Chapter 6

Die ieghenminenheere gaet,2165Dat laet hier openbare horen!’Nu hoert hoe Reynaert sal verdorenDen conincentie coninghinne,(fo. 205c)Endehi beweruensal met zinneDes conincx vrienscap endesine hulde,2170Endehi buten haerre sculdeBrune endeYsingrijn beedeVp hief in groter onghereedeEndein veetenendein ongheualIeghendenconinc bringhensal.2175Die heeren, die nu warenso fier,Datsi Reynaerde waendenbierTe sinenlachtre hebbenghebrauwen:Ic wane wel in rechtertrauwen,Dat hi sal weder mede blanden,2180Dien si sullendrinckenmet scanden.In eenenghelate, met drouuenzinneSprac Reynaert: ‘edele coninghinne,Al haddi mi nu niet ghemaent,Ic bem een die steruen waent:2185In laet nietligghenvp mijn ziele.Endewaert so dat mi gheuiele,Mi stonder omme in de helle te sine,Daer die torment es entie pine.In dien dat die conincmilde2190Een ghestille makenwilde,Ic soude segghenmet ghenadenHoe iammerlike hi was verradenTe mordene van zinenlieden.Nochtan diet alre meest berieden2195Sijn som van minenliefstenmaghenDie ic noede soude bedraghen,Ne daet die zorghe van der hellen,Daermenseit dat si in quellenDie hier steruenendemoort2200Weten, sine bringhense voort.’Dien conincwart die herte zwaerEndesprac: ‘Reynaerd, sechstu mi waer?’‘Waer?’ sprac Reynaert, ‘vraechdi mi des?Iane weet ghi wel hoet met mi es?2205Ne bewaent niet, edel coninc:Al bem ic een aermijnc,Hoe mochtic sulke moert ghetemen?Waendi dat ic wille nemenEene55loghene vp mine langhe vaert?(fo. 205d)2210En trauwen neen ic,’ sprac Reynaert.Bi der coninghinnenrade,Die zeere ontsach des sconinx scade,Gheboet die coninc openbareDat daer niemenso coene enware,2215Dat hi een wordekijn yet sprakeTote dien dat Reynaert met ghemakeHadde vulseit al sinenwille.Doe zweghensi alle gader stille.Die coninc hiet Reynaerde spreken.2220Reynaertwas van fellen treken.Hem dochte scone zijn gheual.Hi sprac: ‘nu zwighet ouer al,Na dien dat es denconinclief.Ic sal hu lesen sonder brief2225Die verraderenopenbare,So dat ic niemene enspare,Dien ic te wroughene sculdich bem:Dies lachter heuet scaems hem!’Nv verneemt alle gader2230Hoe Reynaerd sinenerdschenvaderMet verradenessen sal bedraghen,56Endeeenenvan sinenliefstenmaghen:57Dat was Grimberte dendas,Die hem hout van hertenwas.2235Dat dede Reynaert omme dat,Dat hi wilde datmente batSinenwoerdengheloeuensoudeVan sinenvianden, of hi woudeDie verranesse tyen an.2240Nu hoert hoe hi dies began.Reynaert sprac: ‘wilenteer stondenHadde mine heere mijn vader vondenDes coninx heymelikenscatIn eene verholnenstat.2245Doe58mijn vader hadde vondenDen scat, wart hi in cortenstondenSo ouerdadich endeso fier,Dat hi veronweerde alle dierDie sine ghenote te vorenwaren.2250Hi dede Tyberte denkater varenIn Arttinen, dat wilde lant,(fo. 206a)Al daer hi Brunendenbeere vant.Hi ontboet Brune grote Gods houde:Endehi in Vlaendrencommensoude2255Endehi coninc wilde wesen.Bruunwart vro van desen:Hi hadt meneghendach begaert.Daer maecte hi hemte VlaendrenwaertEndequam in Waes, int soete lant,2260Daer hi minenvader vant.Mijn vader ontboet Grimberte denwysenEnde Ysingrijn dengrijsen,Tybeert die kater was die vijffte:59Ende quamenteenendorpe, hiet Hijfte.2265TusschenHijfte ende GhendHilden si haer paerlementIn eere belokenre nacht.Daer quamensi bi sduuels crachtEndebi sduuels ghewelt,2270Endezwoerendaer an twoeste veltAlle viue des coninx doot.Nu hoert wonder alle grootWatsi noch ouer een draghen:Wilde yement van sconinx maghen2275Dat weder-segghen, mijn vadersoudeMet sinenseluere, met zinengoudeSo denghenenstekenachtre,Dat sijs soudenhebbenlachtre.Dit weetic endesegghe hu hoe.2280Eens morghins arde vroeGheuiel dat mijn neve die dasVan wine een lettel dronckenwas,Endelyet in verholnenrade minenWiue, miere vrauwenHermelinen,2285Endeal van pointe te pointe seide,Daer si liepenan die heyde.Mijn wijf es eene vremde vrauwe,Endegaf Grimberte hare trauweDat verholen bliuen soude.2290Teneersten datso quamtenwoude,Daer ic was endeso mi vant,So telde zoet mi te hant,Ne waer het was al stillekine.(fo. 206b)Oec seide zoet bi sulkenlijcteekine,2295Dat ict kende so waer,Dat mi alle mine haerVp-waert stondenvan grotenvare.Mine herte wart mi openbareAlso caut als eenhijs,2300Dies zijt sekerendewijs.Die pude wijlenwarenvry,Endeoec so beclaechdenhemzijDatsi warensonder bedwanc.Endesi maecteneen ghemanc2305Endeso groet ghecray vp Gode,Dat hi hemgaue bi sinenghebodeEenenconinc diese dwonghe:Dies badendie houde entie iongheMet groten ghecraye, metgrotenghelude.2310God ghehoerde die pudeTeenentijde van denjareEndesende hemdenconinchodeuare,Diese verbeet endeverslant60In allen landendaerhise vant,2315Beede in waterendein velt,Daer hise vant in sine ghewelt.Hi dede hememmer onghenade.Doe claechdensi, hetwas te spade,Het was te spade, ic secht hu twy;2320Sij die vorenwarenvrySullen sonder wederkeerSijn eyghin bliuenemmermeer,Ende leueneewelike in vareVan denconinc hodeuare.2325Ghi heeren, aerme enderike,Ic vruchte oec dies ghelikeDat nu van hu soude gheuallen.Doe droughic zorghe voer ons allen.Dus hebbic ghezorghetvoer hu:2330Dies dancti mi lettel nu.Ic kenne Brunenvalsch endequaetEndevul van alre ouerdaet.Ic peinsde, worde hi onse heere,Dat ontvruchtic arde zeere,2335Dat wi alle warenverloren.Ic kennen, den coninc,61so wel gheborenEndesoete endegoedertiereEndeghenadich allen dieren.Het dochte mi bi allen dinghen2340Eene quade manghelinghe,Die