endewat mi dochte,

Dat mi bequam endedat ic vermochte.

Daer na quam ic endeYsingrine

Te wintre, in eenencouden rijme,

Bi Besele onder eenenboem.

2100Hi rekende dat hi ware mijn oem

Endebegan eene sibbe tellen.

Al daer wordenwi ghesellen:

Dat mach mi te rechte rauwen.

Daer gheloofdenwi bi trauwen

2105Recht gheselscap manlic andren.

Doe begonstenwi te gaderwandelen:

Hi stal tgroete endeic dat cleene.

Dat wi beiaechdenwart ghemeene.

Endeals wi deelen soudendoe,

2110Ic was in hueghenendevroe,

Mochtic mijn deel hebbenhalf.

Alse Ysingrijn beiaghede eencalf

Of eenenweder of eenenram,

So grongierdi endemaecte hemgram,

2115Endetoechde mi een ghelaet,

Datso zuer was endeso quaet,

Dat hi mi daermet van hemverdreef

Endehem mijn deel al gader bleef.

Nochtan hachtic nietvan dien.

2120So menich waeruenhebbic versien:

Alse wi een groete proye lagheden,

Die ic endemijn oem beiagheden,

Eenenosse of eenenbake,

Doe ghinc hi sittenmet ghemake

2125Met sinenwiue vrauwe Harsenden(fo. 205b)

Endemet sinen.vij. kindren:

Sone mochtic cume deene hebben

Van den alre mintstenrebben,

Die sine kindre haddenghecnaghet.

2130Dus nauwe hebbic mi beiaghet.

Nochtan dat was mi lettel noot:

Ne waer dat mijn zin so groot

Die lieue drouch te minenoem,

(Die mijns nemet cranckengoem)

2135Ic hadde ghewonnenwel tetene.

Coninc, dit doe ic hu te wetene:

Ic hebbe noch seluer endegout,

Dat al es in mier ghewout,

So vele dat cume een waghen

2140Te .vij. waeruensoude ghedraghen.’

Alse die conincdit verhoerde,

Gaf hi Reynaerdefelle andwoerde:

‘Reynaert, wanenquam hu die scat?’

Reynaert andwoerde: ‘ic segghu dat,

2145Wijldijt wetenalso ict weet,

No dor lief no dor leet

Sone salt danne bliuenverholen.

Coninc, dien scat was bestolen.

Ne waer hi oec ghestolenniet,

2150Daer ware die moert bi ghesciet

An hu lijf, in rechter trauwen,

Dat alle huwenvriendenmochte rauwen.’

Die coninghinne wart veruaert

Endesprac: ‘O wy, lieue Reynaert!

2155O wy, Reynaert, O wy, O wy!

O wy, Reynaert, wat sechdi?

Ic mane hu bider seluer vaert,

Dat ghi nu54ons secht, Reynaert,

Die hu ziele varen sal,

2160Dat ghi ons secht de waerheit al

Openbare endebrinct voort,

Of ghi weet van eeneghermoort

Of eenenmordelikenraet,

Back to Index Next