ons ne mochte comenNoch theerennoch te vromen.Hier omme peinsdic endepoghede,Mine herte grote zorghen62ghedoghede2345Hoe so erghe eene zakeDatso ghescort worde, endebrakeMijns vaders bosenraet,Die eenendorper, eenenvraetConincendeheere makenwaende.2350Emmer badic Gode endemaendeDat hi denconincminenheereBehilde sine warelt-eere.Bedi ic kenne wel dat,Behilde mijn vader sinenscat,2355Si soudenwel des raets ghetelenOnder hemendesinenghespelenDat die conincworde verstoten.In diepenghepeinse endein grotenWas ic dickenhoe ic dat2360Soude vinden, waer die scatLach, die mijn vaderhadde vonden.Ic wachte nauwe tallenstondenMinenvader endeleide laghenIn meneghenbosch, in meneghe haghen,2365Beede in velde endein woude.Waer mijn vader, die lusteghe houde,Henentrac endehenenliep.Was het droghe, was hetdiep,Waest bi nachte, waest bi daghe,2370Ic was emmer in die laghe.Waest bi daghe, waest bi nachte,Ic was emmer in die wachte.Up eene stont gheuiel daernareDat ic mi decte met grotenvare2375Endelach ghestrect neuendheerde,Endevan den scatte die ic begheerdeGherne yewer hadde vernomen.(fo. 206d)Doe saghic minenvader comenHute eenenhole gheloepen.2380Doe began ic tenscatte hopen,Bi denbarate als ic hemsachDrijuen, als ic hu segghenmach.Want doe63hi hutenholle quam,Sach ic wel endevernam2385Dat hi omme sach, endemerkediOf hem yemene ware bi.Endeals hi niemene ensach,Doe queddi densconendachEndestoppede dat hol met sande2390Endemaectet ghelijc denandrenlande.Dat ic dit sach, ne wiste hi niet.Doe saghic, eer hi danensciet,Dat hi den steert liet mede gaen,Daer sine vore hadde ghestaen,2395Endedecte sijn spore metter mouden.Daer leerdic an denvroedenhoudenEen lettel meesterlike liste,Die ic te vorennietne wiste.Aldus voer mijn vaderdanen2400Ten dorpe waert, daerdie hanenEnde die vette hinnenwaren.Teerst dat ic mi durste baren,Spranc ic vp endeliep tenhole,In wilde nietlangher zijn in dole,2405Endeic gheraecter64doe te hant.Sciere scraefdic vp dat zantMet minenvoetenendecroep in.Al daer vandic groet ghewin.Daer vandic seluer endegoud:2410Hier nes niemennu so houd,Dies nye so vele te gadersach.Doe ne spaerdic nacht no dachIc enghinc treckenendedraghen,Sonder karre endewaghen,2415Ouer dach endeouer nacht,Met algader miere cracht.Mi halp mijn wijf, vrauwe Hermeline.Des doghedenwi grote pine,Eer wi den ouer-groetenscat(fo. 207a)2420Brochtenin een ander gat,Daer hi bet lach tonsen ghelaghe.Wij droughene onder eenenhagheIn een hol verholenlike.Doe was ic van scatte rike.2425Nv hoert watsi hier binnendadenDie den coninc haddenverraden.Brune, die beere, sendde huutVerholenlike zijn saluutAchter lande ende omboet2430Al den ghenenrijcheit groet,Die dienen wilden omme tsout:Hi beloofde hem seluer endegoutTe gheuene met milder hant.Mijn vader liep in al dat lant2435Ende drouch des Brunenbaniere.Hoe lettel wiste hi dat de diereTe sinenscatte warengheraect,Dies hemso quite hadden ghemaect!En ware die scat niet ontgonnen,2440Hi hadder met die stat van LonnenAlte gader moghencoepen.Dus wan hi an zijn omme loepen.Doe mijn vader al omme endeommeTusschen dier Elue entier Zomme2445Hadde gheloepenal dat lant,Endehi meneghencoenenseriantHadde ghewonnenmet sinengoude,Die hem te hulpencommensoude,Alse die zomer quame int lant,2450Keerde mijn vaderdaer hi vantBrune entie ghesellen zine.Doe teldi die groete pineEndedie menichfoudeghe zorghe,Die hi voer de hoghe borghe2455Int lant van Sassen hadde leden,Daer die iagherenhaddengheledenAlle daghe met harenhonden,Die hemveruaerden te meneghenstonden.Dit telde hi te spele al gader.2460Daer na so toghede mijn vaderBrieue, die Brunenwel bequamen,(fo. 207b)Daer .xij.cal bi namenSheere Ysingrijns maghe in stonden,Met scerpenclaeuwen, met diepenmonden,2465Sonder die catte endedie baren,Die alle in Bruuns soudenwaren,Endedie vosse mettendassenVan Doringhenendevan Sassen.Dese hadden alle ghezworen,2470In dien datmenhem te vorenVan .xx. daghenghaue haer sout,Si soudenBrunenmet ghewoutSeker wesen tsinenghebode.Dit benam ic al, danct Gode!2475Doe mijn vaderhadde ghedaenSine bodscap, hi soude gaenEndescauwenzinenscat.Endeals hi quam ter seluer statDaer hine ghelatenhadde te voren,2480Was die scat al verlorenEnde sijn hol was vp te-broken.Wat holpe vele hier af ghesproken?Doe mijn vader dat vernam,Wart hi zeerich endegram,2485Dat hi van torne hemseluenhinc.Dus bleef achter BrunendincBi miere behendichede al.Nu meerct hier mijn ongheual:Heere Ysingrine endeBrune de vraet2490Hebben nu den nauwenraetMetten conincopenbare,Endearem man Reynaerd es die blare!’Die conincentie coninghinne,Die beede hopedentenghewinne,2495Si leeddenReynaerde butente radeEndebaden hem dat hi wel dadeEndehi hem wijsde sinenscat.Endealse Reynaerd horde dat,Sprac hi: ‘soudic hu wijsenmijn goet,2500Heere coninc, die mi hanghendoet?So waer ic huut minenzinne.’‘Neen, Reynaert,’ sprac die coninghinne,‘Mine heere sal hu latenleuen,(fo. 207c)Endesal hu vriendelike vergheuen2505Alle gader sineneuelenmoet,Endeghi sult voert meer sijn vroetEndegoet endeghetrauwe.’Reynaerd sprac: ‘dit doe ic, vrauwe,In dien dat mi de conincnv2510Vaste gheloue hier voer huDat hi mi65gheue sine hulde,Endehi mi alle mine onsculdeWille vergheuen, endeomme datSo willic hemwijsen denscat,2515Den coninc, al daerhi leghet.’Die conincsprac: ‘ic ware ontweghet,Wildic Reynaerde vele ghelouen.Hem es dat stelen endedat rouenEndedat lieghengheborenint been.’2520Die coninghinne sprac: ‘heere, neen.Ghi moghet Reynaerde ghelouenwel:Al was hi hier te vorenfel,Hi nes nu niet dat hi was.Ghi hebt ghehoert hoe hi dendas2525Ende sinenvader heuet bedreghenMet morde, die hi wel beteghenMochte hebbenandrendieren,Wildi meer zijn argertieren66Ofte fel ofte onghetrauwe.’2530Doe sprac die coninc: ‘gentel vrauwe,Al waendic dat mi soude scaden,Eist dat ghijt mi dorret raden,So willict latenvp hu ghenent,Dese vorworde endedit couent2535Vp Reynaerts trauwe staen.Ne waer ic segghe hem sonderwaen:Doet hi meer eerchede,Alle die hemten tiendenledeSijn belanct, sullent becoepen.’2540Reynaerd sach denconincbeloepenEndewart blide in sinenmoetEndesprac: ‘heere, ic ware onvroet,Ne gheloofdic hu niet also.’Doe nam die coninc een stro2545Endevergaf Reynaerde al gader(fo. 207d)Die wanconst van sinenvaderEndezijns selues mesdaet toe.Al was Reynaert blide doe,Dat endinct mi gheenwonderwesen:2550Iane was hi van der doot ghenesen?Doe Reynaert quite was ghelaten,Was hi blide vtermaten,Ende sprac: ‘coninc, edel heere,God moete hu loenenal die eere,2555Die ghi mi doet, endemijn vrauwe.Ic secht hu wel bi miere trauwe,Dat ghi mi vele eerendoet,So groet eere endeso groet goet,Dat niemennes onder die zonne,2560Dien ic also wale jonneMijns scats endemiere trauwen,Als ic hu doe endemiere vrauwen.’Reynaert nam eenstroe voer hemEnde sprac: ‘heere coninc, nem.2565Hier gheue ic di vp denscat,Die wijlen Ermelinc besat.’Die coninc ontfinc dat stroeEnde dancte Reynaerde zoeAls quansijs: ‘dese maect mi heere.’2570Reynaerts herte louch so zeere,Dat ment wel na an hemvernam,Doe die conincso gheorsamAl gader was te sinenwille.Reynaert sprac: ‘heere zwighet stille.2575Merket waermine redene gaet.Int oesthende van VlaendrenstaetEen bosch, endeheet Hulster loe.Coninc, ghi moghet wesen vroe,Mochti onthoudendit:2580Een borne, heet Krieke-pit,Gaet zuut-west niet verre danen.Heere coninc, ghine dorft nietwanenDat ic hu de waerheit yet messe:Dats een de meeste wildernesse,2585Diemenheuet in eenich rike.Ic segghe hu oec ghewaerlikeDat somwijlenes een half iaer,(fo. 208a)Dat totenborne commet daerNo weder man no wijf,2590No creature die heuet lijf,Sonder die hule entie scuvuut,Die daernestelen in dat cruut,Of eenich andervoghelijn,Dat daer-waert gherne wilde zijn,2595Endedaer bi67auontuere lijdet:Endedaerin leghet mijn scat ghehidet.68Verstaet wel ditte, es hu nutte:Die stede heetet Krieke-putte.Ghi sult daer gaenendemijn vrauwe,2600Ne wetet oec niemene so ghetrauweDie ghi sult latenwesenhu bode,Verstaet mi wel, coninc, dor Gode,Maer gaet daer selue, endealse ghiDien seluenputte commet bi,2605Ghi sult vindenionghe baerken.Heere coninc, dit suldi maerken:Die alre naest denputte staet,Coninc, tote dier baerkengaet.Daer leghet die scat onderbegrauen.2610Daer suldi deluenendescrauenEen lettel mos in deene zijde.Daer suldi vindenmenich ghesmideVan goude rijkelijc endescone.Daer suldi vinden die crone,2615Die Ermelijnc die coninc drouch,Endeander chierheit ghenouch:Edele steene, guldin waerc.Mencocht niet omme dusent maerc.Ay coninc, als ghi hebt dat goet,2620Hoe dickensuldi peinsenin huwenmoet:‘Ay Reynaert, ghetrauwe vos,Die hier grouues in dit mosDesen scat bi dijnre lust,God gheue di goet waerdu best!’2625Doe andwoerde die conincsaen:‘Reynaert, sal ic die vaert bestaen,Ghi moet zijn mede in die vaert,Ende ghi moet ons, Reynaert,Helpenden scat ontdeluen.(fo. 208b)2630Ic ne wane69bi mi seluenAl daer nemmermeer gheraken.Ic hebbe ghehoort nomenAkenEndeParijs: eist daeryet na?Endealso als ic versta,2635So smeekedi, Reynaert, enderoomt.Krieke-putte dat ghi hier noomt,Wanic, es een gheueinsde name.’Dit was Reynaerde ombequame,Endeverbalch hemendeseide: ‘ja, ja,2640Coninc, ghi zijter also na,Alse van Colne tote Meye.Waendi dat ic hu die LeyeWille wijsen in die flume Jordane?Ic sal hu wel toeghen, dat ic wane,2645Orconde ghenouch al openbare.’Lude riep hi: ‘Cuwaert, comt hare,Comet voer den70coninc, Cuwaert!’Die diere saghendese vaert.Hem allen wonderde wat daerware.2650Cuwaert die ghinc met vare,Hem wonderde wat die conincwoude.Reynaert sprac: ‘Cuwaert, hebdi coude?Ghi beuet, zijt blide al sonder vaer,Ende secht minenheere denconincwaer2655(Dies maent hi hu bi der trauwenDie ghi zijt sculdich miere vrauwen)71. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Endedie ic denconincsculdich bem.Doe sprac Reynaert: ‘so secht hem,Weetstu waer Krieke-putte steet?’2660Cuwaert sprac: ‘of ict weet?Ja ic, hoene72sout wesen soe?Ne staet hi niet bi Hulst-ter-loeVp dien moer, in die wostine?Ic hebberghedoghet groete pine2665Endemeneghenhongher endemenich coudeEndeaermoede so menichfoudeVp Krieken-putte so meneghendach,Dat ics verghetennietne mach.Hoe mochte ic verghetendies,2670Dat al daer Reynout de riesDie valsche penninghe slouch,(fo. 208c)Daer hi hem mede bedrouchEntie ghesellen sine.Dat was te voren eer ic met Rijne2675Mijn gheselscap makede vast,Die mi ghequijtte meneghenpast.’‘O wy,’ sprac Reynaert:‘soete Rijn,Lieue gheselle, scone hondekijn,Vergaue God, waerdi nu hier!2680Ghi sout toeghenvore73desen dierMet huwensconen rijmen,74waers te doene,Dat ic noint wart so coene,Dat ic eeneghe sakendede,Daer ic denconinc mochte mede2685Te mi waert belghendoenmetrechte.Gaet weder onder ghene knechte,’Sprac Reynaert, ‘haestelic, Cuwaert.Mijn heere de conincne heeft thuwaertGheene sake te sprekene meer.’2690Cuwaert dede eenenweder-keerEndeghinc van sconinx rade daer.Reynaert sprac: ‘coninc, eist waerDat ic seide?’ ‘Reynaert, jaet.Vergheuet mi, ic dede quaet,2695Dat ic hu mestroude yet.Reynaert, goede vrient, nu sietDen raet, dat ghi met ons gaetTenputte, al daer die baerke75staet,Daer die scat leghetbegrauenonder.’2700Reynaert sprac: ‘ghi secht wonder.Waendi in waers arde vro,Coninc, oft mi stonde alsoDat ic met hu wandelenmochteAlso als ons beedendochte,2705Endeghi, heere, waert al sonder zonde?Neent, het es also ic hu orconde,Endeict hu segghe, al eist scame:Doe Ysingrijn in sduuels nameIn de ordine ghinc hier te voren2710Endehi te moonke wart bescoren,Doe ne conste hem de prouende nietghenoughen,Daer .vj. moenke hembi bedroughen.Hi claghede van honghere endecarmede(fo.208d)So zeere, dats mi ontfaermede.2715Doe hi carmede endewart traech,Doe haddics rauwe, als eenzijn maech,Endegaf hemraet dat hi ontran.Daer omme bem ic in spaeus ban.Maerghin, als die zonne vp gaet,2720Willic te Roeme om aflaet.Van Roeme willic ouer zee.Danenne keeric nemmermee,Eer ic so vele hebbe ghedaen,Coninc, dat ic met hu mach gaen2725Thuwer eerenendethuwervromen,Of ic te lande weder come.Het ware een onscone dinc,Souddi, heere coninc,Makenhuwe wandelinghe2730Met eenenverwatenenballingheAls ic nu bem, God betere mi!’Die conincsprac: ‘Reynaert, zidiYet langhe verbannen?’ doe sprac Reynaert:‘Ja ic, hets .iij. iaer, dat ic wart2735Voer dendekenHermanneIn vullen zeinde76te-bannen.’Die conincsprac:‘Reynaert, na dat ghi zijtTe-bannen, mensouts mi doenverwijt,Reynaert, lietic hu met mi wandelen.2740Ic sal Cuwaerde ofte eenenandrenTotenscatte doengaenmet mi,Endeic rade hu, Reynaert, dat ghiNiet ne laet ghine vaert,Dat ghi hu van denbanne claert.’2745‘Sone doe ic,’ sprac Reynaert,‘Ic ga morghin te Rome waert,Gaet na den wille mijn.’Die coninc sprac:‘ghi dinct mi zijnBeuaen in arde goedendinghen.2750God jonne hu dat ghijt moet vulbringhen,Reynaert, alse hu endemiEnde ons allen nutte zi!’Doe dese tale was ghedaen,Doe ghinc Nobel die conincstaen2755Vp eene hoghe stage van steene,(fo. 209a)Daer hi vp plach te stane alleene,Als hi sat in zijn hof te dinghe.Die dierensaten teenenringheAl omme endeomme in dat gras,2760Na dien dat elc gheborenwas.Reynaerd stont bi der coninghinne,Die hi te rechte wel mochte minnen:77‘Bidt voer mi, edele vrauwe,Dat ic hu met lieue weder scauwe.’2765Soe sprac: ‘die heere, daert al an staet,Doe hu van zondenvul aflaet.’Die coninc entie coninghinneGinghenmet eenenbliden zinneVoer haer diere, aerme enderike.2770Die coninc die sprac vriendelike:‘Reynaert es hier commente houeEnde wille, dies ic Gode loue,Hem betrenmet al zinenzinnen.Endemijn vrauwe de coninghinne2775Heuet so vele ghebedenvoer hem,Dat ic zijn vrient wordenbemEndehi versoent es ieghenmi,Endeic hemhebbe ghegheuenvryBeede lijf endelede.2780Reynaerde ghebiedic vullenvrede,Anderwaerf ghebiedic hemvrede,Endederde waeruenmede,Endeghebiede hu allenbi huwenliueDat ghi Reynaerde endezinenwiue2785Endezinenkindreneere doet,Waer si commenin hu ghemoet,Sijt bi nachte, zijt bi daghe.In wille meer gheene clagheVan Reynaerts dinghenhoren.2790Al was hi rouckeloes hier voren,Hi wille hembetren, ic segghe hu hoe:Reynaert wille maerghin vroePalster endescerpe ontfaenEndewille te Roeme gaen,2795Endevan Rome danenwille hi ouer zee,Endedan commennemmermee,Eer hi heeft vul aflaetVan alre zondeliker daet.’(fo. 209b)Dese tale heuet Ticelin78vernomen2800Endevloech danendat hi es comenEndehi vant die .iij. ghesellen.Nu hoert wat hi hem sal tellen.Hi sprac: ‘keytiue, wat doedi hier?Reynaert es meester bottelgier2805Int hof endemoghende vtermaten.Die coninc heeftene quite ghelatenVan alle sinenmesdaden,Endeghi zijt alle .iij. verraden.’Isingrijn began andwoerden2810Te Tieceline met cortenwoerden:‘Ic wane ghi lieghet, heere rauen.’Mettienwoerde began hi scauen,EndeBrune die volchde mede.Si ghinghenreckenhare lede,2815Loepende tes79coninx waert.Tybeert bleef zeere veruaert,Ende hi bleef sittende vp die galghe.Hi was van sinenruwenbalgheIn zorghenso groet vtermaten,2820Dat hi gherne wille latenSine oeghe varenouer niet,Die hi in spapenscuere liet,In dien dat hi verzoent ware.Hine wiste wat doenvan vare,2825Dan hi ghinc sittenvp die micke.Hi claechde vele endearde dickeDat hi Reynaerde ye bekinde.Isingrijn quam met groetenghenindeGhedronghenvoer de coninghinne2830Endesprac met eenenfellen zinneTe Reynaert waert so verreDat die coninc wart al erreEndehiet Ysingrine vaenEndeBrune: alsoe saen2835Wordensi gheuanghenendeghebondenGhine saghetnye verwoedde hondenDoenmeer lachters dan menhemdede,Ysingrine endeBrunenmede.Men voerese als leede gaste:2840Men bantse beede daerso vaste,(fo. 209c)Datsi binneneere nachtMet gheenrande crachtEen let niet en mochtenroeren.Nu hoert hoe hise coert sal voeren.2845Reynaert, die hemwas te wreet,Hi dede datmenBrunensneetVan sinenrugghe een velspot af,Datmenhemteere scerpengaf,Voets lanc endevoets breet.2850Nu ware Reynaert al ghereet,Haddi .iiij. verssche scoen.Nu hoert wat hi sal doen,Hoe hi sal .iiij. scoenghewinnen.Hi ruunde toter coninghinnen:2855‘Vrauwe, ic bemhu peelgrijn.Hier es mijn oem Ysingrijn,Hi heuet .iiij. vaste scoen.Helpt mi dat icse an mach doen.Ic neme hu ziele in mine plecht:2860Het es peelgrins rechtDat hi ghedincket in sine ghebeden

Die ieghenminenheere gaet,

2165Dat laet hier openbare horen!’

Nu hoert hoe Reynaert sal verdoren

Den conincentie coninghinne,(fo. 205c)

Endehi beweruensal met zinne

Des conincx vrienscap endesine hulde,

2170Endehi buten haerre sculde

Brune endeYsingrijn beede

Vp hief in groter onghereede

Endein veetenendein ongheual

Ieghendenconinc bringhensal.

2175Die heeren, die nu warenso fier,

Datsi Reynaerde waendenbier

Te sinenlachtre hebbenghebrauwen:

Ic wane wel in rechtertrauwen,

Dat hi sal weder mede blanden,

2180Dien si sullendrinckenmet scanden.

In eenenghelate, met drouuenzinne

Sprac Reynaert: ‘edele coninghinne,

Al haddi mi nu niet ghemaent,

Ic bem een die steruen waent:

2185In laet nietligghenvp mijn ziele.

Endewaert so dat mi gheuiele,

Mi stonder omme in de helle te sine,

Daer die torment es entie pine.

In dien dat die conincmilde

2190Een ghestille makenwilde,

Ic soude segghenmet ghenaden

Hoe iammerlike hi was verraden

Te mordene van zinenlieden.

Nochtan diet alre meest berieden

2195Sijn som van minenliefstenmaghen

Die ic noede soude bedraghen,

Ne daet die zorghe van der hellen,

Daermenseit dat si in quellen

Die hier steruenendemoort

2200Weten, sine bringhense voort.’

Dien conincwart die herte zwaer

Endesprac: ‘Reynaerd, sechstu mi waer?’

‘Waer?’ sprac Reynaert, ‘vraechdi mi des?

Iane weet ghi wel hoet met mi es?

2205Ne bewaent niet, edel coninc:

Al bem ic een aermijnc,

Hoe mochtic sulke moert ghetemen?

Waendi dat ic wille nemen

Eene55loghene vp mine langhe vaert?(fo. 205d)

2210En trauwen neen ic,’ sprac Reynaert.

Bi der coninghinnenrade,

Die zeere ontsach des sconinx scade,

Gheboet die coninc openbare

Dat daer niemenso coene enware,

2215Dat hi een wordekijn yet sprake

Tote dien dat Reynaert met ghemake

Hadde vulseit al sinenwille.

Doe zweghensi alle gader stille.

Die coninc hiet Reynaerde spreken.

2220Reynaertwas van fellen treken.

Hem dochte scone zijn gheual.

Hi sprac: ‘nu zwighet ouer al,

Na dien dat es denconinclief.

Ic sal hu lesen sonder brief

2225Die verraderenopenbare,

So dat ic niemene enspare,

Dien ic te wroughene sculdich bem:

Dies lachter heuet scaems hem!’

Nv verneemt alle gader

2230Hoe Reynaerd sinenerdschenvader

Met verradenessen sal bedraghen,56

Endeeenenvan sinenliefstenmaghen:57

Dat was Grimberte dendas,

Die hem hout van hertenwas.

2235Dat dede Reynaert omme dat,

Dat hi wilde datmente bat

Sinenwoerdengheloeuensoude

Van sinenvianden, of hi woude

Die verranesse tyen an.

2240Nu hoert hoe hi dies began.

Reynaert sprac: ‘wilenteer stonden

Hadde mine heere mijn vader vonden

Des coninx heymelikenscat

In eene verholnenstat.

2245Doe58mijn vader hadde vonden

Den scat, wart hi in cortenstonden

So ouerdadich endeso fier,

Dat hi veronweerde alle dier

Die sine ghenote te vorenwaren.

2250Hi dede Tyberte denkater varen

In Arttinen, dat wilde lant,(fo. 206a)

Al daer hi Brunendenbeere vant.

Hi ontboet Brune grote Gods houde:

Endehi in Vlaendrencommensoude

2255Endehi coninc wilde wesen.

Bruunwart vro van desen:

Hi hadt meneghendach begaert.

Daer maecte hi hemte Vlaendrenwaert

Endequam in Waes, int soete lant,

2260Daer hi minenvader vant.

Mijn vader ontboet Grimberte denwysen

Ende Ysingrijn dengrijsen,

Tybeert die kater was die vijffte:59

Ende quamenteenendorpe, hiet Hijfte.

2265TusschenHijfte ende Ghend

Hilden si haer paerlement

In eere belokenre nacht.

Daer quamensi bi sduuels cracht

Endebi sduuels ghewelt,

2270Endezwoerendaer an twoeste velt

Alle viue des coninx doot.

Nu hoert wonder alle groot

Watsi noch ouer een draghen:

Wilde yement van sconinx maghen

2275Dat weder-segghen, mijn vadersoude

Met sinenseluere, met zinengoude

So denghenenstekenachtre,

Dat sijs soudenhebbenlachtre.

Dit weetic endesegghe hu hoe.

2280Eens morghins arde vroe

Gheuiel dat mijn neve die das

Van wine een lettel dronckenwas,

Endelyet in verholnenrade minen

Wiue, miere vrauwenHermelinen,

2285Endeal van pointe te pointe seide,

Daer si liepenan die heyde.

Mijn wijf es eene vremde vrauwe,

Endegaf Grimberte hare trauwe

Dat verholen bliuen soude.

2290Teneersten datso quamtenwoude,

Daer ic was endeso mi vant,

So telde zoet mi te hant,

Ne waer het was al stillekine.(fo. 206b)

Oec seide zoet bi sulkenlijcteekine,

2295Dat ict kende so waer,

Dat mi alle mine haer

Vp-waert stondenvan grotenvare.

Mine herte wart mi openbare

Also caut als eenhijs,

2300Dies zijt sekerendewijs.

Die pude wijlenwarenvry,

Endeoec so beclaechdenhemzij

Datsi warensonder bedwanc.

Endesi maecteneen ghemanc

2305Endeso groet ghecray vp Gode,

Dat hi hemgaue bi sinenghebode

Eenenconinc diese dwonghe:

Dies badendie houde entie ionghe

Met groten ghecraye, metgrotenghelude.

2310God ghehoerde die pude

Teenentijde van denjare

Endesende hemdenconinchodeuare,

Diese verbeet endeverslant60

In allen landendaerhise vant,

2315Beede in waterendein velt,

Daer hise vant in sine ghewelt.

Hi dede hememmer onghenade.

Doe claechdensi, hetwas te spade,

Het was te spade, ic secht hu twy;

2320Sij die vorenwarenvry

Sullen sonder wederkeer

Sijn eyghin bliuenemmermeer,

Ende leueneewelike in vare

Van denconinc hodeuare.

2325Ghi heeren, aerme enderike,

Ic vruchte oec dies ghelike

Dat nu van hu soude gheuallen.

Doe droughic zorghe voer ons allen.

Dus hebbic ghezorghetvoer hu:

2330Dies dancti mi lettel nu.

Ic kenne Brunenvalsch endequaet

Endevul van alre ouerdaet.

Ic peinsde, worde hi onse heere,

Dat ontvruchtic arde zeere,

2335Dat wi alle warenverloren.

Ic kennen, den coninc,61so wel gheboren

Endesoete endegoedertiere

Endeghenadich allen dieren.

Het dochte mi bi allen dinghen

2340Eene quade manghelinghe,

Die ons ne mochte comen

Noch theerennoch te vromen.

Hier omme peinsdic endepoghede,

Mine herte grote zorghen62ghedoghede

2345Hoe so erghe eene zake

Datso ghescort worde, endebrake

Mijns vaders bosenraet,

Die eenendorper, eenenvraet

Conincendeheere makenwaende.

2350Emmer badic Gode endemaende

Dat hi denconincminenheere

Behilde sine warelt-eere.

Bedi ic kenne wel dat,

Behilde mijn vader sinenscat,

2355Si soudenwel des raets ghetelen

Onder hemendesinenghespelen

Dat die conincworde verstoten.

In diepenghepeinse endein groten

Was ic dickenhoe ic dat

2360Soude vinden, waer die scat

Lach, die mijn vaderhadde vonden.

Ic wachte nauwe tallenstonden

Minenvader endeleide laghen

In meneghenbosch, in meneghe haghen,

2365Beede in velde endein woude.

Waer mijn vader, die lusteghe houde,

Henentrac endehenenliep.

Was het droghe, was hetdiep,

Waest bi nachte, waest bi daghe,

2370Ic was emmer in die laghe.

Waest bi daghe, waest bi nachte,

Ic was emmer in die wachte.

Up eene stont gheuiel daernare

Dat ic mi decte met grotenvare

2375Endelach ghestrect neuendheerde,

Endevan den scatte die ic begheerde

Gherne yewer hadde vernomen.(fo. 206d)

Doe saghic minenvader comen

Hute eenenhole gheloepen.

2380Doe began ic tenscatte hopen,

Bi denbarate als ic hemsach

Drijuen, als ic hu segghenmach.

Want doe63hi hutenholle quam,

Sach ic wel endevernam

2385Dat hi omme sach, endemerkedi

Of hem yemene ware bi.

Endeals hi niemene ensach,

Doe queddi densconendach

Endestoppede dat hol met sande

2390Endemaectet ghelijc denandrenlande.

Dat ic dit sach, ne wiste hi niet.

Doe saghic, eer hi danensciet,

Dat hi den steert liet mede gaen,

Daer sine vore hadde ghestaen,

2395Endedecte sijn spore metter mouden.

Daer leerdic an denvroedenhouden

Een lettel meesterlike liste,

Die ic te vorennietne wiste.

Aldus voer mijn vaderdanen

2400Ten dorpe waert, daerdie hanen

Ende die vette hinnenwaren.

Teerst dat ic mi durste baren,

Spranc ic vp endeliep tenhole,

In wilde nietlangher zijn in dole,

2405Endeic gheraecter64doe te hant.

Sciere scraefdic vp dat zant

Met minenvoetenendecroep in.

Al daer vandic groet ghewin.

Daer vandic seluer endegoud:

2410Hier nes niemennu so houd,

Dies nye so vele te gadersach.

Doe ne spaerdic nacht no dach

Ic enghinc treckenendedraghen,

Sonder karre endewaghen,

2415Ouer dach endeouer nacht,

Met algader miere cracht.

Mi halp mijn wijf, vrauwe Hermeline.

Des doghedenwi grote pine,

Eer wi den ouer-groetenscat(fo. 207a)

2420Brochtenin een ander gat,

Daer hi bet lach tonsen ghelaghe.

Wij droughene onder eenenhaghe

In een hol verholenlike.

Doe was ic van scatte rike.

2425Nv hoert watsi hier binnendaden

Die den coninc haddenverraden.

Brune, die beere, sendde huut

Verholenlike zijn saluut

Achter lande ende omboet

2430Al den ghenenrijcheit groet,

Die dienen wilden omme tsout:

Hi beloofde hem seluer endegout

Te gheuene met milder hant.

Mijn vader liep in al dat lant

2435Ende drouch des Brunenbaniere.

Hoe lettel wiste hi dat de diere

Te sinenscatte warengheraect,

Dies hemso quite hadden ghemaect!

En ware die scat niet ontgonnen,

2440Hi hadder met die stat van Lonnen

Alte gader moghencoepen.

Dus wan hi an zijn omme loepen.

Doe mijn vader al omme endeomme

Tusschen dier Elue entier Zomme

2445Hadde gheloepenal dat lant,

Endehi meneghencoenenseriant

Hadde ghewonnenmet sinengoude,

Die hem te hulpencommensoude,

Alse die zomer quame int lant,

2450Keerde mijn vaderdaer hi vant

Brune entie ghesellen zine.

Doe teldi die groete pine

Endedie menichfoudeghe zorghe,

Die hi voer de hoghe borghe

2455Int lant van Sassen hadde leden,

Daer die iagherenhaddengheleden

Alle daghe met harenhonden,

Die hemveruaerden te meneghenstonden.

Dit telde hi te spele al gader.

2460Daer na so toghede mijn vader

Brieue, die Brunenwel bequamen,(fo. 207b)

Daer .xij.cal bi namen

Sheere Ysingrijns maghe in stonden,

Met scerpenclaeuwen, met diepenmonden,

2465Sonder die catte endedie baren,

Die alle in Bruuns soudenwaren,

Endedie vosse mettendassen

Van Doringhenendevan Sassen.

Dese hadden alle ghezworen,

2470In dien datmenhem te voren

Van .xx. daghenghaue haer sout,

Si soudenBrunenmet ghewout

Seker wesen tsinenghebode.

Dit benam ic al, danct Gode!

2475Doe mijn vaderhadde ghedaen

Sine bodscap, hi soude gaen

Endescauwenzinenscat.

Endeals hi quam ter seluer stat

Daer hine ghelatenhadde te voren,

2480Was die scat al verloren

Ende sijn hol was vp te-broken.

Wat holpe vele hier af ghesproken?

Doe mijn vader dat vernam,

Wart hi zeerich endegram,

2485Dat hi van torne hemseluenhinc.

Dus bleef achter Brunendinc

Bi miere behendichede al.

Nu meerct hier mijn ongheual:

Heere Ysingrine endeBrune de vraet

2490Hebben nu den nauwenraet

Metten conincopenbare,

Endearem man Reynaerd es die blare!’

Die conincentie coninghinne,

Die beede hopedentenghewinne,

2495Si leeddenReynaerde butente rade

Endebaden hem dat hi wel dade

Endehi hem wijsde sinenscat.

Endealse Reynaerd horde dat,

Sprac hi: ‘soudic hu wijsenmijn goet,

2500Heere coninc, die mi hanghendoet?

So waer ic huut minenzinne.’

‘Neen, Reynaert,’ sprac die coninghinne,

‘Mine heere sal hu latenleuen,(fo. 207c)

Endesal hu vriendelike vergheuen

2505Alle gader sineneuelenmoet,

Endeghi sult voert meer sijn vroet

Endegoet endeghetrauwe.’

Reynaerd sprac: ‘dit doe ic, vrauwe,

In dien dat mi de conincnv

2510Vaste gheloue hier voer hu

Dat hi mi65gheue sine hulde,

Endehi mi alle mine onsculde

Wille vergheuen, endeomme dat

So willic hemwijsen denscat,

2515Den coninc, al daerhi leghet.’

Die conincsprac: ‘ic ware ontweghet,

Wildic Reynaerde vele ghelouen.

Hem es dat stelen endedat rouen

Endedat lieghengheborenint been.’

2520Die coninghinne sprac: ‘heere, neen.

Ghi moghet Reynaerde ghelouenwel:

Al was hi hier te vorenfel,

Hi nes nu niet dat hi was.

Ghi hebt ghehoert hoe hi dendas

2525Ende sinenvader heuet bedreghen

Met morde, die hi wel beteghen

Mochte hebbenandrendieren,

Wildi meer zijn argertieren66

Ofte fel ofte onghetrauwe.’

2530Doe sprac die coninc: ‘gentel vrauwe,

Al waendic dat mi soude scaden,

Eist dat ghijt mi dorret raden,

So willict latenvp hu ghenent,

Dese vorworde endedit couent

2535Vp Reynaerts trauwe staen.

Ne waer ic segghe hem sonderwaen:

Doet hi meer eerchede,

Alle die hemten tiendenlede

Sijn belanct, sullent becoepen.’

2540Reynaerd sach denconincbeloepen

Endewart blide in sinenmoet

Endesprac: ‘heere, ic ware onvroet,

Ne gheloofdic hu niet also.’

Doe nam die coninc een stro

2545Endevergaf Reynaerde al gader(fo. 207d)

Die wanconst van sinenvader

Endezijns selues mesdaet toe.

Al was Reynaert blide doe,

Dat endinct mi gheenwonderwesen:

2550Iane was hi van der doot ghenesen?

Doe Reynaert quite was ghelaten,

Was hi blide vtermaten,

Ende sprac: ‘coninc, edel heere,

God moete hu loenenal die eere,

2555Die ghi mi doet, endemijn vrauwe.

Ic secht hu wel bi miere trauwe,

Dat ghi mi vele eerendoet,

So groet eere endeso groet goet,

Dat niemennes onder die zonne,

2560Dien ic also wale jonne

Mijns scats endemiere trauwen,

Als ic hu doe endemiere vrauwen.’

Reynaert nam eenstroe voer hem

Ende sprac: ‘heere coninc, nem.

2565Hier gheue ic di vp denscat,

Die wijlen Ermelinc besat.’

Die coninc ontfinc dat stroe

Ende dancte Reynaerde zoe

Als quansijs: ‘dese maect mi heere.’

2570Reynaerts herte louch so zeere,

Dat ment wel na an hemvernam,

Doe die conincso gheorsam

Al gader was te sinenwille.

Reynaert sprac: ‘heere zwighet stille.

2575Merket waermine redene gaet.

Int oesthende van Vlaendrenstaet

Een bosch, endeheet Hulster loe.

Coninc, ghi moghet wesen vroe,

Mochti onthoudendit:

2580Een borne, heet Krieke-pit,

Gaet zuut-west niet verre danen.

Heere coninc, ghine dorft nietwanen

Dat ic hu de waerheit yet messe:

Dats een de meeste wildernesse,

2585Diemenheuet in eenich rike.

Ic segghe hu oec ghewaerlike

Dat somwijlenes een half iaer,(fo. 208a)

Dat totenborne commet daer

No weder man no wijf,

2590No creature die heuet lijf,

Sonder die hule entie scuvuut,

Die daernestelen in dat cruut,

Of eenich andervoghelijn,

Dat daer-waert gherne wilde zijn,

2595Endedaer bi67auontuere lijdet:

Endedaerin leghet mijn scat ghehidet.68

Verstaet wel ditte, es hu nutte:

Die stede heetet Krieke-putte.

Ghi sult daer gaenendemijn vrauwe,

2600Ne wetet oec niemene so ghetrauwe

Die ghi sult latenwesenhu bode,

Verstaet mi wel, coninc, dor Gode,

Maer gaet daer selue, endealse ghi

Dien seluenputte commet bi,

2605Ghi sult vindenionghe baerken.

Heere coninc, dit suldi maerken:

Die alre naest denputte staet,

Coninc, tote dier baerkengaet.

Daer leghet die scat onderbegrauen.

2610Daer suldi deluenendescrauen

Een lettel mos in deene zijde.

Daer suldi vindenmenich ghesmide

Van goude rijkelijc endescone.

Daer suldi vinden die crone,

2615Die Ermelijnc die coninc drouch,

Endeander chierheit ghenouch:

Edele steene, guldin waerc.

Mencocht niet omme dusent maerc.

Ay coninc, als ghi hebt dat goet,

2620Hoe dickensuldi peinsenin huwenmoet:

‘Ay Reynaert, ghetrauwe vos,

Die hier grouues in dit mos

Desen scat bi dijnre lust,

God gheue di goet waerdu best!’

2625Doe andwoerde die conincsaen:

‘Reynaert, sal ic die vaert bestaen,

Ghi moet zijn mede in die vaert,

Ende ghi moet ons, Reynaert,

Helpenden scat ontdeluen.(fo. 208b)

2630Ic ne wane69bi mi seluen

Al daer nemmermeer gheraken.

Ic hebbe ghehoort nomenAken

EndeParijs: eist daeryet na?

Endealso als ic versta,

2635So smeekedi, Reynaert, enderoomt.

Krieke-putte dat ghi hier noomt,

Wanic, es een gheueinsde name.’

Dit was Reynaerde ombequame,

Endeverbalch hemendeseide: ‘ja, ja,

2640Coninc, ghi zijter also na,

Alse van Colne tote Meye.

Waendi dat ic hu die Leye

Wille wijsen in die flume Jordane?

Ic sal hu wel toeghen, dat ic wane,

2645Orconde ghenouch al openbare.’

Lude riep hi: ‘Cuwaert, comt hare,

Comet voer den70coninc, Cuwaert!’

Die diere saghendese vaert.

Hem allen wonderde wat daerware.

2650Cuwaert die ghinc met vare,

Hem wonderde wat die conincwoude.

Reynaert sprac: ‘Cuwaert, hebdi coude?

Ghi beuet, zijt blide al sonder vaer,

Ende secht minenheere denconincwaer

2655(Dies maent hi hu bi der trauwen

Die ghi zijt sculdich miere vrauwen)71

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Endedie ic denconincsculdich bem.

Doe sprac Reynaert: ‘so secht hem,

Weetstu waer Krieke-putte steet?’

2660Cuwaert sprac: ‘of ict weet?

Ja ic, hoene72sout wesen soe?

Ne staet hi niet bi Hulst-ter-loe

Vp dien moer, in die wostine?

Ic hebberghedoghet groete pine

2665Endemeneghenhongher endemenich coude

Endeaermoede so menichfoude

Vp Krieken-putte so meneghendach,

Dat ics verghetennietne mach.

Hoe mochte ic verghetendies,

2670Dat al daer Reynout de ries

Die valsche penninghe slouch,(fo. 208c)

Daer hi hem mede bedrouch

Entie ghesellen sine.

Dat was te voren eer ic met Rijne

2675Mijn gheselscap makede vast,

Die mi ghequijtte meneghenpast.’

‘O wy,’ sprac Reynaert:‘soete Rijn,

Lieue gheselle, scone hondekijn,

Vergaue God, waerdi nu hier!

2680Ghi sout toeghenvore73desen dier

Met huwensconen rijmen,74waers te doene,

Dat ic noint wart so coene,

Dat ic eeneghe sakendede,

Daer ic denconinc mochte mede

2685Te mi waert belghendoenmetrechte.

Gaet weder onder ghene knechte,’

Sprac Reynaert, ‘haestelic, Cuwaert.

Mijn heere de conincne heeft thuwaert

Gheene sake te sprekene meer.’

2690Cuwaert dede eenenweder-keer

Endeghinc van sconinx rade daer.

Reynaert sprac: ‘coninc, eist waer

Dat ic seide?’ ‘Reynaert, jaet.

Vergheuet mi, ic dede quaet,

2695Dat ic hu mestroude yet.

Reynaert, goede vrient, nu siet

Den raet, dat ghi met ons gaet

Tenputte, al daer die baerke75staet,

Daer die scat leghetbegrauenonder.’

2700Reynaert sprac: ‘ghi secht wonder.

Waendi in waers arde vro,

Coninc, oft mi stonde also

Dat ic met hu wandelenmochte

Also als ons beedendochte,

2705Endeghi, heere, waert al sonder zonde?

Neent, het es also ic hu orconde,

Endeict hu segghe, al eist scame:

Doe Ysingrijn in sduuels name

In de ordine ghinc hier te voren

2710Endehi te moonke wart bescoren,

Doe ne conste hem de prouende nietghenoughen,

Daer .vj. moenke hembi bedroughen.

Hi claghede van honghere endecarmede(fo.208d)

So zeere, dats mi ontfaermede.

2715Doe hi carmede endewart traech,

Doe haddics rauwe, als eenzijn maech,

Endegaf hemraet dat hi ontran.

Daer omme bem ic in spaeus ban.

Maerghin, als die zonne vp gaet,

2720Willic te Roeme om aflaet.

Van Roeme willic ouer zee.

Danenne keeric nemmermee,

Eer ic so vele hebbe ghedaen,

Coninc, dat ic met hu mach gaen

2725Thuwer eerenendethuwervromen,

Of ic te lande weder come.

Het ware een onscone dinc,

Souddi, heere coninc,

Makenhuwe wandelinghe

2730Met eenenverwatenenballinghe

Als ic nu bem, God betere mi!’

Die conincsprac: ‘Reynaert, zidi

Yet langhe verbannen?’ doe sprac Reynaert:

‘Ja ic, hets .iij. iaer, dat ic wart

2735Voer dendekenHermanne

In vullen zeinde76te-bannen.’

Die conincsprac:‘Reynaert, na dat ghi zijt

Te-bannen, mensouts mi doenverwijt,

Reynaert, lietic hu met mi wandelen.

2740Ic sal Cuwaerde ofte eenenandren

Totenscatte doengaenmet mi,

Endeic rade hu, Reynaert, dat ghi

Niet ne laet ghine vaert,

Dat ghi hu van denbanne claert.’

2745‘Sone doe ic,’ sprac Reynaert,

‘Ic ga morghin te Rome waert,

Gaet na den wille mijn.’

Die coninc sprac:‘ghi dinct mi zijn

Beuaen in arde goedendinghen.

2750God jonne hu dat ghijt moet vulbringhen,

Reynaert, alse hu endemi

Ende ons allen nutte zi!’

Doe dese tale was ghedaen,

Doe ghinc Nobel die conincstaen

2755Vp eene hoghe stage van steene,(fo. 209a)

Daer hi vp plach te stane alleene,

Als hi sat in zijn hof te dinghe.

Die dierensaten teenenringhe

Al omme endeomme in dat gras,

2760Na dien dat elc gheborenwas.

Reynaerd stont bi der coninghinne,

Die hi te rechte wel mochte minnen:77

‘Bidt voer mi, edele vrauwe,

Dat ic hu met lieue weder scauwe.’

2765Soe sprac: ‘die heere, daert al an staet,

Doe hu van zondenvul aflaet.’

Die coninc entie coninghinne

Ginghenmet eenenbliden zinne

Voer haer diere, aerme enderike.

2770Die coninc die sprac vriendelike:

‘Reynaert es hier commente houe

Ende wille, dies ic Gode loue,

Hem betrenmet al zinenzinnen.

Endemijn vrauwe de coninghinne

2775Heuet so vele ghebedenvoer hem,

Dat ic zijn vrient wordenbem

Endehi versoent es ieghenmi,

Endeic hemhebbe ghegheuenvry

Beede lijf endelede.

2780Reynaerde ghebiedic vullenvrede,

Anderwaerf ghebiedic hemvrede,

Endederde waeruenmede,

Endeghebiede hu allenbi huwenliue

Dat ghi Reynaerde endezinenwiue

2785Endezinenkindreneere doet,

Waer si commenin hu ghemoet,

Sijt bi nachte, zijt bi daghe.

In wille meer gheene claghe

Van Reynaerts dinghenhoren.

2790Al was hi rouckeloes hier voren,

Hi wille hembetren, ic segghe hu hoe:

Reynaert wille maerghin vroe

Palster endescerpe ontfaen

Endewille te Roeme gaen,

2795Endevan Rome danenwille hi ouer zee,

Endedan commennemmermee,

Eer hi heeft vul aflaet

Van alre zondeliker daet.’(fo. 209b)

Dese tale heuet Ticelin78vernomen

2800Endevloech danendat hi es comen

Endehi vant die .iij. ghesellen.

Nu hoert wat hi hem sal tellen.

Hi sprac: ‘keytiue, wat doedi hier?

Reynaert es meester bottelgier

2805Int hof endemoghende vtermaten.

Die coninc heeftene quite ghelaten

Van alle sinenmesdaden,

Endeghi zijt alle .iij. verraden.’

Isingrijn began andwoerden

2810Te Tieceline met cortenwoerden:

‘Ic wane ghi lieghet, heere rauen.’

Mettienwoerde began hi scauen,

EndeBrune die volchde mede.

Si ghinghenreckenhare lede,

2815Loepende tes79coninx waert.

Tybeert bleef zeere veruaert,

Ende hi bleef sittende vp die galghe.

Hi was van sinenruwenbalghe

In zorghenso groet vtermaten,

2820Dat hi gherne wille laten

Sine oeghe varenouer niet,

Die hi in spapenscuere liet,

In dien dat hi verzoent ware.

Hine wiste wat doenvan vare,

2825Dan hi ghinc sittenvp die micke.

Hi claechde vele endearde dicke

Dat hi Reynaerde ye bekinde.

Isingrijn quam met groetengheninde

Ghedronghenvoer de coninghinne

2830Endesprac met eenenfellen zinne

Te Reynaert waert so verre

Dat die coninc wart al erre

Endehiet Ysingrine vaen

EndeBrune: alsoe saen

2835Wordensi gheuanghenendeghebonden

Ghine saghetnye verwoedde honden

Doenmeer lachters dan menhemdede,

Ysingrine endeBrunenmede.

Men voerese als leede gaste:

2840Men bantse beede daerso vaste,(fo. 209c)

Datsi binneneere nacht

Met gheenrande cracht

Een let niet en mochtenroeren.

Nu hoert hoe hise coert sal voeren.

2845Reynaert, die hemwas te wreet,

Hi dede datmenBrunensneet

Van sinenrugghe een velspot af,

Datmenhemteere scerpengaf,

Voets lanc endevoets breet.

2850Nu ware Reynaert al ghereet,

Haddi .iiij. verssche scoen.

Nu hoert wat hi sal doen,

Hoe hi sal .iiij. scoenghewinnen.

Hi ruunde toter coninghinnen:

2855‘Vrauwe, ic bemhu peelgrijn.

Hier es mijn oem Ysingrijn,

Hi heuet .iiij. vaste scoen.

Helpt mi dat icse an mach doen.

Ic neme hu ziele in mine plecht:

2860Het es peelgrins recht

Dat hi ghedincket in sine ghebeden

Back to Index Next